Με αυτό το σπουδαίο και ιερό λόγο από εξαποστειλάριο της ιεροψαλτικής της Μ. Εβδομάδας συσχετίζω αλληγορικά τον εορτασμό της γενέθλιου ημέρας των έξι ετών από την ίδρυση του μουσείου της Αρχαίας Ελεύθερνας , που εορτάστηκε πανηγυρικά ,την περασμένη Παρασκευή 22-7-2022 , από τον οικοδεσπότη αυτου καθηγητή κ. Νικο Σταμπολίδη, πρωτοτυπώντας για μια ακόμη φορά ,τόσο με την εξαιρετική έκθεση υπό τον τίτλο «Στολα Ενδυμα ψυχής» όσο και με την συναυλία της Μαρίας Φαραντούρη.
Δεν θα περίμενα κάτι λιγότερο από αυτό που έζησα ως επίσημος προσκεκλημένος από τον κ. Ν. Σταμπολίδη , μη έχοντας λόγια να του εκφράσω για τα επιτεύγματα και τα χαρίσματα του. Θεία συνάρσει πριν έξι έτη παρευρέθηκα ως επίσημος προσκεκλημένος στα εγκαίνια του μουσείου και απόλαυσα και καμάρωσα αυτό το αριστούργημα που δημιούργησε ο μοναδικός , ο χαρισματούχος καθηγητής κ. Νικόλαος Σταμπολίδης του οποίου το Ρέθυμνο, η Κρήτη αλλά και η ανθρωπότητα οφείλει να τον ευγνωμονεί εσαεί.
Ο Ηγούμενος αυτής της γενεθλίου επετείου ,μας υποδέχθηκε με ιδιαίτερη χαρά και φρόντισε με τον λόγο του , με τις πράξεις του να μας δείξει «την στολή της ψυχής του» που δεν είναι άλλο από την ανασκαφείσα νεκρόπολη της Αρχαίας Ελεύθερνας. Παρα του ότι αναφερόμαστε σε μια νεκρόπολη, που αυτονόητα όλα σιωπούν , εντούτοις εν προκειμένω τα πάντα μαρτυρούν , φωνάζουν , επαινούν τον κ. Νικο Σταμπολίδη και τους συνεργάτες του για αυτό που με πολύ κόπο, υπεράνθρωπη προσπάθεια ανακάλυψε και έφερε στο φως , ώστε εμείς τώρα να έχουμε την δυνατότητα να βιώνουμε έθιμα, αντιλήψεις αρχαιοτάτων χρόνων και να αγγίζουμε αντικείμενα των προγόνων μας.
Ο εύστοχος συνδυασμός της έκθεσης υπό τον τίτλο «Στολα -Ένδυμα ψυχής» με την συναυλία της απίστευτα εξαιρετικής ερμηνεύτριας Μαρίας Φαραντούρη, επισφράγισε την εξαετή ύπαρξη του μουσείου με τον καλύτερο τρόπο. Και ενώ θα περίμενε κάποιος αυτή η έκθεση να υπήρχε σε ένα λαογραφικό μουσείο εντούτοις προσέδωσε μια άλλη χροιά με πολλαπλές διαστάσεις στο εν λόγω μουσείο .
Η φωτογραφική απεικόνιση αυθεντικών στολών από το εθνολογικό μουσείο μεταφερόμενες από τον έμπειρο φακό του προικισμένου Βαγγέλη Κύρη (συμμαθητή μου από το Λύκειο Ν. Σμύρνης) σε πάνινο καμβά αλλά και η υπομονή , η μαεστρία και επιδεξιότητα του Ανατόλ Γκεοργκιεφ να απλικάρει με χρυσοβελονιά και όχι μονον τις λεπτομέρειες αυτών των ενδυμάτων, σε αφήνουν άφωνο.
Τα λόγια είναι περιττά , οι λέξεις φτωχές εμπρός σε αυτό που θα δουν τα μάτια σας ,αν επισκεφτείτε την έκθεση ,για την οποία σας προτείνω ανεπιφύλακτα. Η συνάντηση της τέχνης με την ιστορία τούτη την φορά έγινε μέσω της φωτογράφησης και της υφαντικής – κεντητικής σε έναν νεκρικό αρχαιολογικό χώρο , ζωντανεύοντας και φωτίζοντας κάθε λεπτομέρεια .
Ουδείς θα φανταζόταν πως ένας νέος άνθρωπος και δή άνδρας (αν και οι καλύτεροι ράφτες είναι άνδρες) θα είχε τέτοια υπομονή , τέτοια επιμονή , τέτοια πίστη και θέληση, τέτοια φαντασία ώστε να καταφέρει, αυτοδίδακτος γαρ, να φωτίσει με την τεχνική του, την λεπτομέρεια των ενδυμάτων – στολών , αποδίδοντας τέτοιο υψηλό αποτέλεσμα.
Προσωπικά θα τον παραλλήλιζα κατά κάποιο τρόπο με τον δικό μας στην κρητική διάλεκτο “τον τερζή ή μπαλαντίνο” , ο οποίος απλίκαρε , φρόντιζε τα σιρίτια και τις μικρολεπτομέρειες από τις κρητικές ενδυμασίες . Ένας τέτοιος φημισμένος τερζής – μπαλαντίνος στην περιοχή του Αγίου βασιλείου από το Σπήλι ήταν και ο παππούς μου Στέφανος Βλατακης του Θεοφράστου, ενώ έντονα έφερα στο νου μου την αρχόντισσά Μαρία Τσιριμονάκη για το αφιερωματικό βιβλίο της στα τελειώματα των υφαντών .
Η ιδιωτική ευγενής χορηγία έκανε πάλι το θαύμα της μέσω της κας Μαρίας Εμπειρίκου, ενώ οι υψηλές παρουσίες όπως της Παλόμα Πικάσο, της κας Ναζάν Ολτσέρ, διευθύντριας του Μουσείου Σαμπαντζί της Κωνσταντινούπολης, της κας Σαρακάκη , και άλλων υψηλών προσωπικοτήτων προσέδωσε άρωμα μοναδικής διεθνούς φινέτσας.
Με αφορμή τα εξάχρονα γενέθλια του μουσείου της αρχαίας Ελεύθερνας πραγματοποιήθηκε μια χημική αντίδραση που περιείχε ως σπάνια συστατικά ,τους : Νίκο Σταμπολίδη , Βαγγελη Κύρη, Ανατολ Γκεοργκιεφ , Μαρία Φαραντουρη, από την όσμωση της οποίας εξήλθε ένα μοναδικής και διαχρονικής συλλεκτικής αξίας προϊόν στα ριζά του Ψηλορείτη . Αφανής εργάτης του όλου εγχειρήματος ο Παναγιώτης Κολοβός , ο οποίος έδωσε τον καλύτερο του εαυτό για την εκδήλωση, δείχνοντας ακόμη και τις χορευτικές του ικανότητες.
Η έκθεση περιλαμβάνει 27 πίνακες, πορτρέτα ανθρώπων με παραδοσιακές ενδυμασίες, που παίρνουν μια εντελώς διαφορετική χροιά, χάρις στον μοναδικό συνδυασμό φωτογραφίας και κεντήματος, που έχουν αναπτύξει οι δύο καλλιτέχνες. Τα 27 έργα αυτά παρουσιάζονται σε τρεις ενότητες: ένδεκα έργα από στολές και ενδυμασίες της Κρήτης (για πρώτη φορά) , δέκα από διάφορα μέρη της μητροπολιτικής και νησιωτικής Ελλάδας και έξι έργα με ενδύματα και φορεσιές της Μικράς Ασίας, μνήμη για τα 100 χρόνια από την καταστροφή του Μικρασιατικού Ελληνισμού.
Επίσης η περίφημη Κυρία της Οξέρ που βρίσκεται στο Λούβρο, αλλά βρέθηκε στην Ελεύθερνα, λανσάρετε ως το καλύτερο μοντέλο στην παρούσα εκθεση. Τον 19ο αιώνα, πολλά γλυπτά όπως αυτή η μοναδική Kόρη έπαιρναν τον δρόμο της ξενιτιάς. Ευτυχώς έχει εκτεθεί και στην Ελλάδα, και τη θαυμάσαμε από κοντά, χάρη στον καθηγητή αρχαιολογίας Νικόλαο Σταμπολίδη, γενικό διευθυντή του Μουσείου Ακρόπολης. Τώρα, η Κυρία της Οξέρ απέκτησε νέο ένδυμα και η φωτογραφία του θα παραμείνει στο Μουσείο Ελεύθερνας, όπου έχει φιλοτεχνηθεί από τον Βαγγέλη Κύρη και τον Ανατόλι Γκεοργκίεφ, και είναι μακρύ, ίσα που να φαίνονται τα άκρα των ποδιών, σε χρώμα υπόλευκο αλλά με χρυσά κεντήματα, όπως αρμόζει σε μια πριγκίπισσα Στο μουσείο Ελεύθερνας εξάλλου, υπάρχει το «ταίρι» της Κυρίας της Οξέρ, η Κόρη της Ελεύθερνας όπως έχει ονομασθεί, την οποία έφερε στο φως ο κ. Σταμπολίδης.
Για μια ακόμη φορά θα ήθελα τόσο προσωπικά όσο και από την θέση του προέδρου του ιστορικού συλλόγου των αποδήμων Ρεθυμνιων της Αττικής «ΤΟ ΑΡΚΑΔΙ» να ευχαριστήσω εκ βάθους καρδίας τον καθηγητή , κ. Νικόλαο Σταμπολίδη, τόσο με την ιδιότητα του ιδρυτή του μουσείου της αρχαίας ελευθερνας όσο και με την υψηλή ιδιότητα του διευθυντή του μουσείου της Ακρόπολης για την τιμητική πρόσκληση αλλά και για την πρωτοτυπία του γενέθλιου εορτασμού του μουσείου που μας χάρισε.
Είμαστε υπερήφανοι ως σύλλογος που τον έχουμε τιμήσει από το 2010 για την αναγνώριση της πολυμόχθου ανασκαφής του αλλά και το 2016 για την ίδρυση του μουσείου της Αρχαίας Ελευθερνας , προσφέροντας του το χρυσό μετάλλιο του συλλόγου μας αλλά και ασημένια τιμητική πλακέτα αντίστοιχα .
Για μια ακόμη φορά , από την θέση του προέδρου του συλλόγου των αποδήμων Ρεθυμνίων της Αττικής «ΤΟ ΑΡΚΑΔΙ» ,προτρέπω τον Δήμο Ρεθύμνης να εισακούσει το αίτημα του συλλόγου μας ,ώστε να τιμήσει την προσωπικότητα του καθηγητή αρχαιολόγου κου Νικου Σταμπολίδη ,αναγορεύοντας τον ως επίτιμο δημότη , προσφέροντας του και το χρυσό κλειδί της πόλης μας ,για την πολύτιμη προσφορά του αλλά και την ακτινοβόλα προσωπικότητα του . Όμορφα τα λόγια που όλοι περικοσμούμε τον κ. Σταμπολίδη , όπως πολύ ωραία και εύστοχα ανέφερε στο χαιρετισμό του ο Δήμαρχος κ. Γ. Μαρινάκης , χαρακτηρί-ζοντας ότι τούτο αποτελεί μια κατάθεση ψυχής . Περισσότερο όμως μετρούν οι πράξεις και η αρχαιολογία όπως όλοι γνωρίζουμε βασίζεται σε πράξεις . Αυτό θεωρώ ότι θα αποτελεί ελάχιστο δείγμα ευγνωμοσύνης σε έναν άνθρωπο που αναλώθηκε και διαρκώς δαπανάται στο Ρέθυμνο και προσέδωσε σε αυτό παγκόσμια ακτινοβολία με τις ανασκαφές του, με την ίδρυση του μουσείου ,ώστε να μαρτυρεί – επισφραγίζει παντού και εσαεί ότι τούτο επαξίως είναι το «ΡΕΘΥΜΝΟ ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ». Γένοιτο
(*) Ο κ. Γεώργιος Ν. Βλατάκης είναι πρόεδρος του ιστορικού συλλόγου Ρεθυμνίων Αττικής «ΤΟ ΑΡΚΑΔΙ»
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019