1η Δεκέμβρη Παγκόσμια Ημέρα Κατά του AIDS HIV – 531 περιστατικά της λοίμωξης το 2023 στην Ελλάδα

Από Κωστας Τριγώνης Τελευταία Ενημέρωση Νοέ 30, 2023

Αρθρο του Γιώργου Επιτροπάκη

Σε σχέση με τα επιδημιολογικά δεδομένα στη χώρα μας, σύμφωνα με το σύστημα υποχρεωτικής δήλωσης του ΕΟΔΥ (ΚΕΕΛΠΝΟ), μέχρι και την 31/10/23 έχουν καταγραφεί 20.493 περιστατικά HIV λοίμωξης εκ των οποίων τα 4.647 έχουν εμφανίσει AIDS , ενώ είχαμε και 3.416 θανάτους.

Την περίοδο 1/1/23 έως 31/10/23 διαγνώστηκαν και δηλώθηκαν στον ΕΟΔΥ 531 νέα περιστατικά HIV λοίμωξης (5,1 ανά 100.000 πληθυσμού),

oι νέες διαγνώσεις HIV φαίνεται

να κυμαίνονται σε λίγο υψηλότερα επίπεδα συγκριτικά με εκείνες που δηλώθηκαν τα

αντίστοιχα χρονικά διαστήματα των 4 προηγούμενων ετών,

ενώ διαχρονικά οι περισσότερες μεταδόσεις του ιού αποδίδονται σε απροφύλακτη σεξουαλική επαφή.

Ο όρος AIDS αναφέρεται στο τελευταίο στάδιο της HIV λοίμωξης, κατά το οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα έχει αποδυναμωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε το HIV οροθετικό άτομο είναι επιρρεπές σε διάφορα νοσήματα και συγκεκριμένους τύπους καρκίνου.

ΟΙ HIV (Human Immunodeficiency Virus – Ιός Ανοσοανεπάρκειας του Ανθρώπου) είναι ο ιός που προκαλεί το Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (Acquired Immune Deficiency Syndrome – AIDS).

Δρα καταστρέφοντας κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, τα CD4+ T λεμφοκύτταρα, τα οποία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία του οργανισμού από λοιμώξεις και άλλα νοσήματα.

Η 1η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS το 1988, με απόφαση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας και στη συνέχεια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

H HIV λοίμωξη εξακολουθεί να αποτελεί μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας σε παγκόσμια κλίμακα.

Σήμερα, 42 χρόνια μετά την πρώτη περιγραφή κρούσματος AIDS (1981), υπολογίζεται ότι 39 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με τον ιό, ενώ περισσότερα 36 εκατομμύρια έχουν πεθάνει από το νόσημα.

Ο κλονισμός των συστημάτων υγείας-λόγω της πανδημίας τού COVID – 19- μείωσε τις διαγνωστικές εξετάσεις και την προσφορά θεραπείας και συρρίκνωσε τα προγράμματα και τις υπηρεσίες πρόληψης του HIV και του AIDS παγκοσμίως. Οι κοινωνίες μας οφείλουν να δείξουν μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση και αλληλεγγύη και να μοιραστούν τις ευθύνες που τους αναλογούν αγκαλιάζοντας τα προγράμματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης μαθητών και γονέων, τα οποία λειτουργούν ως πυρήνας αλλαγών σε δύο επίπεδα· τής πρόληψης της μετάδοσης του ιού αλλά και της εξάλειψης του στίγματος και των διακρίσεων.

Τα χρόνια αυτά όμως η πραγματικότητα σχετικά με το νόσημα έχει αλλάξει θεαματικά, αφού με τη βοήθεια της σύγχρονης αντιρετροϊκής θεραπείας οι ασθενείς δεν νοσούν πλέον και το προσδόκιμο επιβίωσης προσεγγίζει εκείνο του γενικού πληθυσμού. Τα νεότερα αντιρετροϊκά φάρμακα είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά, με παρενέργειες σχετικά σπάνιες και συνήθως ήπιες. Πολλοί από τους συνδυασμούς υπάρχουν πλέον σε σκευάσματα του ενός δισκίου (Singl Tabl Regimens), ώστε η θεραπεία να είναι πλέον απλή και εύκολη – ένα χάπι, μια φορά την ημέρα.

Η ριζική μεταβολή στην βιολογική πραγματικότητα της HIV νόσου δεν συνοδεύτηκε, δυστυχώς, από αντίστοιχη βελτίωση στις αντιλήψεις και προκαταλήψεις μεγάλης αναλογίας του πληθυσμού. Έτσι, κυριαρχούν ακόμη η μεταφυσική φοβία, ο πανικός, η απόρριψη των πασχόντων και ο ρατσισμός.

Η αποτελεσματικότητα της σύγχρονης θεραπείας έχει οδηγήσει σε εφαρμογή της και για τον σκοπό της πρόληψης. Έτσι, έχει ήδη καθιερωθεί η χορήγηση αντιρετροϊκών φαρμάκων πριν από πιθανή έκθεση σε HIV (Pre-Exposure Prophylaxis, PrEP) σε άτομα με πολύ επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά που αδυνατούν να την μεταβάλλουν. Η PrEP χορηγείται ήδη σε 46 χώρες στον κόσμο και αναμένεται να εγκριθεί και στη χώρα μας

Εν τούτοις, η πρόληψη οφείλει να στηρίζεται σε συντονισμένες προσπάθειες, σε επίπεδο πληθυσμού και όχι μόνον ατόμων, με κύριο στόχο τις νεαρές ηλικίες, να αρχίζει από τις πρώτες βαθμίδες της εκπαίδευσης και να περιλαμβάνει το σύνολο των Σεξουαλικώς Μεταδιδομένων Νοσημάτων.

Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας του αγώνα κατά του AIDS – 1η Δεκεμβρίου, θα πρέπει να γίνει κατανοητή και από την Πολιτεία η αναγκαιότητα δράσης όχι μόνο με την χορήγηση φαρμάκων, αλλά και με ευρύτερες και συστηματικές παρεμβάσεις στην κοινότητα.

Το AIDS έναι μία από τις φονικότερες επιδημίες στην παγκόσμια ιστορία.

Η σεξουαλική επαφή αποτελεί τον κύριο τρόπο μετάδοσης του HIV.

Παρά την παγκόσμια προσπάθεια ελέγχου, η επιδημία HIV/AIDS συνεχίζει να παραμένει ανεξέλεγκτη στις περισσότερες χώρες του κόσμου, ιδιαίτερα της Υποσαχάρειας Αφρικής.

Επιδημιολογικά δεδομένα στην Ελλάδα:

Στην Ελλάδα έχουν δηλωθεί από το 1981 έως τώρα στον ΕΟΔΥ (ΚΕΕΛΠΝΟ) περίπου 20.493 άτομα. Την περίοδο 1 Ιανουαρίου 2023 έως τις 31 Οκτωβρίου 2023 διαγνώστηκαν και δηλώθηκαν στον ΕΟΔΥ 531 νέα περιστατικά HIV λοίμωξης (5,1 ανά 100.000 πληθυσμού), εκ των οποίων τα 416 (78,30%) αφορούν σε άνδρες και τα 115(21,70%) σε γυναίκες.

Τους πρώτους δέκα μήνες του 2023 τα περισσότερα περιστατικά που διαγνώσθηκαν και δηλώθηκαν στον ΕΟΔΥ αφορούσαν σε άτομα που μολύνθηκαν μέσω της απροφύλακτης σεξουαλικής επαφής, κυρίως μεταξύ ανδρών.

Ειδικότερα, οι 187 (35,20%) νέες HIV διαγνώσεις αφορούν σε άνδρες που είχαν απροφύλακτες σεξουαλικές επαφές με άνδρες ,

ενώ οι 84 (15,80%) αφορούν σε άτομα που μολύνθηκαν μέσω της απροφύλακτης ετεροφυλοφιλικής σεξουαλικής επαφής.

Η ενέσιμη κοινή χρήση ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών δηλώθηκε ως πιθανός τρόπος μόλυνσης για 62 (11,70%) νέα περιστατικά. Eνώ ιδιαίτερα αυξημένος ήταν ο αριθμός των περιστατικών με

ακαθόριστο ή μη συμπληρωμένο τρόπο μόλυνσης (198 ATOMA – 37,30%,145 άνδρες και 53 γυναίκες).

Συμπερασματικά, στην Ελλάδα, διαχρονικά οι περισσότερες μεταδόσεις του ιού αποδίδονται στην απροφύλακτη σεξουαλική επαφή.

Οι νέες διαγνώσεις HIV κυμαίνονται σε λίγο υψηλότερα επίπεδα συγκριτικά με τα
4 προηγούμενα έτη (531 που αντιστοιχούν σε 5,1 ανά 100.000 πληθυσμού).
Συχνότερος τρόπος μόλυνσης είναι η σεξουαλική επαφή, κυρίως μεταξύ ανδρών
(35,2% των νέων διαγνώσεων).
Παρατηρείται αύξηση στις νέες διαγνώσεις με ακαθόριστο τρόπο μόλυνσης (37,3%
των νέων διαγνώσεων), οι οποίες ξεπερνούν σε συχνότητα εκείνες που

μολύνθηκαν μέσω σεξουαλικής επαφής μεταξύ ανδρών.

Διαχρονικά, το ποσοστό των νέων περιστατικών με ακαθόριστο τρόπο μόλυνσης δεν
ξεπερνούσε το 20%. Ωστόσο, το 2023 έφτασε το 37,30%, κάτι που δυσχεραίνει την εξαγωγή
ασφαλών συμπερασμάτων αναφορικά με την κατανομή του τρόπου μόλυνσης στις νέες
διαγνώσεις

Η εξαγωγή ασφαλέστερων συμπερασμάτων θα είναι εφικτή, αφού ολοκληρωθεί η αποστολή των δηλώσεων από τους υγειονομικούς φορείς της χώρας μέχρι το τέλος του έτους.

Τα δεδομένα παγκοσμίως:

Παγκοσμίως,εώς το τέλος του 2022 έχουν καταγραφεί:

-39 εκατομμύρια άτομα που με HIV λοίμωξη, 36,5 εκ. ενήλικες και 1,5 εκ. παιδιά

-29,8 εκατομμύρια (76,4%) λαμβάνουν αντιρετροϊική θεραπεία.

-1,3 εκατομμύρια νέες λοιμώξεις HIV λοίμωξη,

-630.000 θάνατοι από HIV λοίμωξη,

-86% των κρουσμάτων να έχουν διαγνωστεί

-76% λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή

-71% έχει πετύχει ιική καταστολή

…

Δυστυχώς τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι βρισκόμαστε μακριά από τον στόχο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για έλεγχο της πανδημίας του AIDS.O στόχο του UNAIDS 95-95-95, δηλαδή το 95% των κρουσμάτων να έχουν διαγνωστεί, το 95% να λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή και το 95% να έχει πετύχει ιική καταστολή.

Σημαντική μείωση παρατηρείται στους θανάτους από AIDS, λόγω των νέων θεραπειών, που εφαρμόζονται.

HIV:

RNA-ιός (SS-RNA-RT)
• Ανήκει στην ομάδα των ρετροϊών
• Χαρακτηριστικό: η παραγωγή DNA από RNA με τη βοήθεια του ενζύμου «ανάστροφη μεταγραφάση» (reverse transcriptase)
v Άλλοι ανθρώπινοι ρετροϊοί: HTLV-1, HTLV-II
v Mεταδίδεται:
• Με τη σεξουαλική επαφή:
Κάθε είδος, μορφή, ποικιλία
• Με το αίμα:
Χρήστες iv ουσιών, ατυχήματα, μεταγγίσεις*
• Kάθετα: Κατά την κύηση, τοκετό, θηλασμό
v ΔΕΝ μεταδίδεται:
• Με απλή σωματική επαφή
• Χειραψία, αγκαλιά, φιλί
• Με κοινόχρηστα αντικείμενα
• Πόμολα, μαγειρικά σκεύη, ρούχα
• Με τα έντομα
• Από τουαλέττες
• Από θάλασσα-πισίνες
• Από πλυντήρια

Πορεία της νόσου

Πρωτογενής λοίμωξη

Πρόκειται για το αρχικό στάδιο της νόσου που ακολουθεί τη μόλυνση από HIV και χαρακτηρίζεται από μη ειδικά κλινικά σημεία και εργαστηριακά ευρήματα ιογενούς λοίμωξης. Το στάδιο αυτό διαρκεί συνήθως 1-2 εβδομάδες. Επίσης, τις πρώτες 23 περίπου μέρες της μόλυνσης ο ασθενής δεν αναπτύσσει αντισώματα κατά του ιού, και για αυτό το λόγο η περίοδος αυτή καλείται και “σιωπηλό παράθυρο” και είναι η πιο επικίνδυνη περίοδος από την άποψη ότι ο φορέας μπορεί να μολύνει άλλους εν αγνοία του, ακόμα και αν έχει κάνει μια τυπική εξέταση αίματος.

Συμπτώματα ΠΡΩΤΟΛΟΙΜΩΞΗΣ
Φάση ασυμπτωματικής λοίμωξης :

Στο στάδιο αυτό ο ασθενής είναι ασυμπτωματικός, είναι δυνατόν όμως να εμφανίζει κάποιες διαταραχές σε εργαστηριακές εξετάσεις. Παρόλο που ο ασθενής είναι ασυμπτωματικός μπορεί να μεταδίδει τον ιό.

Φάση συμπτωματικής λοίμωξης

Στο στάδιο αυτό ξεκινούν τα πρώτα συμπτώματα της νόσου που είναι αποτέλεσμα μείωσης της κυτταρικής ανοσίας, όπως στοματική καντιτίαση, τριχωτή λευκοπλακία γλώσσας, υποτροπιάζων απλός έρπης και έρπης γεννητικών οργάνων, καθώς και εκτεταμένος έρπης ζωστήρας. Μπορεί να συνυπάρχει επίσης κεφαλαλγία, πυρετός, διάρροια, απώλεια βάρους, νυχτερινοί ιδρώτες και κυρίως λεμφαδενοπάθεια.

Φάση ανοσοκαταστολής

Η καταστροφή του ανοσοποιητικού συστήματος από τη δράση του ιού σε προχωρημένα στάδια κάνει το άτομο ευάλωτο σε ιούς, μύκητες, βακτήρια και παράσιτα που υπό άλλες συνθήκες δε θα προσέβαλαν τον άνθρωπο ή θα προκαλούσαν πολύ ήπιας μορφής νόσο (ευκαιριακές λοιμώξεις). Επίσης η έλλειψη επιτήρησης του οργανισμού από το ανοσοποιητικό του σύστημα για νεοπλασίες κάνει συχνή την εμφάνιση κάποιων μορφών καρκίνου, όπως το σάρκωμα Kaposi το λέμφωμα, τον καρκίνο του στοματοφάρυγγος, του πρωκτού και του τραχήλου της μήτρας.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ
• Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ της λοίμωξης τίθεται με την εργαστηριακή αναζήτηση των αντισωμάτων κατά του ιού
§ Μέθοδος screening: ELISA
Ø Θετικοποιείται 6-8 εβδομάδες από τη μόλυνση
§ Μέθοδος επιβεβαίωσης: Western-Blot
§ Είναι δυνατή η αναζήτηση του ιού στο αίμα με PCR

Πρόγνωση -θεραπεία

Ο χρόνος μεταξύ μόλυνσης από τον ιό και εκδήλωσης του AIDS ποικίλει από άτομο σε άτομο, ενώ η έγκαιρη χορήγηση συνδυασμού αντιρετροϊκών φαρμάκων υψηλής δραστικότητας (Highly Active Antiretroviral Therapy – HAART), επιβραδύνει σημαντικά την εξέλιξη του νοσήματος και μειώνει σε μεγάλο βαθμό τη θνητότητα. Σήμερα, η HIV λοίμωξη θεωρείται χρόνια νόσος, υπό την προϋπόθεση ότι ο/η ασθενής λαμβάνει συστηματικά τη θεραπεία του.

Έως τώρα δεν έχει βρεθεί αποτελεσματικό προφυλακτικό εμβόλιο έναντι του HIV. Ωστόσο, επειδή η HAART μειώνει τη συγκέντρωση του ιού στα μολυσματικά βιολογικά υγρά και συνεπώς ελαττώνει την πιθανότητα μετάδοσής του, δίνεται πλέον μεγάλη σημασία στο ρόλο που διαδραματίζει η χορήγηση της αντιρετροϊκής θεραπείας στον τομέα της πρόληψης.

Το AIDS σήμερα, παρά τα ακριβά φάρμακα που είναι διαθέσιμα, παραμένει νόσος η οποία επιφέρει το θάνατο. Ανάλογα με το περιβάλλον και το επίπεδο των ιατρικών υπηρεσιών, αυτό το αποτέλεσμα έρχεται συντομότερα σε υπανάπτυκτες χώρες και αργότερα στον αναπτυγμένο κόσμο. Τα αντιρετροϊκά φάρμακα που παρέχονται για την ασθένεια παρατείνουν την ζωή των ασθενών, αλλά δε θεραπεύουν το AIDS. Σύγχρονη αντιρετροϊκή θεραπεία επιτεύγματα:

Μείωση ιικού πολλαπλασιασμού, μείωση ιικού φορτίου (μη ανιχνεύσιμο)
• Ανασυγκρότηση ανοσολογικής απάντησης
• Μείωση συχνότητας καιροσκοπικών εκδηλώσεων, αύξηση επιβίωσης (μείωση δεικτών νοσηρότητας και θνητότητας)
• Μείωση αναγκών νοσηλείας
Βελτίωση ποιότητας ζωής

**Όσον αφορά τη χορήγηση της PrEP δεν έχουν ενημερωθεί ακόμα τα νοσοκομεία και οι αρμόδιοι, καθώς το ΦΕΚ εκδόθηκε πρόσφατα. Σύντομα, όμως, αναμένεται να ξεκινήσει και η διαδικασία χορήγησης φαρμάκων ως προληπτική αγωγή για το HIV σε συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού**

**ΕΠΙΤΡΟΠΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΕΙΔΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ

ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΟΣ -ΑΦΡΟΔΙΣΙΟΛΟΓΟΣ

ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΔΑΕ- Ελληνικής Δερματολογικής & Αφροδισιολογικής Εταιρείας

ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΔΕ- Ελληνικής Εταιρείας ΔΕΡΜΑΤΟΣΚΟΠΗΣΗΣ