Νοιώθω τυχερός, όπως και πολλοί άλλοι φαντάζομαι, που αναθράφηκα, μεγάλωσα και γλέντησα, σε μια εποχή λαμπρής μουσικής δημιουργίας, με τις πιο δυνατές μορφές της γνήσιας κρητικής μουσικής. « Άκουσες την καινούργια πλάκα του Μουντάκη ; Ε, το μπαντέρμο όμορφος ο καινούργιος σκοπός του Σκορδαλού κ.ά.» Ποιότητα και διαφορετικότητα κάθε φορά, σύνθεσης και μελωδίας, αλλά και δεξιοτεχνίας εχαραχτήριζε όλους τους σκοπούς του Σκορδαλού και του Μουντάκη. Δυο Σχολές ξεχωριστές της κρητικής μουσικής δημιουργίας.
Σημαντικό ρόλο βέβαια στην κρητική μουσική παιδεία επαίζανε και οι λυράρηδες του κάθε χωργιού. Έπρεπε σύντομα, να μάθουνε και αυτοί να παίζουνε, κάθε καινούργιο σκοπό, με τους νεολαίους τραγουδιστάδες να είναι πάντα δίπλα τους.
Ο λυρατζής κι οι μερακλήδες του χωργιού, που πάντα εξεχωρίζανε, είχανε και την ευθύνη κάθε φορά στο να συγκροτήσουνε και να διατηρήσουνε την παρέα, από σπίτι σε σπίτι, αλλά και να στελιώσουνε το χορό το βράδυ, στο καφενείο του χωργιού.
Η μουσική, το τραγούδι, η παρέα συνδέεται άμεσα με το χορό. Ξυπόλητα αμούστακα κοπέλια κι αργότερα αντράκια, με αρβύλες και μπροκαδούρες, δεν μας εμποδίζανε να μαθαίνομε ο γεις στο άλλο τσι χορούς. Αυτοδίδαχτοι χορευτές, εμαθαίναμε τα ζάλα και τα πάσα των μεγαλύτερων. Εχορεύγαμε μεταξύ μας, με τσι κοπελοπούλες αδερφάδες και ξαδέρφες, στα δώματα και στσ’ αυλές (χοροδιδασκαλεία !!!), ίσαμε την εφηβική ηλικία, για να μάθομε σωστά, στρωτά, με το ρυθμό τση λύρας τσι χορούς και μόνο ετότες επιάναμε στο χορό. Κάθε χωργιό είχενε τον ξεχωριστό πρωτοχορευτή του και εθεωρείτο τίτλος τιμής, το να σε αποκαλούνε χορευτή και μάλιστα, να φτάνει η φήμη σου και στα γυροχώργιουλα (ήρθενε ο ….. ο χορευτής από τον ……).
«Ας το κοπέλι να γλεντήσει, μα ετούτανά πομένουνε», έλεγενε ο μερακλής πατέρας μου τση μάνας μου, που καμιά φορά εμουρμούριζενε. Και είχενε δίκιο βέβαια, γιατί επολυγίνουντονε ετότεσάς γλεντοκόπια. Γλεντοπερπατήματα πολλά, σε ούλα σχεδόν τα γυροχώργιουλα, φυσικά με τα πόδια και πολλές φορές εξωμέναμε, γιατί τα πανηγύργια εβαστούσανε δυο και τρείς μέρες.
Δυστυχώς η μετανάστευση, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό, που επιδιώξαμε για μια καλύτερη τύχη, ερήμωσε τα περισσότερα χωργιά, ανάτρεψε και εξαφάνισε πολλά από τα παραπάνω.
Εχάθηκενε το σέβας, η πρεπειά και η αρχοδιά τση κρητικής διασκέδασης. Εκμετάλλευση, μεγάφωνα στη διαπασών, παλαμάκια, άναρθρες κραυγές, ουϊσκια, μπιστολιές, άνοστες μαντινάδες, κακόγουστες αντιγραφές και εκτελέσεις και βέβαια μπαλετοποίηση των κρητικών χορών μας,
Υπάρχουνε ευτυχώς αρκετές φωτεινές εξαιρέσεις παλιών και νέων οργανοπαιχτών, αλλά δυστυχώς μένουνε στο περιθώριο γιατί «δεν πουλούνε»
Η μουσική, το τραγούδι, η παρέα, ο χορός, αποτελούνε βιώματα για ούλους μας, με ελάχιστες διαφορές. Αυτά κυρίως συνθέτουνε την κρητική μας διασκέδαση. Είναι μέρος τση παράδοσής μας. Είναι ιερή παρακαταθήκη για ούλους μας, που τα ζήσαμε και τα χαρήκαμε, αλλά και ιερό χρέος να τα σεβόμαστε, να τα μεταδίδομε και να μην τα παραποιούμε.
Αναμνήσεις του χθες, διαπιστώσεις του σήμερα.
«Νά ’ταν’ τα νιάτα δυο φορές, να γιάγερναν’ οπίσω,
νυχτογλεντοκοπήματα πάλι να ξαναρχίσω.»
Οκτώβριος του 2022
Σταύρος Φωτάκης
(*) Ο Σταύρος Φωτάκης είναι Στρατηγός ε.α, Συγγραφέας, Στιχουργός
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019