H τουρκική επίθεση στη Συρία με εξέπληξε και με τάραξε. Αυτό που συμβαίνει αποτελεί χρεοκοπία της ηθικής. Έχω παρατηρήσει πόσο θαρραλέοι ήταν οι Κούρδοι στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους, τόσο στο Ιράκ όσο και στη Συρία. Όλοι αντιστάθηκαν μέχρι θανάτου, ακόμη και οι γυναίκες και οι ηλικιωμένοι. Υπερασπίστηκαν αδιακρίτως τους Εβραίους, τους Χριστιανούς, τους Γιαζίντι. Τον Αύγουστο του 2014, το ΡΚΚ και οι YPG (Μονάδες Προστασίας του Λαού, η ένοπλη πτέρυγα του κυριότερου κουρδικού κόμματος στη Συρία) επέτρεψαν την απομάκρυνση 200.000 Γιαζίντι που είχαν παγιδευτεί στα όρη Σιντζάρ, στο Ιράκ. Χάρις στους Κούρδους υποχώρησε το Ισλαμικό Κράτος σε αυτή τη χώρα. Και τώρα, οι Αμερικανοί τους μαχαιρώνουν πισώπλατα.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν αρχικά φίλος του Ασαντ. Ύστερα προσπάθησε να επιβληθεί ως ηγέτης του μουσουλμανικού κόσμου: στήριξε την αντίσταση και δέχθηκε 3,5 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες στο έδαφός του. Το 2015, ύστερα από μια εκλογική ήττα, το κόμμα του Ερντογάν συμμάχησε με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης, το οποίο είναι αντίθετο σε κάθε παραχώρηση προς τους Κούρδους. Από καθαρό πολιτικό οπορτουνισμό, ο Ερντογάν σταμάτησε αμέσως την ειρηνευτική διαδικασία με τους Κούρδους και άρχισε να τους επιτίθεται στη Συρία, πρώτα το 2016 κι ύστερα τον Μάρτιο του 2018.
Εκείνη την εποχή, τα τουρκοσυριακά σύνορα ήταν σχετικά ανοιχτά. Ανάμεσα στις ζώνες που ήλεγχαν το Ισλαμικό Κράτος και η Τουρκία, περνούσαν τα πάντα: άνθρωποι, όπλα και πετρέλαιο. Η Τουρκία αγόραζε πετρέλαιο με 5 δολάρια το βαρέλι! Την άνοιξη του 2019, ο Ερντογάν έχασε πόλεις στις δημοτικές εκλογές, και κυρίως την Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα. Η Τουρκία γνώριζε οικονομικές δυσκολίες, που συνοδεύτηκαν από αντιδράσεις κατά των προσφύγων. Ο Ερντογάν έπρεπε να απαλλαγεί από αυτό το πρόβλημα.
Εκεί μπήκαν στο παιχνίδι οι Ρώσοι, οι μεγάλοι νικητές της σημερινής κατάστασης. Ξεκίνησαν μια προπαγανδιστική εκστρατεία από τα μέσα κοινωνικά δικτύωσης και τα δικά τους μέσα (RT και Sputnik) για να υπονομεύσουν την υποστήριξη των Τούρκων προς τις ΗΠΑ, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Το Sputnik υποστήριξε ψευδώς, για παράδειγμα, ότι οι Αμερικανοί έχουν προμηθεύσει τους Κούρδους με αρκετά όπλα για να επιτεθούν στην Τουρκία. Οι εκστρατείες αυτές έστρωσαν το έδαφος για την τουρκική επέμβαση στη βορειοανατολική Συρία.
Ο Ερντογάν θέλει να εγκαταστήσει στον «διάδρομο ασφαλείας», μήκους 48 χιλιομέτρων και βάθους 30 χιλιομέτρων, κάπου 2 εκατομμύρια πρόσφυγες, κυρίως Άραβες, για να αλλάξει τη δημογραφία της περιοχής. Δεν πρόκειται ακριβώς για εθνοκάθαρση, αλλά κάτι παρόμοιο. Το ίδιο έκαναν οι Κινέζοι στο Θιβέτ και στη μουσουλμανική επαρχία Σιντζιάνγκ.
Δεν μπορεί να πει κάποιος ότι υπάρχει μια σκόπιμη συμμαχία ανάμεσα στο Ισλαμικό Κράτος και την Τουρκία. Η συμμαχία αυτή είναι συγκυριακή: η Τουρκία είχε ανάγκη τον ISIS τόσο για να φέρει σε δύσκολη θέση τον Ασαντ όσο και για να πολεμήσει τους Κούρδους στη Συρία και το Ιράκ. Οι επιτυχίες των Κούρδων κατά των τζιχαντιστών δεν είχαν ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση των τελευταίων. Το Ισλαμικό Κράτος πέρασε απλώς στη σκιά. Οι μαχητές του επιτίθενται τη νύχτα εναντίον όσων δεν σέβονται τους κανόνες του. Και έχουν υποστήριξη μεταξύ του σουνιτικού αραβικού πληθυσμού, κυρίως των νέων, που θέλουν ένα ανεξάρτητο αραβικό σουνιτικό κράτος το οποίο θα κυβερνάται από τη σαρία.
Οι Κούρδοι ήλεγχαν ως τώρα τα στρατόπεδα με τους αιχμαλώτους. Στο χάος που κυριαρχεί, δύσκολα θα μπορέσουν να συνεχίσουν αυτόν τον ρόλο. Όλο αυτό είναι μια τεράστια απώλεια. Γιατί οι Κούρδοι έχουν μια φιλελεύθερη οπτική για τον κόσμο. Πιστεύουν στο κράτος δικαίου και στον σεβασμό των μειονοτήτων, περισσότερο τουλάχιστον από τις άλλες κοινότητες της περιοχής. Αυτούς εγκαταλείψαμε. Δεν μ’ αρέσουν οι αναλογίες με το Μόναχο, η αλήθεια όμως είναι ότι θυσιάζουμε τις θεμελιώδεις αξίες μας για αμφίβολα υλικά κέρδη.
Το κλειδί βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο αμερικανικό Κονγκρέσο. Αν αυτό δεν μπορέσει να σταματήσει τους Τούρκους, δεν μένουν παρά οι Κούρδοι. Ο τουρκικός στρατός είναι ασφαλώς ισχυρότερος, αλλά οι Κούρδοι δεν θα εγκαταλείψουν ποτέ τη μάχη. Και θα ζήσουμε μια τρομακτική δεκαετία.
(*) Ο Σκοτ Ατραν είναι Γαλλοαμερικανός ανθρωπολόγος, ειδικός για την τρομοκρατία και συγγραφέας του βιβλίου «Το Ισλαμικό Κράτος είναι μια επανάσταση»
(Πηγή: συνέντευξη στο γαλλικό περιοδικό L’Obs)
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019