Η ‘Αννα , μητέρα τριών παιδιών που ζει στην Αθήνα, θα περάσει τις επόμενες ημέρες την πόρτα του φαρμακείου για να εκτελέσει μια από τις πρώτες- πιθανότατα την πρώτη συνταγή στη χώρα μας, για την χορήγηση κάνναβης για ιατρική – φαρμακευτική χρήση. Η ‘Αννα Παγκά είναι 60 ετών και έλαβε στις 15 Φεβρουαρίου -με μεγάλη ανακούφιση, όπως λέει η ίδια στο ΑΠΕ -ΜΠΕ, το μήνυμα από το σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης , το οποίο αφορούσε το σκεύασμα φαρμακευτικής κάνναβης που της έγραψε η γιατρός της με στόχο να συνεχίσει την θεραπεία για την αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου που οφείλεται σε ψωριασική αρθρίτιδα.
«Τι να πω γι αυτή την ημέρα; Ένα μεγάλο ευχαριστώ, ανακούφιση, δικαίωση, ελευθερία να ζω. Ναι, ήμουν από τους πρώτους, μπορεί και η πρώτη, όταν μου ήρθε η συνταγή με άυλη συνταγογράφιση και δεν την περίμενα, δεν το πίστευα. Έβαλα τα κλάματα, κρατούσα το κινητό μου χωρίς να μπορώ να δω τίποτα από την συγκίνηση. Τέλος τα ρίσκα και τα χτυποκάρδια, αισθάνομαι δικαιωμένη, έχω γράψει ένα βιβλίο γι αυτό, την ΝΑΑΝ είναι ο καθρέφτης του ΑΝΝΑ και μιλάω ανοιχτά για την ιστορία μου. Όταν έχεις περάσει από τέτοια περιπέτεια δεν έχεις δικαίωμα να το κρατήσεις κρυφό. Έπρεπε να το πω μήπως και βοηθήσω κι άλλους. Αυτό ήταν το στοίχημά μου, αν κι ένας άνθρωπος σταματήσει να πονάει και μπορεί και κοιμάται, έχω κερδίσει»
Οι φρικτοί πόνοι και ο άλλος δρόμος
Η ιστορία της ‘Αννας, που στο επάγγελμα είναι ποδολόγος, είναι σχεδόν μυθιστορηματική. Στο τέλος του 2017 διαγιγνώσκεται με ψωριασική αρθρίτιδα και η ασθένεια φέρνει τα πάνω κάτω στη ζωή της.
«Έλα, μωρέ, αντέχεις εσύ», ακούς κάθε μέρα. Κι αντέχεις.! Αυτό το βουνό από ατσάλι, αυτή η μηχανή που την είχες πάντα για δεδομένη, που κάθε πρωί με το γύρισμα της μίζας έπαιρνε μπρος, κλατάρει..Κάπως έτσι άντεχα κι εγώ… μέχρι που ένα πρωί κατέρρευσα.
Είχα αφόρητους πόνους στα κόκαλα σε σημείο να μην μπορώ να κοιμηθώ. Νόμιζα ότι θα περνούσε, ότι θα μου έδινε μια θεραπεία ο γιατρός μου και θα γινόμουν πάλι όπως πριν. Είχα την οικογένεια μου, τα τρία μου παιδιά να φροντίσω, την δουλειά μου, τις δραστηριότητες μου, μια κανονική όμορφη ζωή. Έπρεπε να αντέξω»
Μετά το αρχικό σοκ, μπαίνει σε θεραπεία. Ανάμεσα στα άλλα φάρμακα, της χορηγείται ο πρώτος βιολογικός παράγοντας, αλλά οι παρενέργειες του στην συγκεκριμένη ασθενή , αναγκάζουν τον γιατρό της να διακόψει την θεραπεία. Αποφασίζει να της χορηγήσει άλλον βιολογικό παράγοντα, όμως και σε αυτήν την περίπτωση, οι παρενέργειες, ανάμεσα τους και η σοβαρή υποψία για καρκινογένεση στο στήθος, βγάζουν εκτός γραμμής και την δεύτερη θεραπεία.
«Όταν ο γιατρός μου, μου άλλαζε το θεραπευτικό σχήμα, η ερώτηση μου ήταν “πότε θα σταματήσω να πονάω;”, ήμουν οριακά στο να βάλω τέρμα στη ζωή μου γιατί δεν άντεχα άλλο, είχα εξαντληθεί. ‘Αρχισα να ψάχνω, να διαβάζω προσπαθώντας να βρω πως θα μπορούσα να με βοηθήσω αλλιώς. Τυχαία στο διαδίκτυο βρήκα τον «άγγελο»μου – γιατί όλοι μας έχουμε αγγέλους πρόθυμους να μας βοηθήσουν, αρκεί να το ζητήσουμε. Γνώρισα την Κα Πόιτρας και το ΜΑΜΑΚΑ (μαμάδες για την κάνναβη) , το ίδρυσαν μαμάδες με παιδιά με αυτισμό, εγκεφαλική παράλυση, σπαστικότητα, επιληψία, που κι εκεί τα συμβατικά φάρμακα είχαν αποτύχει.Την εμπιστεύτηκα και ξεκίνησα λοιπόν με τα λάδια 13-10-18 τα οποία έπρεπε να τα προμηθευτώ από το εξωτερικό, με ότι αυτό συνεπάγεται»
Διαθέσιμη πλέον η φαρμακευτική κάνναβη στην Ελλάδα αλλά δεν είναι πανάκεια
Όμως πλέον η ‘Αννα δεν χρειάζεται να ρισκάρει με μια μη νόμιμη διαδικασία την προμήθεια του φαρμάκου της από το εξωτερικό, καθώς η διάθεση των τελικών φαρμακευτικών προϊόντων κάνναβης για ιατρικούς λόγους είναι πραγματικότητα και στη χώρα μας. Οι γιατροί που τα συνταγογραφούν χαιρετίζουν το γεγονός, αλλά σπεύδουν να διευκρινίσουν εμφατικά, ότι παρότι πολλοί μπορούν να ωφεληθούν με την σωστή καθοδήγηση από τον γιατρό τους από αυτή την εξέλιξη, η κάνναβη ως φαρμακευτικό προϊόν δεν είναι πανάκεια και απαιτεί υπομονή από ασθενή και γιατρό, όσον αφορά την εύρεση της, σωστή δόση και τα αποτελέσματα της θεραπείας.
«Δεν νομίζω ότι υπάρχει περιορισμός. Όλοι δυνητικά μπορούν να ωφεληθούν και όλοι μπορεί να δουν τις προσδοκίες τους να μην επαληθεύονται» λέει χαρακτηριστικά η κα Χρυσούλα Καραναστάση, αναισθησιολόγος και πρόεδρος της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας για τα Κανναβινοειδή η οποία εξηγεί μιλώντας στο ΑΠΕ -ΜΠΕ και στον Μιχάλη Κεφαλογιάννη: «Τα κανναβινοειδή είναι μία νέα ομάδα φαρμακολογικά δραστικών ουσιών, που συμπεριφέρονται με διαφορετικό τρόπο από τα μέχρι σήμερα διαθέσιμα φάρμακα. Δεν θα έλεγα ότι καλύπτουν κάποιο συγκεκριμένο κενό, μάλλον έρχονται να συμπληρώσουν τις θεραπευτικές μας επιλογές».
Η ‘Αννα Παγκά πήρε μεγάλο ρίσκο καθώς συνέχιζε τα τελευταία δυο χρόνια την θεραπεία της με τα σκευάσματα που προμηθευόταν από την Ολλανδία, χωρίς η ίδια να γνωρίζει αν οι δοσολογίες της φαρμακευτικής κάνναβης που χρησιμοποιούσε ήταν απολύτως σωστές . Είχε βασιστεί σε διεθνείς συστάσεις, που ήταν αποτέλεσμα πρόσφατων μελετών.
«Τότε δεν είχα την πολυτέλεια και την ασφάλεια να έχω ένα εξειδικευμένο γιατρό όπως σήμερα, είχα πάρει την υγεία μου στα χέρια μου. Όχι από θάρρος ή μαγκιά αλλά από απελπισία…πέθαινα στην κυριολεξία. Ανήκα στη μικρή μερίδα των ασθενών που έκαναν εξαιρετικά σοβαρές παρενέργειες με τη χρήση των βιολογικών παραγόντων. Τι θα μπορούσε να σκεφτεί κάποιος απελπισμένος που βλέπει να χάνεται η ζωή του; Τί άλλο θα μπορούσε να φοβηθεί;
Όλα αυτά ήδη ανήκουν στο παρελθόν για την ‘Αννα . Σήμερα στη χώρα μας, ο ασθενής αφού αξιολογηθεί από τον ειδικό, θα λάβει τη σχετική συνταγή -ή εφόσον ο θεράπων δεν έχει δικαίωμα συνταγογράφησης θα τον παραπέμψει στον αντίστοιχο ειδικό, επισημαίνει η κα Καραναστάση. «Η συνταγή εκτελείται σε οποιαδήποτε ιδιωτικό φαρμακείο, όσον αφορά δε τους ανθούς -που μέχρι σήμερα είναι η μόνη διαθέσιμη φαρμακοτεχνική μορφή στη χώρα μας- συνοδεύεται από την αγορά της ειδικής εγκεκριμένης ιατροτεχνολογικής συσκευής».
Το σύνολο του κόστους της θεραπείας επιβαρύνει τον ασθενή, καθότι τα τελικά φαρμακευτικά προϊόντα κάνναβης ανήκουν στα μη αποζημιούμενα φάρμακα. «Η δοσολόγηση γίνεται σταδιακά – διαδικασία που ακολουθούμε σε αρκετές θεραπείες και καλείται “τιτλοποίηση”. Δεν έχει όμως θέση εδώ η κλασική προσέγγιση της δοσολόγησης σε γραμμάρια, χιλιοστόγραμμα, μονάδες ή κάτι αντίστοιχο. Κάθε ασθενής έχει τη δική του θεραπευτική δόση και η εύρεση της θα γίνει σε συνεργασία με το θεράποντα, γι αυτό η συνεργασία αυτή είναι κομβικής σημασίας . Ούτε υπάρχει μέγιστη επιτρεπόμενη ημερήσια δόση, παρότι στη χώρα μας υπάρχει σχετικός περιορισμός» καταλήγει η κα Καραναστάση.
Τι είναι τα τελικά προϊόντα φαρμακευτικής κάνναβης
Η ‘Αννα διαπιστώνει από τους πρώτους κιόλας μήνες που παίρνει το σκεύασμα φαρμακευτικής κάνναβης από το εξωτερικό, σημαντική μείωση της φλεγμονής που προκαλεί η ψωριασική αρθρίτιδα στον οργανισμό και σημαντική βελτίωση στην κλινική της εικόνα.
«Ανακοίνωσα τότε στον ρευματολόγο που με παρακολουθούσε ότι θα σταματήσω τα συμβατικά φάρμακα, του είπα ότι δεν θα πάω να μου περάσουν οι πόνοι και να φύγω από κάτι άλλο πολύ χειρότερο. Τότε προσπάθησε να με αποτρέψει, και καλά έκανε, λέγοντας μου ” ‘Αννα μου , τώρα που πιάσαμε τα επίπεδα του φαρμάκου… μπορεί να κοιμάσαι και να περάσουν οι πόνοι αλλά είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος” .
Η απάντηση μου ήταν “μου είπαν ότι θα πέσει και η φλεγμονή”. Ξεκίνησα τα λάδια 13-10-18 με εξετάσεις αίματος που έδειχναν τον δείκτη φλεγμονής, τον CRP στο 21,5 και χωρίς καθόλου φάρμακα ενάμιση μήνα, μετά είχε κατέβει στο 14,5.
Όμως ας ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε όταν λέμε ιατρική ή φαρμακευτική κάνναβη. Η κα Καραναστάση εξηγεί στο ΑΠΕ – ΜΠΕ : «Το φυτό της κάνναβης είναι ένα, η Cannabis sativa L. Όπως όλα τα φυτά, έχει διάφορα είδη, τα οποία έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά, αλλά και αρκετές διαφορές. Μεταξύ των χαρακτηριστικών που τα διαφοροποιούν είναι και η περιεκτικότητα των ανθών στην ψυχοδραστική ουσία Δ9- τετραϋδροκανναβινόλη, Δ9-THC. Όταν μιλάμε για ιατρική ή φαρμακευτική κάνναβη, εννοούμε τα προϊόντα που προέρχονται από φυτά με περιεκτικτικότητα των ανθών σε Δ9-THC μεγαλύτερη από 0,2%»
Όμως όπως επισημαίνει η ίδια, στην πραγματικότητα αυτό αποτελεί υπεραπλούστευση, καθότι το φυτό περιέχει αφθονία δραστικών ουσιών -πάνω από 140 που χημικά κατατάσσονται στα κανναβινοειδή, αλλά και άφθονα τερπενοειδή, φλαβονοειδή κ.ά.
«Όλες αυτές οι ουσίες είναι φαρμακολογικά ενεργές, και κατά συνέπεια η κάνναβη είναι ένα φυτό με πολλές χρήσεις, μεταξύ των οποίων είναι και οι ιατρικές, και όχι ένα φυτό που μπορεί να είναι ιατρικό ή μη. Εξ ου και η φράση “τελικά φαρμακευτικά προϊόντα κάνναβης” και όχι “τελικά προϊόντα φαρμακευτικής κάνναβης”καταλήγει.
Η ‘Αννα βλέπει την έκπληξη στο πρόσωπο του γιατρού της όταν συζητούν τα αποτελέσματα των εξετάσεων της μετά την συστηματική χρήση της φαρμακευτικής κάνναβης και αρχίζει πλέον να βλέπει τη ζωή με την ίδια αισιοδοξία που την αντιμετώπιζε και πριν έρθει αντιμέτωπη με την ψωριασική αρθρίτιδα.
«Όταν πήγα τις εξετάσεις στον ρευματολόγο με κοίταζε, κοίταζε τις εξετάσεις με ξανά κοίταζε και μου λέει ” σε ξέρω ποια είσαι αλλά δυσκολεύομαι να το πιστέψω” .
Αυτή ήταν και η πρώτη μου νίκη, η πρώτη ανάσα, η πρώτη ελπίδα ζωής.
Στη συνέχεια και μετά από 8 μήνες περίπου η φλεγμονή μου κατέβηκε στα φυσιολογικά επίπεδα 3-6 CRP.Να προσθέσω εδώ ότι τότε στοίχιζα στο Ελληνικό κράτος σε φάρμακα γύρω στις 3.000 ευρώ το μήνα και τώρα δεν στοιχίζω τίποτα».
Πού μπορούν να εφαρμοστούν οι θεραπείες φαρμακευτικής κάνναβης
Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως η περίπτωση της ‘Αννας και κάθε ασθενούς είναι μοναδική και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται από τον εκάστοτε θεράποντα γιατρό. Δεν σημαίνει πως ό,τι λειτουργεί στον έναν λειτουργεί και σε όλους.
«Υπάρχουν ασθενείς που ζητούν η θεραπεία με κανναβινοειδή να είναι η πρώτη τους επιλογή. Ωστόσο, επειδή όσο μελετάμε το φυτό και τα προϊόντα του τόσο περισσότερο καταλαβαίνουμε ότι ακόμα γνωρίζουμε πολύ λίγα για τις δράσεις του, τα κανναβινοειδή δεν ανήκουν στις θεραπείες πρώτης γραμμής. Οι ειδικοί διαφωνούν αναφορικά με τη χρήση των κανναβινοειδών, κυρίως ως προς τον τρόπο με τον οποίο τροποποιούν το ενδοκανναβινοειδές μας σύστημα. Η θεραπεία με (φυτο)κανναβινοειδή μπορεί να έχει συνεργική ή ανταγωνιστική ή αθροιστική ή ανασταλτική δράση όταν συνδυάζεται με άλλες θεραπείες, βιολογικές ή μη, ανεξάρτητα από τη βαρύτητα της πάθησης. Ούτε χρησιμοποιείται όμως μόνο όταν οι άλλες θεραπείες έχουν αποτύχει. Χρειάζεται πάντα εξατομίκευση – δεν είναι όλες οι ασθένειες ούτε όλοι οι ασθενείς το ίδιο», εξηγεί η κα Καραναστάση.
Η ‘Αννα αναγνωρίζει πως στάθηκε τυχερή στην ατυχία της, αλλά πιστεύει πως κινητήριος δύναμη του καθενός μας, είναι να πάψουμε να φοβόμαστε τον φόβο μας.
«Η φαρμακευτική κάνναβη μπορεί να μην είναι πανάκεια, αλλά στην προκειμένη περίπτωση με έσωσε, ήμουν απλά τυχερή!
Να κλείσω με τα λόγια του χειρουργού μου που δεν είναι πια στην ζωή και που του αφιέρωσα το βιβλίο μου. “Είσαι πολύ τυχερή που ανακάλυψες την κάνναβη μόνη σου και που σου ταίριαξε σαν θεραπεία”
Τι εννοείς γιατρέ; του είπα.
“Να στο πω πιο απλά. Φαντάσου τον εαυτό σου σε ένα κρεβάτι παράλυτη να σφαδάζεις από τους πόνους της ψωριασικής αρθρίτιδας και να μην μπορούμε να σου δώσουμε φάρμακα γιατί θα κάνεις καρκίνο.” Εκεί ήμουν !
Ποιός μπορεί να συνταγογραφεί και με ποιες ενδείξεις
Δικαίωμα αρχικής συνταγογράφησης για την φαρμακευτική κάνναβη έχουν σήμερα στη χώρα μας οι αναισθησιολόγοι, οι νευρολόγοι, οι παθολόγοι- ογκολόγοι, οι παθολόγοι λοιμωξιολόγοι οι παθολόγοι- ρευματολόγοι. Η συνταγή μπορεί να επαναληφθεί από γιατρό άλλης ειδικότητας για 6 μήνες, αλλά στη συνέχεια χρειάζεται επαναξιολόγηση της θεραπείας από ειδικό. Αξίζει να σημειωθεί πως η συνταγογράφιση της φαρμακευτικής κάνναβης δεν είναι μια διαδικασία που πρέπει να γίνεται με ελαφρά τη καρδία, καθώς απαιτεί ο γιατρός να είναι πολύ καλός γνωστής του αντικειμένου και εκπαιδευμένος σε αυτό.
«Να σημειωθεί για μια ακόμη φορά ότι όλα αυτά αφορούν τα προϊόντα που περιέχουν Δ9-τετραϋδροκανναβινόλη σε ποσοστό άνω του 0,2%. Ωστόσο, πρέπει να θυμόμαστε ότι ακόμα και προϊόντα που περιέχουν μικρότερη ποσότητα, και δεν απαιτείται η συνταγογράφησή τους, είναι φαρμακολογικά δραστικά, και συνεπώς δεν θα πρέπει να λαμβάνονται χωρίς επίβλεψη από κάποιον επαγγελματία υγείας με σχετική εκπαίδευση» επισημαίνει η κα Καραναστάση, η οποία εκφράζει την ελπίδα να θεσπιστούν κριτήρια στη συνταγογράφηση που δεν θα επιτρέπουν την αλόγιστη χρήση.
Όσον αφορά τις διεθνώς αναγνωρισμένες ενδείξεις χρήσης που αναγράφονται και στο ελληνικό “φύλλο οδηγιών χρήσης” της Δ9-THC , αυτές περιλαμβάνουν :
1. Τη ναυτία και τον έμετο που οφείλονται σε χημειοθεραπεία για τον καρκίνο ή τη νόσο HIV/AIDS.
2. Τον πόνο και τη σπαστικότητα στη σκλήρυνση κατά πλάκας.
3. Τον ανθεκτικό πόνο που δεν ανταποκρίνεται σε άλλες διαθέσιμες θεραπείες ή όταν οι διαθέσιμες θεραπείες δεν γίνονται καλά ανεκτές από τον ασθενή,
4. Ως διεγερτικό της όρεξης σε ασθενείς που λαμβάνουν φροντίδα για το τέλος της ζωής τους (παρηγορική/ανακουφιστική φροντίδα).
«Οι ασθενείς όμως λαμβάνουν κάνναβη για πολλές άλλες παθήσεις, από τον καρκίνο μέχρι τη διαταραχή μετατραυματικού στρες και τα ρευματικά νοσήματα μέχρι το γλαύκωμα. Και φυσικά δεν λαμβάνουν μόνο αυτό που καλείται ιατρική κάνναβη, δηλαδή Δ9-THC, αλλά και τα υπόλοιπα κανναβινοειδή, όπως η κανναβιδιόλη (CBD), που δεν κατατάσσεται στις ουσίες ελεγχόμενης συνταγογράφησης. Και θα πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι διαφορετικοί συνδυασμοί κανναβινοειδών, αλλά και τερπενοειδών και φλαβονοειδών, μπορεί να έχουν διαφορετική δράση στον οργανισμό», καταλήγει η κα Καραναστάση.
Μ. Κεφαλογιάννης
ΑΠΕ
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019