Του Σταύρου Φωτάκη(*)
Μετά την έκδοση του βιβλίου μου με τίτλο : Άγιος Ιωάννης Χλιαρός …. που εκδόθηκε το έτος 2006, εκδηλώθηκε έντονη δυσαρέσκεια στο πρόσωπό μου, από μια και μόνο οικογένεια συγχωριανών μου, γιατί δεν έγραψα πως ο αναφερόμενος σ’ αυτό καπετάν Μητροφάνης ήτανε το γένος Καλογεράκης. Εξήγησα ότι, τα όσα αναφέρονται στο βιβλίο μου, προέρχονται όλα από γραπτές πηγές και μόνο και πουθενά σ’ αυτές, δεν αναφέρεται βαφτιστικό όνομα και επίθετο του Μητροφάνη. Τόνισα επίσης ότι, δεν είχα ακούσει ποτέ και τίποτα από κανέναν, γι αυτόν τον σημαντικό ήρωα του χωριού μας. Στο βιβλίο μου αυτό, το πρώτο που εκδόθηκε για τον Άι Γιάννη, συμπεριέλαβα, για πρώτη φορά, όλα τα αναφερόμενα σε γραπτές πηγές στοιχεία για τον Μητροφάνη και συγκεκριμένα :
Ο Γεώργιος Ε. Ανδρεδάκης, γιατρός Ανδρεδής (1860–1933) , αναφέρει αρκετά στοιχεία για τον Μητροφάνη, καταγόμενο εκ του χωρίου Αγίου Ιωάννη, χωρίς να αναφέρει βαφτιστικό όνομα, επίθετο ή κάποιο άλλο στοιχείο που να οδηγεί στην οικογενειακή του ρίζα. Καταγράφει τα πρώτα κυρίως βιογραφικά στοιχεία και τη δράση του, κατά πάσα πιθανότητα από μαρτυρίες Αϊγιαννιωτών της εποχής στους οποίους συχνά παρείχε ιατρική φροντίδα, αλλά και άλλων κατοίκων της περιοχής, που ζήσανε κοντά στα γεγονότα. Σε κανένα σημείο της καταγραφής δεν αναφέρεται βαφτιστικό όνομα ή επίθετο του Μητροφάνη, σε αντίθεση με τους Κουφάκιδες από το Θρόνος και τους Ανυφαντίδες από το Βυζάρι.
Ο Εμμανουήλ Γ. Γενεράλης , Γυμνασιάρχης, καταγράφει τους διακριθέντες Μοναχούς της Μονής Ασωμάτων, επτά (7) τον αριθμό, μεταξύ των οποίων και τον Μητροφάνη, εξ Αγίου Ιωάννου Αμαρίου, χωρίς βαφτιστικό όνομα και επίθετο.
Ο Νικόλαος Β. Τωμαδάκης , Καθηγητής Πανεπιστημίου, παρουσιάζει αυτούσια δύο ιστορικά έγγραφα, που υπογράφει ο Μητροφάνης, ως καπετάν Μητροφάνης, χωρίς να αναφέρεται οποιοδήποτε άλλο στοιχείο.
Από την έρευνά μου εξάλλου, που αποτυπώθηκε στο κείμενο σχετικής εισήγησής μου στο 11ο Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο και παρουσιάστηκε στο Ρέθυμνο το έτος 2011, αναφέρω ότι, δεν προέκυψε το βαπτιστικό όνομα και το επώνυμο του Μητροφάνη ή κάποιο άλλο στοιχείο, που να οδηγεί στην οικογένεια που έχει τη ρίζα.
Παρά τις εξηγήσεις μου και επειδή η δυσαρέσκεια στο πρόσωπό μου έγινε εντονότερη συνέχισα τις έρευνές μου από τις οποίες προκύψανε και τα παρακάτω στοιχεία :
Οι : Πανουσόπουλος Σταύρος, Αντουράκης Γεώργιος., Κοντοσόπουλος Νικόλαος, εξαίρετοι διακεκριμένοι επιστήμονες στο ΚΡΗΤΗ ΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Τοπικές Ιστορίες Τόμος 11 Αθήνα 1985 Σελ. 27-28 ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΜΑΡΙΟΥ, που εκδώσανε πριν από σαράντα (40) σχεδόν χρόνια καταγράφουνε προφανώς από μαρτυρίες Αϊγιαννιωτών : «Το χωριό Άγιος Ιωάννης είναι ιδιαίτερη πατρίδα του λησμονημένου ηρωϊκού αρματωλού Μητροφάνη, ο οποίος για να σωθεί από τους γενίτσαρους έγινε καλόγερος στη μονή Ασωμάτων, χωρίς όμως ποτέ να εγκαταλείψει το όπλο του» και απολύτως τίποτε άλλο.
Ο Ιωάννης Στ. Καλογεράκης, συνταξιούχος εκπαιδευτικός, σε αναρτημένο κείμενό του (31-1-2005) στο διαδίκτυο (www.amariotes.com), επαναλαμβάνει και αυτός το ίδιο κείμενο ότι δηλαδή : «Το χωριό Άγ. Ιωάννης είναι ιδιαίτερη πατρίδα του λησμονημένου ηρωϊκού χαϊνη (αρματωλού) Μητροφάνη, ο οποίος για να σωθεί από τους γενίτσαρους έγινε καλόγερος στη Μονή Ασωμάτων, χωρίς όμως ποτέ να εγκαταλείψει τα όπλα του» και απολύτως τίποτε άλλο. Μα και το Σάββατο 20 Αυγούστου του 2022, κατά την τέλεση σχετικού μνημόσυνου αποβιωσάντων ιερέων, ιεροψαλτών κλπ, στο ξωκλήσι της Αγίας Σοφίας, σε ευχαριστήρια παρέμβασή του αναφέρθηκε προς τιμήν του στο όνομα και μόνο «Μητροφάνης».
Ο Γεώργιος Κ. Φωτάκης, (1923-2011) τέως Υπαρχηγός της Αστυνομίας, ερευνητής-συγγραφέας, καταγόμενος από τη μητέρα του Γαρεφαλίτσα το γένος Καλογεράκη (1902-1996), από τον Άγιο Ιωάννη, αναφέρει σε χειρόγραφο κείμενό του με ημερομηνία 20-4-2010 : «Δια τον Μητροφάνην δεν έχω ακούσει τίποτα ούτε από την μητέρα μου, ούτε από κανέναν άλλο συγγενή μου (εννοείται Καλογεράκη). Αν ήτο συγγενής του Εμμανουήλ Καλογεράκη το επίθετό του (Μητροφάνη) θα ήτο Μαυρογιαννάκης, διότι και ο Καλογεράκης ελέγετο έτσι».
Ο Λευτέρης Κρυοβρυσανάκης, συνταξιούχος εκπαιδευτικός, συγγραφέας, δημοσιογράφος, ερευνητής, στο με ημερομηνία 24-1-2014 άρθρο του, στην Εφημερίδα ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ, σελίς 6, με τίτλο : ΕΝΑ ΜΙΚΡΟ ΧΩΡΙΟ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ, αναφέρει : Αυτό το μαρτυρικό θάνατο είχε ο ένδοξος αρχηγός του Αμαρίου ο Μητροφάνης (μάλλον Μαυρογιαννάκης το επίθετο, σήμερα υπάρχει στην Καλλιθέα Ρεθύμνου οδός Ιερομονάχου Μητροφάνη). Στις πηγές αναφέρει : Πολύτιμη βοήθεια και υλικό από το συνταξιούχο δάσκαλο Γιάννη Καλογεράκη.
Εντόπισα επίσης δύο αξιόλογα επιστημονικά κείμενα ιστορικών ερευνητών , . : α. Ομιλία στην Αχλάδα Σελίνου με θέμα “Ο Καλογερογιάννης” του Ευτύχη Κορκίδη, ιστορικού ερευνητή, μέλους της επιτροπής Πολιτισμού Δήμου Καντάνου, Πέμπτη 30 Ιουλίου 2015 και β. Ομιλία στο Σύλλογο «Ψηλάφι» του Λουκά Μπασιά, Πολιτικού Μηχανικού, Προέδρου του Συλλόγου Επιστημόνων Σελίνου Χανίων, στις 21-12-2017αναρτημένα στο διαδίκτυο που αναφέρονται στον Καλογερογιάννη της Σαμαριάς, τον Σαμαριανό «Χαϊνη», το παλληκάρι της Σαμαριάς, όπως τον χαρακτηρίζουνε. Σε κανένα από τα παραπάνω κείμενα δεν υπάρχει συσχετισμός με άλλους Καλογεράκηδες, απογόνους του σε άλλα μέρη της Κρήτης. Μα και οι ιστορικοί : Βασ. Ψιλάκης (1829-1918), στο έργο του Ιστορία της Κρήτης τ. Γ’ σ.196-198 και Ι. Μουρέλος (1886- 1963) στο έργο του, Ιστορία της Κρήτης σελ. 289, δεν αναφέρουνε κανένα συσχετισμό του Καλογερογιάννη της Σαμαριάς με άλλους Καλογερήδες απογόνους.
Εξάλλου, μέχρι την έκδοση του πρώτου βιβλίου μου το έτος 2006, δηλαδή σχεδόν 180 χρόνια από τον θάνατο του Μητροφάνη, ουδείς εγγράμματος Καλογεράκης (ιερείς, καθηγητές, δάσκαλοι, γιατροί, κ.ά επιστήμονες) ή άλλος Αϊγιαννιώτης είχε ασχοληθεί ποτέ. Επίσης, από την έκδοση του βιβλίου του Γεωργίου Ανδρεδάκη, το έτος 1926, ουδείς ενδιαφέρθηκε να συμπληρώσει κάτι ή διαμαρτυρήθηκε με οποιοδήποτε τρόπο για τα γραφόμενά του. Μα ούτε ενδιαφέρθηκε κανείς να μπει έστω το όνομά του στο Μνημείο Πεσόντων Αϊγιαννιωτών, τα αποκαλυπτήρια του οποίου γίνανε, το έτος 1995, στην πλατεία του χωριού. Αλλά και σε ονοματοθεσία οδού το έτος 2010 στην περιοχή Καλλιθέας του Ρεθύμνου η σχετική πινακίδα αναγράφει : Οδός Ιερομονάχου Μητροφάνη και τίποτε άλλο.
Και δεν θέλω να αμφισβητήσω, προφορικές παραδόσεις, πολλές και για πολλά θέματα ιστορίες, που επαναλαμβάνανε οι παλιότεροι πατεράδες, παππούδες και προπαππούδες μας με αρκετές κάθε φορά διαφοροποιήσεις, προσθαφαιρέσεις κλπ, γι αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και σοβαρότητα, προπαντός όταν αναφέρονται σε μακρινά ιστορικά γεγονότα.
Και είναι λυπηρό το γεγονός ότι, κάποια απεικόνιση του ήρωα Μητροφάνη, , που υποβλήθηκε από «τοπικούς παράγοντες ;;;» στην επιτροπή «Ελλάδα 2021» και μάλιστα με επίθετο, δυστυχώς σχολιάστηκε δυσμενώς όπως : «… η φωτογραφία του σύγχρονου καπετάν Μητροφάνη με άλλα εννιά παλικαράκια με στάκα στο μουστάκι είναι από μόνη της η επιτομή του αστείου όσο και περιττού εορτασμού». (Η Εφημερίδα των Συντακτών 11 Νοεμβρίου 2020. Οι τοπικοί παράγοντες Γιώργος Βέλτσος)
Έγγραφα στοιχεία για όλα τα γραφόμενά μου φυλάσσονται στο αρχείο μου, καθώς και ηχογραφημένες συνεντεύξεις, μαρτυρίες ηλικιωμένων Αϊγιαννιωτών, που ληφθήκανε εκ των υστέρων (Άύγουστος 2011) και δηλώνουνε και αυτοί άγνοια της οικογενειακής ρίζας του Μητροφάνη.
Για τον αμαριώτη (αϊγιαννιώτη) χαϊνη ήρωα Μητροφάνη εμπνεύστηκα, στιχούργησα και αφιέρωσα ένα ποίημα, που διακρίθηκε σε Διεθνή Διαγωνισμό Ποίησης και ήδη έχει μελοποιηθεί. Του αξίζουνε λοιπόν και του οφείλομε μόνο τιμές. Ας τον αφήσομε ήσυχο. Ας τον αναδείξομε άξιο τέκνο του Άϊ Γιάννη. Φοβούμαι πως, με τούτα κι εκείνα, θα τρίζουνε τα κόκαλά του.
Και θα επαναλάβω αυτά που έχω γράψει στα εκδοθέντα βιβλία μου το 2006 και 2015 και στο κείμενο της εισήγησής μου στο 11ο Κρητολογικό Συνέδριο πως : «……… Αυτά βέβαια, δεν αναιρούνε και σε καμιά περίπτωση δεν αμφισβητείται, ο τόπος καταγωγής του, ο Άγιος Ιωάννης, η γενναιότητά του, η δράση του και το φρικτό τέλος της ζωής του. … Γι αυτό πρέπει να στηθεί στη γενέτειρά του, τον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου, ένα μνημείο με τη μορφή του Μητροφάνη, μνημείο τιμής στη μνήμη του. Τέτοιες μορφές και οι θυσίες τους δεν πρέπει να ξεχνιούνται, αλλά πρέπει να παραμένουνε ζωντανές και να παραδειγματίζουνε τους νεότερους.»
Η προσωπικότητα, η δράση και η φήμη του Μητροφάνη ήτανε τόσο μεγάλη και αρκούσε, ώστε η ιστορία θέλησε να τον διατηρήσει μόνο με το όνομα «Μητροφάνης». Οτιδήποτε άλλο, που παρουσιάζεται 180 χρόνια από το θάνατό του, δεν είναι εύκολο να αποτελέσει σοβαρή πηγή πληροφοριών.
Δυστυχώς, αντί να επιβραβεύομαι που έφερα στην επιφάνεια ιστορικές καταγραφές για έναν αφανή ξεχασμένο ήρωα του χωριού μας τον καπετάν Μητροφάνη επιπλήττομαι, γιατί δεν γράφω πως το επίθετό του ήτανε Καλογεράκης. Ε, όχι. Σέβομαι και τιμώ τη μνήμη του, αλλά δεν θα τον βαφτίσω με : «μού ’πες σού ’πα., μού ’πανε, το λέγανε κλπ».
Τα στοιχεία – ντοκουμέντα που επικαλούμαι, είναι αδιαμφισβήτητες καταγραφές ιστορικών επιστημόνων και δεν είναι ιστορικές απόψεις δικές μου, για τον καπετάν Μητροφάνη. Δεν ήθελα ποτέ και δεν το περίμενα να έχω τέτοιες αντιπαραθέσεις με καμιά οικογένεια του χωριού μουκαι μάλιστα των Καλογεράκηδων και δεν θέλω να συνεχίσω αυτό το διάλογο. Καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του.
Τέλος, μετά από την έκδοση εννέα (9) βιβλίων μου, που γραφτήκανε όλα από μεράκι και αγάπη για τον τόπο μου, για τα οποία μου έχουνε απονεμηθεί 5 Έπαινοι από την Ακαδημία Αθηνών, την συμμετοχή μου σε 6 Επιστημονικά Συνέδρια με ισάριθμες ανακοινώσεις, με 20 και πλέον Βραβεία-Επαίνους και Διακρίσεις από Επιστημονικούς-Πνευματικούς και Πολιτισμικούς φορείς, με πλούσια Αρθογραφία στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο κ.ά, θεωρώ επιεικώς απαράδεκτους τους σχολιασμούς ότι : είμαι όψιμος ιστορικός ;, πρέπει να βουτώ πρώτα την πένα στο μυαλό πριν γράψω ;, διαστρεβλώνω την ιστορία για να ανεβώ στα συγγραφικά σκαλοπάτια ;, κ.ά ;;; Κρίμα. Τί άλλο να πω ; Έλεος.
Ειλικρινά λυπούμαι που γράφω το κείμενο αυτό, αλλά δεν μπορώ να μην αντισταθώ σε απαράδεκτες προκλήσεις και σε ανεπίτρεπτους χαρακτηρισμούς. «Ως εδώ και μη παρέκει», σε ανούσιες αμφισβητήσεις και σε προσβολές στα τεκμηριωμένα γραφόμενά μου. Δέχομαι την καλόπιστη κριτική, αλλά είμαι ασυμβίβαστος στις αρχές μου και θα συνεχίσω να γράφω πάντα την αλήθεια, με ντοκουμέντα, όπως κάνω μέχρι σήμερα και «ο νοών νοείτω».
Είναι γεγονός βέβαια ότι, όταν δεν κάνεις τίποτα είναι όλα μια χαρά, όταν όμως ασχοληθείς με κάτι, τότε θα εμφανιστούνε δυστυχώς οι ελάχιστοι, οι πικρόχολοι σχολιαστές. Διάβασα επίσης και κάτι σχετικό : «Για να τα έχεις καλά με όλους ο μόνος τρόπος είναι να μην έχεις ούτε φωνή ούτε λόγο. Να υπάρχεις απλά και να κινείσαι αθόρυβα.»
Έ, όχι. Όσο υπάρχω, θα έχω και φωνή και λόγο.
Απρίλιος 2 του 2023
(*) Ο Σταύρος Φωτάκης είναι Στρατηγός ε.α, Συγγραφέας, Στιχουργός.
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019