Α. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ.
Το Κίεβο υπήρξε κοιτίδα της ρωσικής ιστορίας και πολιτισμού από τον Μεσαίωνα. Ο εκχριστιανισμός των Ρώσων συντελέστηκε από τους ηγεμόνες του Κιέβου με την συνδρομή του Βυζαντίου. Οι διαφορές μεταξύ Ρώσων, Λευκορώσων και Ουκρανών είναι διακριτές. Δεν έχουν όμως μεγάλη ενθολογική ή γλωσσική απόκλιση. Οι τρεις σλαβικοί λαοί, συμβίωναν για αιώνες υπό κοινή διοίκηση, είτε τσαρική, είτε σοβιετική.
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, το 1991, η Ουκρανία ως ανεξάρτητο πια κράτος, παρέδωσε το πυρηνικό οπλοστάσιο που στάθμευε στο έδαφός της. Έτσι, απεμπόλησε την πολιτική της αυτοτέλεια και την στρατιωτική της αυτοδυναμία, κρατώντας μόνο εγγυήσεις. Η θέση, η έκταση και ο πληθυσμός της Ουκρανίας, την κατέτασσαν ως την πιο αξιόλογη σοβιετική δημοκρατία, μετά την Ρωσία.
Υπάρχει ένα γεωπολιτικό αξίωμα, γνωστό σε όλα τα κέντρα εξουσίας, διατυπωμένο από τον Ζ. Μπρζεζίνσκι στο βιβλίο του “Η Παγκόσμια Σκακιέρα”, περίπου ως εξής: Η Ρωσία έχοντας αποφασιστική επιρροή στην Ουκρανία, θα παραμείνει παγκόσμια δύναμη πρώτης γραμμής. Αντίθετα, η απώλεια ελέγχου σε αυτή την χώρα, θα σήμαινε και την σταδιακή υποχώρηση της μετασοβιετικής Ρωσίας από παγκόσμια, σε περιφερειακή δύναμη μειωμένων αξιώσεων και ρόλου. Η στροφή και η ένταξη της Ουκρανίας στους ευρωατλαντικούς θεσμούς, θα σήμαινε την οριστική αδυναμία της Ρωσίας να αντιπαρατεθεί με επάρκεια απέναντι στην Δύση, σύμφωνα με την ίδια ανάλυση και στόχευση. Μετά την ενδεχόμενη ευρωατλαντική ένταξη της Ουκρανίας, θα ήταν εύκολα τα επόμενα πλήγματα στον παγκόσμιο ρόλο της Ρωσίας. Δηλαδή, η συρρίκνωση της επιρροής της στην Λευκορωσία και το Καζακστάν, υπέρ της Δύσης.
Την ίδια ώρα, η πολιτική αιχμαλωσία, στερεί τις μετασοβιετικές δημοκρατίες, από την οικονομική και τεχνολογική πρόοδο, που υπόσχεται ταχύτερα η Δύση .
Το έδαφος της Ουκρανίας, υπήρξε η δίοδος για κάθε δυτική εισβολή στην Ρωσία . Το διέσχισαν όλοι οι επίδοξοι κατακτητές της, από τον Κάρολο Γουσταύο της Σουηδίας μέχρι τον Ναπολέοντα και τον Χίτλερ. Η Πολτάβα, το συνοριακό Κουρσκ και η Κριμαία είναι ευαίσθητα σημεία αναφοράς της ρωσικής ιστορίας με συμπεράσματα, βαθιά χαραγμένα στην τοπική και διεθνή μνήμη.
Ο Μέγας Πέτρος κατέλαβε το Αζόφ από τους Τούρκους το 1700 και η Μεγάλη Αικατερίνη προσάρτησε το χανάτο των Τατάρων της Κριμαίας το 1783. Έτσι, το ρωσικό κράτος εξήλθε στον Εύξεινο Πόντο, και χάραξε μεσογειακή πολιτική που συμπεριελάμβανε στον σχεδιασμό του και τον υπόδουλο Ελληνισμό. Οι Ρωμιοί , ενθαρρύνθηκαν από τους Τσάρους να εποικίσουν τις νέες ρωσικές επικράτειες. Οι ομόδοξοι Έλληνες, συμβίωναν με τους μουσουλμάνους, που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή τον 13ο αιώνα, με την μογγολική εισβολή της Χρυσής Ορδής,.
Η ίδια, η σημερινή Ουκρανία, είναι διφυής χώρα. Με κατεύθυνση από βορρά έως νότο, η χώρα διασχίζεται από τον ποταμό Δνείπερο, ο οποίος αναφέρεται και ως πολιτισμικό όριο. Ανατολικά του Δνείπερου, υπάρχει πυκνός ρωσόφωνος πληθυσμός με επίκεντρο το Λουγκάνσκ, το Ντονιέτσκ και το Χάρκοβο. Αυτοί στρέφονται προς την συνορεύουσα ομόδοξη Ρωσία. Μοιράζονται ιστορική μνήμη, πολιτισμική εγγύτητα και πολιτικό προσανατολισμό, μαζί με την στρατιωτική και άλλη ενίσχυση, που λαμβάνουν από αυτήν.
Ανατολικά του Δνείπερου, παρόχθια της θάλασσας του Αζόφ και βόρεια του πορθμού Κέρτς, δηλαδή της Μαιώτιδας λίμνης και του Κιμμέριου Βοσπόρου των αρχαίων Ελλήνων, στην χώρα των Ταύρων, ζει η πλειοψηφία του ελληνικού στοιχείου της Ουκρανίας. Αριθμούν περί τους 120.000, με επίκεντρο την Μαριούπολη . Είναι η μεγαλύτερη συγκέντρωση γηγενούς ελληνικού πληθυσμού, πέρα από την Ελλάδα και την Κύπρο σήμερα, εξαιρουμένης της διασποράς. Η τύχη τους, είναι επισφαλής, υπό το φως των εξελίξεων.
Δυτικά του Δνείπερου, πλην της Οδησσού, οι Ουκρανοί είναι προσανατολισμένοι στην Δύση. Οι κάτοικοι της περιοχής, έχουν ποικίλη εθνολογική καταγωγή και υπήρξαν για αιώνες, είτε υπήκοοι των Γερμανών Αψβούργων, είτε επισφαλώς αυτοδιοικούμενοι βραχυπρόθεσμα. Φέρουν εμφανείς επιρροές και προσανατολισμούς προς τις γειτονικές χώρες Πολωνία, Λιθουανία, Ουγγαρία και Ρουμανία. Η πόλη του Λβοφ ή Λβιβ, επίκεντρο της δυτικόστροφης Ουκρανίας, δεν διαφέρει από τις κεντροευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις.
Β. Η ΔΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ.
Οι λαοί της ανατολικής Ευρώπης, συντηρούν δυσάρεστες ιστορικές μνήμες μετακίνησης συνόρων, διαμελισμών και εκκαθαρίσεων, ανάλογα με την διακύμανση των σχέσεων μεταξύ Ρώσων και Γερμανών, στην περιοχή. Οι φοβίες και οι ανησυχίες αυτές, καθορίζουν τις σύγχρονες πολιτικές των νεώτερων μελών του ΝΑΤΟ . Αυτών, που έως το 1989 συναποτελούσαν το Σύμφωνο της Βαρσοβίας.
Οι Αγγλογάλλοι, και πια οι ΗΠΑ, είναι πάντα ευπρόσδεκτοι, ως εγγυητές της ακεραιότητας των μικρών ανατολικοευρωπαϊκών λαών, από τους ισχυρότερους γείτονές τους, ανατολικά και δυτικά.
Αντίστοιχα, η εδραίωση και η επέκταση του ΝΑΤΟ στην περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης, αποκλείει οποιαδήποτε κρατική συνέργεια, από τον Ατλαντικό ως τον Ειρηνικό ωκεανό, που θα μπορούσε να θέσει τις ΗΠΑ εκτός Ευρασίας. Ο κρίσιμος διεθνής ρόλος της περιοχής, ήταν ανέκαθεν γνωστός στα επιτελεία.
Μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν και το Ιράκ, δεν υπάρχει ισχυρό κράτος, με αποφασιστική φιλοδυτική στάση, σε όλη την χερσαία Ασία, από την Σεούλ έως την Ιερουσαλήμ. Εξαιρούνται μερικώς η Ινδοκίνα, η Ινδική υποήπειρος και οι αραβικές μοναρχίες. Η διαφαινόμενη υποχώρηση της Γαλλίας από το Μάλι δείχνει τον ίδιο δρόμο και στην Δυτική Αφρική.
Γ. Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΠΑΜΦΟΤΕΡΙΖΟΥΣΑΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΥΣΗ.
Τα συμπεράσματα μοιάζουν αποθαρρυντικά, μετά τις πολεμικές εξελίξεις της τελευταίας εικοσαετίας στην Ασία. Το ΝΑΤΟ, γνωστοποίησε την πρόθεσή του, να μην στείλει στρατιώτες στην Ουκρανία. Τούτο, δεν άλλαξε και μετά την “αναγνώριση της ανεξαρτησίας των λαϊκών δημοκρατιών του Λουχάνσκ και του Ντονιέτσκ”, από την Ρωσία.
Απρόθυμη ούσα να εμπλακεί η Δύση, αναζητεί τους αντιπροσώπους που θα μπορούσαν να συνδράμουν τους Ουκρανούς, στο πεδίο. Αναζητεί επιπλέον, τον μοχλό που θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει τις θέσεις του Πούτιν, στην Κεντρική Ασία και παντού στο ρωσικό “εγγύς εξωτερικό”.
Η προθυμία της Τουρκίας του Ερντογάν, και ακόμα καλύτερα των διαδόχων του μεθαύριο, είναι δεδομένη σε αυτό τον καταλυτικό ρόλο. Διαπιστώθηκε με την παροχή τεχνογνωσίας και τουρκικών drones στην Ουκρανία. Έγινε διακριτή με την εργαλειακή χρήση των εισαγόμενων μαχητών στο Καζακστάν. Η χρήση των ισλαμιστών μισθοφόρων ή εθελοντών σε πεδία από την Συρία έως την Λιβύη και από το Ναγκόρνο Καραμπάχ έως το Καζακστάν, είναι νεοοθωμανική μέθοδος. Η Τουρκία, τους διακινεί και τους χρησιμοποιεί στα πεδία για εγχώριους και ενίοτε για δυτικούς σκοπούς. Ο ρόλος τους, φάνηκε στις πολύνεκρες ταραχές του Καζακστάν, τον Ιανουάριο, που σίγησαν αιματηρά, με επέμβαση του ρώσικου στρατού.
Επιπλέον, η Τουρκία συντηρεί την “παντουρανική πολιτική” ως βασικό της προσανατολισμό. Δηλαδή, τον πολιτικοοικονομικό συντονισμό των τουρκόφωνων “από την Αδριατική έως το Σινικό τείχος”, όπως είχε διακηρύξει ο Πρόεδρος Οζάλ, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Πεδίο δράσης, με πρόσχημα την γλώσσα και την καταγωγή, είναι οι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες του Αζερμπαϊτζάν, του Τουρκμενιστάν, του Ουζμπεκιστάν, του Καζακστάν και τις Κιργιζίας.
Η πιο μεγάλη χρησιμότητα της Τουρκίας για την Δύση, είναι η μόχλευση των τουρκογενών για ανακατανομή ισχύος στην Ευρασία, εις βάρος της Ρωσίας, της Κίνας και του Ιράν. Δηλαδή, εις βάρος των πιο σημαντικών κρατών που ανταγωνίζονται την Δύση, παγκοσμίως. Τούτα, ομολογούνται και από τον πρώην ΥΠΕΞ Α.Νταβούτογλου στο βιβλίο του, “Στρατηγικό Βάθος”
Διαπιστώνεται ραγδαία τις τελευταίες εβδομάδες, η μερική μεταστροφή της στάσης της Τουρκίας από τις χερσαίες ανατολικές και ισλαμιστικές της κατευθύνσεις και ο αναπροσανατολισμός της προς την ναυτική Δύση. Η Τουρκία, είναι πρόθυμος και απαραίτητος συνδρομητής στην ενίσχυση του πεδίου της Ουκρανίας, χάριν του ΝΑΤΟ. Βρίσκεται απέναντι στην Ρωσία, κατ΄ επιλογήν, παντού στην Κεντρική Ασία.
Αυτή η συγκατάνευση και η υπεσχημένη συνδρομή, άνοιξε τον δρόμο του Ερντογάν προς τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Σαουδική Αραβία πρόσφατα. Είναι ο συνδρομητικός λόγος που έφερε τον Ισραηλινό πρόεδρο στην Άγκυρα μετά από υπερδεκαετή ψυχρότητα. Πιθανότατα, το ίδιο κίνητρο συντέλεσε στην υπαναχώρηση των Η.Π.Α. από τον East Med, με το γνωστό non paper. Τον αγωγό της Ε.Ε. που θα συνέδεε Ισραήλ Κύπρο και Ελλάδα παρακάμπτοντας την Τουρκία στη όδευση του φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη. Και τούτο, την ώρα που παγώνει ο αγωγός Nord II και η Ε.Ε. εξαρτάται και διψά για ενέργεια.
Δ. Η ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΝΗΣΙΩΝ.
Η αναθεωρητική Τουρκία, με πλημμελή ανάγνωση διεθνούς δικαίου, αλλά με ισχυρή βούληση ανατροπής του, αναβάθμισε πρόσφατα τις προκλήσεις της. Θέτει ως προϋπόθεση της ελληνικής κυριαρχίας των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, την αποστρατιωτικοποίησή τους. Σαφώς, γνωρίζει τις πρόδηλες απαντήσεις.
Το δηλώνει όμως, για τρεις λόγους. Κατ’ αρχήν, για να εγκαταστήσει και να διευρύνει την ανασφάλεια για το μέλλον της περιοχής. Έπειτα, γιατί διαισθάνεται την ανισοκατανομή ισχύος που οξύνεται από διάφορους τοπικούς δείκτες, αλλά και από την ευρύτερη υποχώρηση της Δύσης, παγκοσμίως. Και τρίτον, διότι η Τουρκία επενδύει σε ένα μεταδυτικό στρατηγικό μέλλον. Προσδοκά, ότι θα είναι εντελώς και εξίσου απαραίτητη για Δύση και Ανατολή με τους δικούς της εθνικούς όρους, πόρους και ανταλλάγματα. Θέτει και προωθεί τις διεκδικήσεις που θα απαιτήσει για την απόσβεση των υπηρεσιών της. Αυτών, που πάντα διαπραγματεύεται με ακρίβεια.
Ή, όπως το διατύπωσε πρόσφατα ο κ. Ευάγγ. Βενιζέλος: “Δυστυχώς, μπορεί τα Ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό να αποκτήσουν παρακολουθηματικό χαρακτήρα, δηλαδή δευτερεύοντα χαρακτήρα και να υποταχθούν στον νέο παγκόσμιο συσχετισμό, δηλαδή στο νέο σύστημα ασφάλειας, στο νέο υπό διαπραγμάτευση σύστημα ασφάλειας…”
Ε. ΕΙΡΗΝΗ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ, ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ.
Η αναθεωρητική Τουρκία, θεωρώ ότι ευνοείται από οποιαδήποτε έκβαση των εξελίξεων στην Ουκρανία, αν αυτές οξυνθούν περαιτέρω.
Η ενδεχόμενη υποχώρηση της Ρωσίας από τον Εύξεινο Πόντο, αφήνει πεδίο λαμπρό για νεοοθωμανικές συνέργειες, με τα ασθενή κράτη που την διαδέχονται στις ακτές του. Η Τουρκία θα αναδειχθεί μεσοπρόθεσμα σε κράτος που θα ορίζει την ατζέντα της λεκάνης, για λογαριασμό της και δευτερευόντως για τους συμμάχους της. Η πολυεπίπεδη ιστορική αντιπαλότητα με την Ρωσία θα εξισορροπείται καίρια από μια φιλοδυτική Ουκρανία, που θα έχει ως βασικό επιτόπιο στήριγμα, την νατοϊκή Τουρκία. Ταυτόχρονα, η τελευταία θα απαλλαγεί από τα ιστορικά ρίγη για την κυριαρχία και την ασφάλεια των Στενών.
Αντίστοιχα, η παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας και η αλλαγή συνόρων με ρωσική στρατιωτική βία, εξυπηρετούν τα διχοτομικά σχέδια της κατοχικής δύναμης στην Κύπρο. Η εμπεδωμένη de facto αλλαγή συνόρων και η καταρράκωση της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι στην Ευρώπη, ενδυναμώνουν την αναχρονιστική επιχειρηματολογία και την πρακτική των αναθεωρητών. Η στρατιωτική επιβολή που αγνοεί τις διεθνείς συνθήκες, θα είναι το πρώτο επιχείρημα για την επιβολή τετελεσμένων στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Το εξελισσόμενο δράμα στην Ουκρανία, όπως και τα προηγηθέντα στα Βαλκάνια, αποδυναμώνουν την Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών, εις βάρος του δικαίου και της προόδου του πολιτισμού.
ΣΤ. Η ΕΙΡΗΝΗ, Η ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ.
Η ανθρωπότητα, μπορεί να διαπλάσει ένα μέλλον αδιανόητης ποιότητας, με τις δυνατότητες που επεξεργάζεται σήμερα η τεχνητή νοημοσύνη και η βιολογία. Την ίδια ώρα, είναι έτοιμη να αιματοκυλιστεί στο ίδιο πεδίο μάχης, όπου κείτονται στρατοί εκατομμυρίων θυμάτων τα τελευταία τριακόσια δεκατρία χρόνια, από την μάχη της Πολτάβας.
Είναι απερίγραπτη η οπισθοχώρηση του πολιτισμού, που θα προκύψει με το άνοιγμα τέτοιας συγκέντρωσης πυρός. Αθεράπευτες θα είναι, σε ιστορικό βάθος, οι συνέπειες στους ανθρώπους και στο περιβάλλον. Η προοπτική μιας παγκοσμιοποιημένης ανθρωπότητας, όπως διατυπώνεται και από τον Γιουβάλ Χαράρι, χλωμιάζει από έναν πόλεμο στην Ουκρανία.
Η απουσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως φορέα παγκόσμιου πολιτικού εκτοπίσματος, είναι αισθητή. Οι Ευρωπαίοι θα υποστούμε τις οξύτατες οικονομικές συνέπειες από την κρίση, λόγω ολιγωρίας. Η υστέρηση στην πολιτική ενοποίηση, εξασθενεί τα συμφέροντα και τις διαμεσολαβήσεις των ηγετών της Ευρώπης.
Στο τέλος της ημέρας, το μέλλον της Δύσης στον κόσμο, το μέλλον του ανθρώπινου πολιτισμού δεν μπορεί να στερηθεί το πνεύμα και το φως του Πούσκιν, του Τολστόι, του Ντοστογιέφσκι και του Τσαϊκόφσκι. Στο ορατό μέλλον, η Δύση είναι ανάγκη να προσεταιριστεί την Ρωσία για παγκόσμια συνεργασία και για την εξισορρόπηση της ανατολικής ισχύος.
Η ανάγνωση του πεδίου και των δυνάμεων που δρουν, είναι προϋπόθεση για την ορθή επιλογή σε εθνικό και διεθνές πλαίσιο. Όμως, η ειρήνη είναι η μοναδική ορθολογική επιλογή, τελικά.
*Ηράκλειο, 23 Φεβρουαρίου 2022
Νίκος Κ. Σκουλάς
Δικηγόρος και
Περιφερειακός Σύμβουλος Κρήτης
www.nikosskoulas.gr
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019