«Η τραγωδία, το σατυρικό δράμα και η κωμωδία,
πνευματικά παιδιά των Διονυσιακών Δρώμενων»
Η γέννηση του διθυράμβου μπορούμε να πούμε αποτελεί την καταγωγή του θεάτρου. Ο Διθύραμβος ήταν αυτοσχέδιο χορικό, λατρευτικό και θρησκευτικό άσμα, προς την λατρεία του θεού Διονύσου. Ψελνόταν από ομάδα πενήντα ανδρών ή γυναικών, μεταμφιεσμένων ίσως σε τράγους με την συνοδεία αυλού, χορεύοντας γύρω από τον βωμό του. Επίσης ο πρώτος των χορευτών, ο εξάρχων απέδιδε και κάποια αφήγηση σχετικά με την ζωή του θεού. Η εξέλιξή του οδήγησε στην γένεση της τραγωδίας,
Με τα χρόνια ο διθύραμβος εξελίχθηκε από λατρευτικό τραγούδι σε ξεχωριστό λυρικό και χορευτικό καλλιτεχνικό είδος. Αργότερα ο Θέσπης (Ικαρία) στην θέση του εξάρχοντος εισήγαγε και τον υποκριτή ηθοποιό ο οποίος έκανε διάλογο με τον χορό, Συνέπεια αυτής της καινοτομίας ήταν η γέννηση του θεάτρου στην Αττική.
«Ποιος ήταν όμως ο Διόνυσος»
Ο Διόνυσος είναι παιδί του Θεού Διός και της νύμφης Σεμέλης.
Θαυμαστή ένωση του θείου με το ανθρώπινο
Η Σεμέλη όμως δεν αρκείται στην απλή ερωτική ένωσή της με το θείο πυρ και ζητά να παρουσιαστεί μπροστά της ο Δίας με όλη του την μεγαλοπρέπεια. Η ουράνια περιβολή του Δία κατακαίει την άμυαλη Σεμέλη. Ο Ζευς αποσπά από την καιγόμενη Σεμέλη το έμβρυο και το τοποθετεί στο μηρό του.
Ο γεννηθείς Διόνυσος φέρει το σπέρμα του ουράνιου φωτός αλλά και την γήινη φύση της μητρός του. Αμέριμνο παίζει και γελά όταν δέχτηκε επίθεση από Τιτάνες. Ξεφεύγει αλλάζοντας μορφές, όφις, λέων, τίγρης ,ταύρος. Σαν ταύρο τον συλλαμβάνουν. Κομμάτια κάνουν το παιδί σε σούβλες το περνάνε. Ψήνουν, τρώγουν Ζαγρέα τον θεάνθρωπο. Η Αθηνά σώσει και μεταφέρει την καρδιά του κατασπαραγμένου Διόνυσου στον πατέρα Δία. Από τη διασωθείσα καρδιά αναγεννιέται ένας νέος αθάνατος Διόνυσος .
Ο τρισφανέρωτος Διόνυσος είχε να επιτελέσει σπουδαίο έργο. Τα ιδρυθέντα από αυτόν μυστήρια είχαν ως αντικείμενο μύησης την γέννηση, τον φόνο, την αναγέννηση.
Ο Διόνυσος παντρεύεται την Περσεφόνη την απελευθερώνει από τον Άδη κι ονομάζεται γι’αυτό Διόνυσος ο Ελευθερεύς.Παντρεύτηκε όμως και την Αριάδνη.
Την οποία ο Θησέας την πήρε μαζίτου στο γυρισμό για την Αθήνα. Την εγκατέλειψε όμως στην νήσο Άνδρο. Εκεί την βρήκε ο Διόνυσος και την παντρεύτηκε.
Την λατρεία του Διονύσου μετέφεραν στην Πιερία Θράκες μετανάστες.
Οι Διονυσιακές γιορτές διαρκούσαν από την χειμερινή τροπή του ήλιου μέχρι την εαρινή ισημερία και ήταν: Τα μικρά ή κατ’ αγρούς Διονύσια, τα Λήναια, τα Ανθεστήρια και τα μεγάλα ή κατ’ Άστυ Διονύσια
Οι ακολουθούντες την πομπή των Διονυσίων μεταμφιεζόταν σε Σάτυρους, Σειληνούς και Βάκχες που αποτελούσαν τη ακολουθία του Διονύσου.
Οι άνδρες έφεραν προσωπεία ή χρωμάτιζαν τα πρόσωπά τους.
Άνδρες και γυναίκες περιζωνότανε με αιγίδες (προβγές) και νεφρίδες που είναι δείγματα φυσικού ανθρώπου που δεν έχει μεταλλαχθεί.
Οι πανηγυριστές έφεραν στεφάνους από κισσό και θύρσους.
Οι Διονυσιακές γιορτές παρότρυναν τους ανθρώπους να ατενίζουν την ζωή με ελευθερία και χαρωπή διάθεση απαλλαγμένοι από φόβους και προκαταλήψεις .
Γενικά οι γιορτές του Διονύσου ωθούσαν τους ανθρώπους στη λατρεία της φύσης. Η χρήση του οίνου έδωσε την αφορμή ώστε ο Διόνυσος υπό το όνομα Βάκχος να θεωρηθεί ο θεός του οίνου της μέθης και της κραιπάλης.
Στην πραγματικότητα οι Έλληνες δεν ήταν ποτέ μέθυσοι, χρησιμοποιούσαν τον οίνο μόνο για να φτάσουν στην πνευματική μέθη, με σκοπό την απελευθέρωση της ανθρώπινης ψυχής.
Όλα αυτά κατηγορήθηκαν από τους εχθρούς του Ελληνισμού, ως βέβηλα και αμαρτωλά και απαγορεύτηκαν από την νέα ξενόφερτη θρησκεία. Όμως μαζί με την κατάργησή τους σβήστηκε από τα ελληνικά χείλη η ανυπόκριτος χαρά,το άδολο γέλιο, η αίσθηση του ωραίου, η έμπνευση, το φτερούγισμα της ψυχής, η μεγαλοφυΐα και η δημιουργική ικανότητα. Σκότος σκέπασε τη χώρα του θεού της χαράς και του γέλιου.
Μα εκεί στο βάθος –βάθος της κάθε ελληνικής ψυχής παραμονεύει ατόφιος ο Διόνυσος και ξεπετιέται με την κάθε ευκαιρία για να θυμίσει στον Έλληνα την θεία καταγωγή του.
Μετά από αυτά δεν θα παραξενευτούμε όταν διαπιστοσουμε
ότι η τραγωδία, το σατυρικό δράμα και η κωμωδία είναι
πνευματικά παιδιά των Διονυσιακών Δρώμενων.( Διθύραμβος)
Το Αρχαίο Ελληνικό δράμα δεν περιοριζόταν μόνο στην τραγωδία αλλά υπήρχε και η κωμωδία, που βρισκόταν ήδη σε εμβρυακή μορφή. Αυτό το νέο στοιχείο το έφερε ο Θέσπις. Ο Θέσπις, αρχηγός ενός διθυραμβικού χορού έκανε μια καινοτομία. Απέσπασε τον εαυτό του από το σύνολο του χορού και, παίρνοντας τη μορφή του θεού ή του ήρωα του οποίου τα κατορθώματα εξυμνούνται, ανοίγει διάλογο με το χορό. Έτσι, γίνεται ο πρώτος “θιασάρχης” και ο πρώτος “ηθοποιός”. Τα πρώτα θέατρα της Ελλάδας ήταν πάντοτε χτισμένα κοντά σε κάποιο ναό. Η ερμηνεία των έργων γινόταν πλέον από άνδρες που, πριν από όλα, ήταν ηθοποιοί. Οι θεατές , έμαθαν όμως σιγά – σιγά και να αντιμετωπίζουν τα δρώμενα σαν έργο τέχνης και κάποτε σαν ψυχαγωγία. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι η ψυχική αυτή διονυσιακή διάθεση διαμόρφωσε το ελληνικό πνεύμα και έδωσε σε αυτό φτερά να πετάξει σε άλλους κόσμους ωραίους και ιδανικούς. Χρησιμοποίησε την αρμονία και το κάλλος τους στην διαμόρφωση ηρώων, φιλοσόφων, ποιητών και καλλιτεχνών δημιουργώντας έτσι το ελληνικό θαύμα
Κι εμείς: «Προσδοκούμε σήμερα, που όλα αλλάζουν, μιαν αφύπνιση, μιαν ανάσταση του κάθε ελληνικού»
ΕΙΘΕ!!!
ΕΛΕΝΗ ΜΑΝΙΩΡΑΚΗ
(*) Η κ. Ελένη Μανιωράκη – Ζωϊδάκη είναι δασκάλα – λογοτέχνις
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019