Εκπαίδευση των γυναικών στην αρχαία Ελλάδα

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΗΜΕΡΑ  ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ
(8 Μαρτίου) 

ΓΥΝΑΙΚΑ -ΜΗΤΕΡΑ – ΤΡΟΦΟΣ.  Απαραίτητη για την διαιώνιση του ανθρώπινου είδους. Γι’ αυτό και προικοδοτείται γενναιόδωρα από την φύση.   Ο γυναικείος εγκέφαλος είναι καλωδιωμένος και προσαρμοσμένος ώστε να διαφυλάττει την «φωλιά» και το «παιδί».  Κι όμως σε περιόδους πολέμου η γυναίκα αποδείχτηκε και ηρωίδα.  Διαθέτει ισχυρότερο ένστικτο αυτοσυντήρησης. προσαρμόζεται ευκολότερα στα νέα δεδομένα. Στην Μινωική Κρήτη οι άνθρωποι λάτρευαν τη Μεγάλη Θεά, την  «ΜΑΝΑ ΓΑΙΑ».  Σ’ αυτόν τον πολιτισμό η παρουσία και ο ρόλος της Θεάς-Μητέρας έχει ιδιαίτερη θέση. Αυτή  εξουσίαζε όλες τις μορφές ζωής και θανάτου  (ως και το 2500 πριν χριστιανικής χρονολόγησης ) με κυρίαρχα χαρακτηριστικά την γυναικοκρατία και την λατρεία της ΜΕΓΑΛΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ (ΓΗΣ).  Κι υπήρχε λένε κάποτε οι μύθοι ( κι οι μύθοι δεν λένε ποτέ ψέματα) μια χρυσή εποχή που τα σκήπτρα της εξουσίας κρατούσε παντοδύναμη η γυναίκα. ΜΗΤΡΙΑΡΧΙΑ  την ονομάζουν τα βιβλία κι είναι η πρώτη μορφή κοινωνικής οργάνωσης των ανθρώπων της προϊστορικής εποχής, Η γυναίκα αποτελεί αρχηγό του γένους, οπότε και κληρονομικά δικαιώματα μεταβιβάζονται στα θηλυκά μέλη της κάθε οικογένειας Κατάλοιπο της μητριαρχίας είναι ότι ακόμη τα γεννηθέντα βρέφη γράφονται στο Μητρώο. Και πέρασαν τα έτη φέρνοντας ανατροπές  Το πέρασμα,  από την Κυνηγητική στην Κτηνοτροφική οικονομία καταλύει, με γοργό το ρυθμό, την Μητριαρχία  και   ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ  του σπιτιού και του κόσμου, στέφεται  ο άνδρας, σβήνοντας το λάμπος και την φέγγος της γυναικείας υπεροχής. Η ανδρική εξουσία άρχισε να κατασκευάζει άβατα.
Η διαδρομή της γυναίκας στην πορεία του χρόνου αποσιωπείται, Την παρουσιάζουν σαν ένα RES, ένα πράγμα.  Κι όμως υπάρχουν ονόματα γυναικών της αρχαιότητας,  προκαλούν ρίγη συγκίνησης  και θαυμασμού. Πώς θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε την πορεία του Ελληνισμού ανά τους αιώνες χωρίς τις Σπαρτιάτισσες , την Γοργώ ,την Αγηστράτη, την Αρχιδάμεια, την Αθηναϊδα, την Ασπασία, την Κλεοπάτρα, τις Σουλιώτισσες, τις γυναίκες του σαράντα και μετρημό δεν έχουν. Το ίδιο συμβαίνει και κατά τον  Μεσαίωνα, του οποίου ο θεοκρατικός χαραχτήρας κι η δύναμη της θρησκοληψίας, πετάνε την γυναίκα στα αζήτητα και,  μειώνουν την δύναμη της προσωπικότητας και υπόστασης της.

Η μόρφωση των γυναικών στην Ελλάδα, αποτελεί  μια πραγματικότητα  που κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει. Από τους μαστούς της ελληνικής παιδείας ,  βύζαξε η οικουμένη της σοφίας το γάλα και με  το αγλαό φως του Ελληνικού κάλλους φωταγώγησε των βαρβάρων τα ανήλιαγα σκότη.  Κι αυτά γιατί η εκπαίδευση ήταν ο πύραυλος που εκτίναξε τον ελληνικό  πολιτισμό σε δυσθεώρητα ύψη. Για τον Έλληνα η λέξη εκπαίδευση σήμαινε εκπαίδευση του χαρακτήρα, αρμονική ανάπτυξη του σώματος, του νου, και της φαντασίας     Η άποψη  ότι οι Ελληνίδες ζούσαν περίπου σε καθεστώς ανατολίτικου περιορισμού δεν ευσταθεί για όλες τις τάξεις. Μέχρι τα είκοσι η γυναίκα εκπαιδεύεται  από την μητέρα της στην οικονομία και στην διαχείριση του νοικοκυριού, στην υφαντική, χειροτεχνία, διακοσμητική με σκοπό τον γάμο. Για τι κόρες όμως των ευπόρων οικογενειών υπήρχαν ιδιωτικά  οικοδιδασκαλεία στα οποία σπούδαζαν, γραφή, ανάγνωση, ποίηση, χορό,  μουσική, κιθαρωδία, όρχηση.
Ο Πλάτων είναι ο πρώτος που ενδιαφέρεται για την εκπαίδευση των γυναικών.  Αντιτίθεται στην επικρατούσα άποψη ότι οι γυναίκες είναι ταγμένες μόνο για να κάνουν παιδιά κι ότι αν και διαθέτουν μικρότερη σωματική ρώμη, δικαιούνται παιδείας και πρέπει να εκπαιδεύονται ακόμη και στον πόλεμο.   Αλλά κι η ανωτάτη εκπαίδευση φαίνεται να δεχόταν ευχαρίστως γυναίκες. Επειδή όμως η κοινωνία ήταν ανδροκρατική  δεν διασώζονται όλα τα ονόματα των γυναικών που διέπρεψαν στον χώρο της επιστήμης.
  Οι γυναίκες όμως   συμμετείχαν και στις εορτές των Αθηναίων. Παρθένες ύφαιναν τον ιερό πέπλο της Αθηνάς κι εκείνες το περιέφεραν στην πομπή των Παναθηναίων.
Συμμετείχαν επίσης στα Ανθοφόρια στα Γυναικοκύνθια,στα  Ηρώα, Ηραία κ.α.
Και διεξάγοντο, ω! τι θαύμα, και γυναικείοι Ολυμπιακοί αγώνες.
Όλα αυτά είναι αποστομωτικά τεκμήρια ότι η θέση της Ελληνίδας γυναίκας δεν είναι αυτή που προσπαθούν να παρουσιάσουν οι συκοφάντες του Ελληνισμού. Η Ελληνίδα γυναίκα δεν θεωρούνταν κατώτερο όν, μόνο για αναπαραγωγή, ούτε ήταν κλεισμένη στους γυναικωνίτες, χωρίς βέβαια να απολαμβάνουν κι όλα τα προνόμια των ανδρών.
Υπήρχε όμως μια κατηγορία γυναικών που απολάμβαναν πλήρη ανεξαρτησία. Ήταν οι Εταίρες,  Η λέξη  Εταίρα σήμαινε «σύντροφος, φίλος, βοηθός ». Ήταν  γυναίκες του πνεύματος και  διέθεταν  υψηλή ευφυΐα και σπάνια μόρφωση. Ως εκ τούτου  μπορούσαν να λάβουν μέρος σε συζητήσεις καλλιεργημένων ανθρώπων, για παράδειγμα στα συμπόσια.  Η επιφανέστερη Εταίρα του 5ου αιώνα προ χριστιανικής χρονολόγησης,  ήταν η Ασπασία, η γυναίκα  που αποτέλεσε την  σύντροφο του Περικλή κι  η οποία τον ανέπνευσε στην δημιουργία του Χρυσού αιώνα.   Στον κύκλο της ανήκαν  διάσημοι φιλόσοφοι και καλλιτέχνες της εποχής, όπως ο Σωκράτης και οι μαθητές του, αλλά και ο γλύπτης Φειδίας. Λέγεται ότι Αθηναίοι πολίτες πήγαιναν τις γυναίκες και τις κόρες  τους για να διδαχτούν από τους λόγους της Ασπασίας . Δυστυχώς οι πληροφορίες που δίνονται στα ελληνόπουλα μέσω της ελληνικής παιδείας απέχουν πολύ της πραγματικότητος. Κι έτσι ο Έλληνας έφθασε να γίνει  ο κατήγορος των προγόνων του  σε θέματα που άλλοι  λαοί γνωρίζουν και θαυμάζουν.

Σήμερα,  που όλα αλλάζουν φορεσιά, ας συμμετέχουμε στον παγκόσμιο εορτασμό  της γυναίκας κι ας αναφωνήσουμε:
Ω! ΓΥΝΑΊΚΑ   πόσα άβατα χρειάστηκε να καταπατήσεις,   για   να   μπορέσεις να αξιωθείς αυτών  που σου ανήκουν!   Διαθέτοντας  ανώτερη μνήμη και συναισθηματική νοημοσύνη πολύ ανώτερη του συνομήλικου παρτενέρ σου  διαφυλάττει την επιβίωση και την μακροημέρευση ολόκληρης της ανθρωπότητας  στον πλανήτη γη.
ΧΡΟΝΙΑ ΣΟΥ ΠΟΛΛΑ ΑΙΏΝΙΟ ΘΗΛΥΚΌ.

ΕΛΕΝΗ ΜΑΝΙΩΡΑΚΗ –ΖΩΙΔΑΚΗ

(*) Η κ. Ελένη Μανιωράκη – Ζωϊδάκη είναι δασκάλα – λογοτέχνις