Πανηγυρίζει η ιστορική Μονή Αγκαράθου

Από Κωστας Τριγώνης Τελευταία Ενημέρωση Αυγ 15, 2018

Πανηγυρίζει σήμερα η μεγάλη και ιστορική Μονή Αγκαράθου, που κάθε χρόνο συγκεντρώνει πολλές χιλιάδες προσκυνητών. Την παραμονή ο κόσμος παρακολουθεί την περιφορά του Επιταφίου της Πανγίας και ακούει τα εγκώμια που ψάλλονται.

Η ΜΟΝΗ ΑΓΚΑΡΑΘΟΥ

Η Μονή Αγκαράθου βρίσκεται στην επαρχία Πεδιάδος, περίπου 25 χλμ. ΝΑ από το Ηράκλειο κι είναι χτισμένη με φρουριακή αρχιτεκτονική σε υψόμετρο 538 μ. κοντά στην Επισκοπή Πεδιάδος, σ’ ένα πετρώδες κατάφυτο ύψωμα, που εκεί πιθανότατα υπήρχε και η παλιά Μονή. Το όνομά της οφείλεται στο φυτό αγκαραθιά (Phlomis fruticosa), τοπική ονομασία της φασκομηλιάς. Σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε εκεί, ήταν τοποθετημένη κάτω από μια φασκομηλιά, στο σημείο όπου κτίστηκε αργότερα η Εκκλησία. Μπροστά στο ιερό του ναού υπάρχει σήμερα μια ροδιά κάτω από την οποία οι μοναχοί κρατούν αναμμένο στον κορμό της ένα καντήλι. Η ροδιά λέγεται ότι είναι η αρχική αγκαραθιά την οποία μπόλιασαν οι μοναχοί της εποχής, με αποτέλεσμα να μετατραπεί σε δένδρο. Το ανδρικό μοναστήρι είναι από τα αρχαιότερα στην Κρήτη, χωρίς να είναι γνωστή η ακριβής ημερομηνία της ίδρυσής του, αλλά εικάζεται ότι έγινε τον 15ο αιώνα και ήταν ιδιοκτησία της οικογένειας Καλλέργη. Το 1504, τα παιδιά του Ματθαίου Καλλέργη, στον οποίον ανήκε η μονή, την παραχωρούν στον μοναχό Νήφωνα Νοταρά, ο οποίος αναδεικνύει το διαλυμένο μοναστήρι σε μεγάλη κοινοβιακή μονή και γι’ αυτό θεωρείται ο ιδρυτής της.

Το μοναστήρι, ειδικά την περίοδο της Ενετοκρατίας ήταν σημαντικό πνευματικό κέντρο, όπου σπούδασαν επιστήμονες και πνευματικοί άνθρωποι της εποχής, ενώ οι πιο πολλοί μοναχοί του κατάγονταν από τα Κύθηρα. Πολλές προσωπικότητες συνέδεσαν το όνομά τους με την Αγκάραθο. Ανάμεσα τους ήταν ο Μελέτιος Πηγάς (Πατριάρχης Αλεξανδρείας), ο Κύριλλος Λούκαρης (Οικουμενικός Πατριάρχης), ο Γεράσιμος Παλαιοκάπας (Επίσκοπος Κρήτης) και ο λόγιος Ιωσήφ Βρυέννιος. Ήταν από τα πλουσιότερα στην Κρήτη με αποτέλεσμα να αποκτήσει ως μετόχια πολλές μικρές και μεγάλες μονές. Ακόμη θεωρείται πρώτο στη ιεραρχία των μοναστηριών του νησιού. Το 1646, ο ηγούμενος Αθανάσιος Χριστόφορος συμμετέχει στον αγώνα των Ενετών και των Κρητικών κατά των Τούρκων. Ο Αχμέτ Κιοπρουλής αποφασίζει να καταστρέψει τη μονή, αλλά ο φίλος του μητροπολίτης Νεόφυτος Πατελάρος μεσολαβεί, παραχωρώντας μια πτέρυγα ως αναρρωτήριο Τούρκων, και ο πασάς αλλάζει γνώμη. Ο Αθανάσιος φεύγει για Ιταλία, παίρνοντας μαζί του αρκετά κειμήλια.

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κατά τα κινήματα εναντίον των Τούρκων. Το 1821, οι μοναχοί της μονής συνεργάζονται με τον Επίσκοπο Χερσονήσου για την προετοιμασία της Επανάστασης. Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν το μοναστήρι, βάζουν φωτιά και σφάζουν όσους μοναχούς δεν πρόλαβαν να ξεφύγουν. Το 1896, ο επαναστάτης Αντώνιος Τρυφίτσος ή Τρυφόπουλος χρησιμοποιεί την Αγκάραθο ως ορμητήριο κατά των Τούρκων, οι οποίοι μανιασμένοι καταστρέφουν τη μονή, η οποία αργότερα επισκευάζεται.

Ο ναός χτίστηκε από την αρχή και τα εγκαίνια έγιναν το 1894. Είναι δίκλιτος, με το ένα κλίτος αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και το άλλο στον Άγιο Μηνά. Οι επισκέπτες μπορούν να φιλοξενηθούν στον ξενώνα και στην τράπεζα της μονής, αλλά και να δουν τη βιβλιοθήκη με τα χειρόγραφα βιβλία. Έξω από το μοναστήρι υπάρχει ο παλιός ναός του Αγίου Ραφαήλ.