Με το σύνθημα «περιορίστε τη χρήση πλαστικού», τα χάρτινα καλαμάκια εισέβαλαν στην καθημερινότητά μας ως μία εναλλακτική και φιλική προς το περιβάλλον λύση.
Μία πρόσφατη μελέτη, όμως, έβαλε άνω τελεία στον ισχυρισμό αυτό, δείχνοντας πως (και) τα καλαμάκια φτιαγμένα από το αθώο χαρτί όχι μόνο επιβαρύνουν… αιώνια το περιβάλλον αλλά και την υγεία των καταναλωτών.
Τα ανατρεπτικά αυτά δεδομένα προέκυψαν όταν ερευνητές του Πανεπιστημίου της Αμβέρσας εξέτασαν 39 διαφορετικές μάρκες καλαμάκια, κατασκευασμένα από διάφορα υλικά, όπως χαρτί, μπαμπού, γυαλί, ανοξείδωτο ατσάλι και πλαστικό. Αυτά τα καλαμάκια υποβλήθηκαν σε δύο γύρους δοκιμών για τον εντοπισμό επιβαρυντικών ουσιών που φέρουν την κωδική ονομασία «PFAS».
Τι προέκυψε; Το 69% από τα καλαμάκια περιείχε PFAS, με τα χάρτινα να είναι πρώτα στη λίστα.
Ενδεικτικά αναφέρεται πως τα χάρτινα καλαμάκια περιέχουν σε 90% των αναλύσεων τις ουσίες PFAS, ενώ τα κατασκευασμένα από μπαμπού σε 80% και τα πλαστικά σε 75%. Για την ιστορία, τα γυάλινα διαπιστώθηκε πως είναι η καλύτερη εναλλακτική, καθώς περιέχουν σε 40% των αναλύσεων τα χημικά αυτά. Στην ερώτηση, γιατί τα καλαμάκια από χαρτί είναι αυτά που έχουν «διαποτιστεί» με περισσότερα χημικά, οι ερευνητές δεν έχουν σαφή απάντηση.
Τι είναι οι ουσίες PFAS
Υποψιάζονται, πάντως, πως η παρουσία PFAS πιθανόν να στοχεύει στη δημιουργία μίας αδιάβροχης επίστρωσης – ομολογουμένως, όχι και ιδιαίτερα επιτυχημένης, καθώς στην πράξη τείνουν να μουλιάζουν σε σύντομο χρονικό διάστημα.
«Οι ουσίες PFAS είναι μια ομάδα ανθρωπογενών χημικών ουσιών που χαρακτηρίζονται από ισχυρό δεσμό μεταξύ φθορίου και άνθρακα. Λόγω αυτού του ισχυρού δεσμού, τα PFAS παρέχουν ελαστικότητα και ανθεκτικότητα στα προϊόντα που εφαρμόζονται», σημειώνει μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο Ιωάννης Κατσογιάννης, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Χημείας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Χημικών.
Οπως εξηγεί, αυτές οι ιδιότητες είναι χρήσιμες για εκατοντάδες βιομηχανικά και καταναλωτικά προϊόντα, όπως χαλιά, ενδύματα, ταπετσαρίες, περιτυλίγματα χαρτιού τροφίμων, επιστρώσεις μαγειρικών σκευών.
«Εξαιτίας, όμως, του χημικού δεσμού άνθρακα-φθορίου, ο οποίος είναι πολύ ισχυρός, οι ουσίες αυτές δεν διασπώνται εύκολα, βιοσυσσωρεύονται είναι απίστευτα ανθεκτικές στο περιβάλλον και για αυτό τον λόγο αναφέρονται στη βιβλιογραφία ως τα «αιώνια χημικά» (forever chemicals)». Είναι αξιοσημείωτο δε πως αυτά τα «αιώνια χημικά» χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία από τη δεκαετία του 1940 και είχαν ήδη ανιχνευθεί στο ανθρώπινο αίμα από τη δεκαετία του 1970.
Πρόκληση καρκίνου νεφρών
«Τα PFAS, παρότι ανιχνεύονται συνήθως σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις, επειδή συσσωρεύονται, προστίθενται στον οργανισμό ή στο περιβάλλον και αυξάνουν το λεγόμενο χημικό φορτίο στον ανθρώπινο οργανισμό. Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει συσχετίσεις μεταξύ της έκθεσης σε συγκεκριμένα PFAS και ποικίλων επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία, όπως πρόκληση καρκίνου νεφρών και όρχεων, χαμηλό βάρος γέννησης, νόσος του θυρεοειδούς, μειωμένη ποιότητα σπέρματος, και άλλες ασθένειες», συμπληρώνει ο Ιωάννης Κατσογιάννης.
Αυτός είναι και ο λόγος που ο ειδικός συστήνει την αποφυγή, όπου μπορούμε, της χρήσης ρυπασμένων αντικειμένων, ιδιαίτερα όταν αυτά εμπλέκονται στη διατροφή μας.
«Για παράδειγμα, τα καλαμάκια, τα οποία βρέθηκε σε πρόσφατες μελέτες να περιέχουν PFAS, μπορούν κατά την επαφή τους με υγρά, να απελευθερώσουν τις ενώσεις αυτές στο ποτό ή στον καφέ μας και στη συνέχεια να γίνει απευθείας κατάποσή τους και έκθεση του ανθρώπινου οργανισμού σε ενώσεις που συσσωρεύονται. Οταν αυτή η συνήθεια είναι καθημερινή, τότε η έκθεση στις ενώσεις αυτές είναι μακροχρόνια και είναι πολύ πιθανό να έχει επιβλαβείς συνέπειες σε αρκετά μεγάλο μέρος του πληθυσμού».
Μάλιστα, τα χάρτινα καλαμάκια, τα οποία διαπιστώθηκε ότι περιέχουν PFAS σε συντριπτικό ποσοστό των δειγμάτων, επειδή καταστρέφονται κατά την επαφή τους με το υγρό μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, «ενδέχεται να απελευθερώνουν μεγάλο ποσοστό των PFAS στο υγρό και συνεπώς να είναι επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία».
Και ο καθηγητής του ΑΠΘ καταλήγει με νόημα: «Μετά τα αποτελέσματα των τελευταίων ερευνών η πρότασή μου είναι να αποφεύγεται η χρήση τους, όπου αυτό είναι εφικτό».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ «ΤΑ ΝΕΑ»
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019