Με το μάτι του Επωχούμενου Περιπατητή
Αυτός που παραγγέλλει καφέ «φρέντο», μου θυμίζει τον «Αρχοντοχωριάτη» του Μολιέρου. Τον ενδιαφέρει, κυρίως, να ακουστεί η παραγγελία του, να δείξει ότι είναι μέσα στη μόδα της σύγχρονης… «καφεδοποτείας» και δευτερευόντως η γεύση. «Φρέντο» στα ιταλικά σημαίνει «κρύος». Άρα, πρόκειται για τον κλασικό espresso, στον οποίο προσθέτουμε παγάκια, για να πετύχουμε το δροσιστικό αποτέλεσμα. Έτσι, όμως, χάνουμε το άρωμα και την αίσθηση του espresso, που είναι το απαύγασμα του καφέ. Οτιδήποτε πίνουμε κρύο, το χάνουμε στον τομέα των αρωμάτων. Αυτά, είναι πτητικές ουσίες, που αντί να υποβοηθούνται να εξατμιστούν, ώστε να ερεθίσουν τα κύτταρα της όσφρησης, φυλακίζονται από την ψύξη του πάγου. Έτσι, η οσμή, αλλά και η γεύση (αφού η ψύξη από τον πάγο μουδιάζει τα γευστικά κύτταρα) πάνε περίπατο… Παρόμοια ατζαμοσύνη έχουμε και στην περίπτωση που ο ανίδεος – αρχοντοχωριάτης πότης, παραγγέλλει ένα ακριβό ουίσκυ, ακόμη και malt και στη συνέχεια το αραιώνει με νερό, κόλα ή σόδα (για να το κάνει αφρώδες) και στο τέλος προσθέτει παγάκια. Εδώ, ελλοχεύει και η γνωστή αρχή – αντίλογος: De gustibus et coloribus non disputabant, δηλ. περί ορέξεως και χρώματος, δεν διαφωνούσαν. Φράση που αναφέρεται στα χρόνια της Ιεράς Εξέτασης, όπου οποιαδήποτε γνώμη ερχόταν σε αντίθεση με εκείνη της Παπικής Εκκλησίας, ήταν καταδικαστέα … εκτός κι αν αφορούσε στη γεύση ή στο χρώμα!!! Ελληνιστί: Περί ορέξεως, ουδείς λόγος … ή «κολοκυθόπιτα», στα νεοελληνικά!
Προπολεμικά (ωραίο χρονικό επίρρημα, κι αυτό…), στις αρχές της δεκαετίας του τριάντα, ο κύριος Καρτεράκης, ένας μεσόκοπος ή ηλικιωμένος ηρακλειώτης, σύχναζε αργά τα απογεύματα στις Τρεις Καμάρες (πλ. Ελευθερίας). Μπορεί στου Παπακαλιάτη, μπορεί στο ΝΤΟΡΕ, μπορεί στο Νέο Κέντρο. Αυτά τα τρία μεγάλα, κεντρικά, καφενεία υπήρχαν τότε. Η αδυναμία του προσδιορισμού της ηλικίας του κ. Καρτεράκη, έγκειται στο γεγονός ότι την εποχή εκείνη, στην τέταρτη δεκαετία του, ο άνθρωπος εθεωρείτο γέρος. Είναι γνωστή η καταχώρηση αθηναϊκής εφημερίδας: «Χθες, στην οδό Σταδίου, γέρων, 48 ετών, παρεσύρθη από τραμ και εφονεύθη»! Στη δεκαετία του ογδόντα και με την αύξηση του ορίου ηλικίας, ο μεγάλος Γιώργος Ζαμπέτας μας δηλώνει ότι «ο 50ρης, ο 50ρης, είναι ο νέος της εποχής, κυκλοφοράει σαν 20ρης κι είναι ωραίος σαν εραστής», όπως λέει με τους στίχους του ο Ναπολέων Ελευθερίου.
Αφήνουμε, όμως, το πρόβλημα του προσδιορισμού της ηλικίας του κ. Καρτεράκη κι ερχόμαστε στις προτιμήσεις του. Στο σερβιτόρο που ερχόταν για να πάρει παραγγελία, έλεγε: Φτιάξε μου ένα ζεστό, που να έχει μέσα έρωντα, φασκόμηλο και ματζουράνα… Πριν προλάβει να απομακρυνθεί ο σερβιτόρος, ο κ. Καρτεράκης τον ξαναφώναζε: Γκαρσόν, πες στον καφετζή να βάλλει και μαλωτήρα κι αν έχει να βάλλει και δυο τρία γαρίφαλα… όμως, ο σερβιτόρος δεν γλύτωνε τόσο εύκολα. Πριν καλά – καλά απομακρυνθεί, ο Καρτεράκης τον ξαναφώναζε: Που ‘σαι, μικρέ … να ρίξει μέσα και λίγη λουίζα!!! Αυτό το παιχνίδι, με τις δικές του παραλλαγές παιζόταν κάθε βραδάκι στις Τρεις Καμάρες, μεταξύ Καρτεράκη και του εκάστοτε σερβιτόρου, όπου κι αν καθόταν ο ήρωάς μας. Τελικά, ένας ηλικιωμένος και έμπειρος σερβιτόρος, για οικονομία χρόνου, μίλησε στον καφετζή (παρασκευαστή), που ήταν μονίμως πίσω από το τεζιάκι (κάτι σαν μπουφέ) και έβαλε μέσα σε μια γυάλα, όλα τα συστατικά από τα βραστάρια που ζητούσε με την παραγγελία του ο κ. Καρτεράκης. Τέλος, κόλλησε στη γυάλα ένα χαρτί με το όνομα «Καρτεράκη», για να μην τα μπερδεύει με τα άλλα βραστάρια. Έτσι, όταν με την πάροδο του χρόνου και με τη συνήθεια που είχαν τότε οι σερβιτόροι, να φωνάζουν από μακριά την παραγγελία, ώστε ώσπου να φτάσουν στο μπουφέ να μην περιμένουν πολύ, οι θαμώνες άκουγαν: «Φτιάξε ένα καρτεράκι…!!!», « Ένα καρτεράκι για τον κύριο…» και οι πιο περίεργοι, το καθιέρωσαν ως παραγγελία τους. Έτσι, δημιουργήθηκε το κρητικό βραστάρι που φέρει το όνομα του εμπνευστή του.
Τα καταστήματα μπαχαρικών μου αρέσουν. Μου θυμίζουν κάτι από την «Πολίτικη Κουζίνα», τη μεγάλη κινηματογραφική επιτυχία του Τάσου Μπουλμέτη (2003). Αναδίδουν το πνεύμα της εξειδίκευσης, ξέρουν κάτι παραπάνω να σου πουν για τα βότανα και τα μπαχαρικά και μπορείς να συμπληρώσεις εύκολα και γρήγορα, ό,τι σου λείπει από την κουζίνα σου. Έτσι, πριν λίγες μέρες, όταν μπήκα για σουσάμι και τριμμένο λιναρόσπορο, η πωλήτρια μου έβαλε ως δώρο μέσα στην παραγγελία μου και μερικά φακελάκια. Χθες, αφού είπα ν’ αλλάξω για λίγο τη συνήθεια του καφέ, πήρα ένα απ’ αυτά. Έγραφε: Karteraki, traditional Cretan herbal tea. Τίποτε άλλο. Ευτυχώς που πήγα στα Αγγλικά, σκέφτηκα… Ήταν το γνωστό «καρτεράκι», σε μοντέρνα συσκευασία, σε σακουλάκι, έτοιμο. Το βάζεις, όπως και το τσάι, για μερικά λεπτά στο βραστό νερό και γλυτώνεις από το σουρωτήρι…
Όσο πιο απομονωμένος, γεωγραφικά, είναι ένας τόπος, τόσο μεγαλύτερη είναι η ποικιλία στην πανίδα και στη χλωρίδα του. Τέτοια παραδείγματα είναι η Αυστραλία, η Μαδαγασκάρη, καθώς και το νησάκι Σοκότρα, στο Κέρας της Αφρικής, όπου το ένα τρίτο της χλωρίδας του νησιού δεν μπορεί να βρεθεί πουθενά αλλού στον πλανήτη. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με την Κρήτη, όπου λόγω της απομόνωσής της, υπάρχει μια χαρακτηριστική χλωρίδα, από 1.750 είδη και υποείδη. Ο αριθμός αυτός εκτιμάται ανάλογα, αν σκεφτούμε ότι ολόκληρη η Βρετανία, που είναι 35 φορές μεγαλύτερη σε έκταση, έχει 1.450 είδη. Ο πλούτος αυτός, των φυτών της Κρήτης, γίνεται πιο σημαντικός, αν σκεφτούμε ότι από τα 1.750 είδη και υποείδη, τα 160 (το 9%) είναι ενδημικά, δηλ. φυτρώνουν αποκλειστικά στην Κρήτη, άρα, είναι μοναδικά. Από αυτά, αξίζει ν’ αναφέρουμε το «ανέγνωρο δένδρο» ή αμπελιτσιά, που φύεται στα Λευκά Όρη και είναι ένα από τα σπανιότερα δέντρα στον κόσμο. Το όνομα «ανέγνωρο» το πήρε, επειδή όταν ανακαλύφθηκε δεν ήταν γνωστό τι είδος ήταν. Επίσης ο Φοίνικας του Θεόφραστου, στο Βάι και σε άλλους θύλακες… Πρέβελη, Άγιος Νικήτας, Σταλίδα… Μεγάλο ενδιαφέον έχουν και τα αρωματικά φυτά της Κρήτης, με πρώτο, ίσως, το δίκταμο ή έρωντα, γνωστό από τα αρχαία χρόνια, για τις θεραπευτικές ιδιότητές του. Ο Θεόφραστος, πατέρας της βοτανικής, γράφει: … οι αίγες οι τοξευθείσες, τρώγουν το δίκταμο, που φύεται στα όρη της Ίδης και ευθύς, αποβάλλουν τα τοξεύματα (βέλη). Ακολουθούν το γνωστό φασκόμηλο, η ματζουράνα και η μαλοτήρα, με πολλές θεραπευτικές ιδιότητες. Φυσικά, το μαγειρικό τρίπτυχο ρίγανη, θυμάρι, θρύμπα. Ακολουθούν το γνωστό για τις αντισηπτικές του ιδιότητες χαμομήλι, η μέντα, το τύλιο κ.ά.
Προς το παρόν, ας θυμόμαστε το κρητικό τσάι – μίγμα, το καρτεράκι, που περιέχει τα πιο πολλά αρωματικά βότανα… Ζεστό, ως ρόφημα ή και κρύο, με πολλά παγάκια, για τους εραστές του «φρέντο»!!!
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019