Γράφει ο Σίμος Ανδρονίδης(*)
Σε δηλώσεις του από την Κόρινθο κατά τη διάρκεια προεκλογικής περιοδείας του, ο επικεφαλής του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς-Προοδευτική Συμμαχία (ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ) Αλέξης Τσίπρα, τόνισε χαρακτηριστικά πως «η πιο ισχυρή ψήφος διαμαρτυρίας, η πιο ισχυρή αντισυστημική ψήφος είναι αυτή που θα πλήξει το σύστημα που μας κυβερνά εδώ και 4 χρόνια. Το καθεστώς Μητσοτάκη.
Η ψήφος που θα πονέσει και τα συμφέροντα και αυτούς που μας κυβερνούν είναι η ψήφος που θα οδηγήσει στην ήττα της ΝΔ. Και αυτή είναι η ψήφος στον ΣΥΡΙΖΑ».
Σε αυτό το πλαίσιο, δύναται να αναφέρουμε πως το ως άνω απόσπασμα αποτελεί το γλωσσικό εκείνο σημείο που συμπυκνώνει πολιτικά-συμβολικά, το ό,τι προηγήθηκε, σε ένα λεπτό σημείο όπου ο ίδιος επενδύει στην αποκαλούμενη και ψήφο διαμαρτυρίας με ένα διπλό πρόσημο.
Η ανάλυση του Falter εδώ μπορεί να μας βοηθήσει αισθητά. Και δεν έχουμε κάποιο λόγο να αρνηθούμε εκ των προτέρων μάλιστα κάτι τέτοιο.
Έτσι λοιπόν, ο Αλέξης Τσίπρας, στην ανοιχτή του ομιλία, απευθύνεται και προς όλους εκείνους (και όχι μόνο στους παρευρισκόμενους Κορίνθιους), που σκέφτονται να «χρησιμοποιούν την ψήφο τους ώστε να «εκφράσουν κάτι», ήτοι την έντονη διαμαρτυρία τους προς την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και προσωπικά προς τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για ό,τι ‘έπραξαν’ (‘υπεράσπιση συμφερόντων,’ έκφραση που συνιστά κοινό μοτίβο σε μία τέτοιου τύπου διαμαρτυρία που βρίσκεται ακόμη σε στάδιο μορφοποίησης), και ό,τι αντίστοιχα ή αντίθετα, ‘δεν έπραξαν’ (‘που είναι το επιτελικό κράτος; Το κράτος των αρίστων;’).
Και, κατά δεύτερον, στρέφεται προς όλους όσοι σκέφτονται να καταστήσουν την διαμαρτυρία τους μείζον εκλογικό ‘εργαλείο’ προκειμένου να «πετύχουν κάτι».
Δηλαδή, την ‘τιμωρία’ της Νέας Δημοκρατίας και συνακόλουθα, την απομάκρυνση της από την κυβέρνηση, παρά το ότι κάποιοι εξ αυτών μπορεί να μην έχουν σκεφτεί το τι μπορεί να προκύψει μετεκλογικά.
Σε αυτή την περίπτωση, στην ομιλία Τσίπρα διακρίνονται η «συστηματική προσφυγή σε δημαγωγικά κλισέ συνωμοτικής έμπνευσης» (‘τα συμφέροντα και τα funds’ που νέμονται τον πλούτο της χώρας και λειτουργούν εις βάρος του δημοσίου συμφέροντος’), η (λαϊκιστική) σκιαγράφηση του προφίλ του «απλού ανθρώπου» για τον ‘οποίο δεν ακούσετε πολλά και όμως, βρίσκεται εκεί έξω’, οι διαταξικές αναφορές που ακολουθούν αυτές στον ‘απλό άνθρωπος’ που πλέον αποκτά και ιδιότητα εκτός από το να είναι μονοσήμαντα, στη Συριζαϊκή ιδιόλεκτο ‘απλός που δεν ζητά τίποτε άλλα το δίκιο του.’
Επίσης, διακρίνεται η επαναληπτική χρήση της γλωσσικής έκφρασης ‘ως εδώ,’ που μεταφράζεται σε απώλεια οποιασδήποτε στοιχείου υπομονής και πολιτικής ανοχής προς την κυβέρνηση, σε δήλωση οριστικής ανατροπής που ‘θα έρθει εάν βάλετε πλάτη,’ με μία έκφραση θεολογικής πίστης στον βολονταρισμό του ‘όλα επιτρέπονται’ εν καιρώ προεκλογικής εκστρατείας.
Ακόμη και να φωνάξουμε ‘ως εδώ’ με τις παράλληλες ενσαρκώσεις του ‘καθεστώτος Μητσοτάκη’ που είναι η «απαξίωση», η «εκμετάλλευση», η εξαπάτηση» και η «αδικία». Όλα αυτά και ίσως ακόμη περισσότερα, είναι το ‘καθεστώς Μητσοτάκη’, και υπερ-τονίζονται με τρόπο ώστε να φανεί η κρισιμότητα των επικείμενων βουλευτικών εκλογών. Ένα γλωσσικό και νοηματικό ισοδύναμο του Τσιπρικού ‘ως εδώ’ είναι το ή ‘τώρα ή ποτέ.’ ‘Η τελειώνουμε το καθεστώς ή μένει ως έχει.’ Άρα, δεν έχουμε μία απλή επανάληψη του δυνητικά βίαιου συνθήματος ‘ή τους τελειώνουμε ή μας τελειώνουν’.
Στρεφόμενοι στην πολύ καλή και διεισδυτική ανάλυση του Ολλανδού πολιτικού επιστήμονα Ian Buruma, για τον Πιμ Φόρτουιν, άλλοτε αρχηγό της ‘Λίστας Φόρτουιν’ στην Ολλανδία, θα υπογραμμίσουμε πως πλέον ο Αλέξης Τσίπρας δεν είναι σε θέση, με βάση την κυβερνητική εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ, να επενδύει στην «περιθωριακότητα του», στο ότι είναι ένας outsider της πολιτικής σκηνής, αξιοποιώντας κάτι τέτοιο ως στρατηγικό πλεονέκτημα.
Αυτό όμως δεν τον εμποδίζει από το να εκφωνεί στενά καταγγελτικές ομιλίες, από τις οποίες είναι εμφανής η απουσία σύνθετων πολιτικών θέσεων, ιδεών και προγραμματικών προτάσεων.
Ένα χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει, είναι η αναγκαιότητα για την κατασκευή ενός ‘αντιπάλου’ που θα δεχθεί εξ αρχής όλα τα πυρά, ως εάν να μην υπάρχει αύριο. Και το περιεχόμενο της ομιλίας στην Κόρινθο, ο παραγόμενος λαϊκισμός, θύμιζαν κεντρική προεκλογική συγκέντρωση και όχι μία αρχική που μάλιστα έλαβε χώρα σε μία επαρχιακή πόλη που δεν θεωρείται κρίσιμη για την έκβαση των εκλογών.
(*) Ο Σίμος Ανδρονίδης είναι διδάκτωρ στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019