«Σε έναν περικυκλωμένο στρατό αφήνετε πάντα μία οδό διαφυγής, ώστε να μην οπλιστεί με τη δύναμη της απελπισίας».
«Μην πιέζετε υπερβολικά έναν απελπισμένο στρατό. Εάν ξέρουν ότι δεν υπάρχει άλλη λύση, θα αγωνιστούν μέχρι θανάτου».
Αυτά έλεγε ο Σουν Τσου πριν από 2500 χρόνια στην «Τέχνη του Πολέμου», που αποτελεί ίσως το πιο γνωστό εγχειρίδιο στρατηγικής. Το παραπάνω σχήμα εξυπακούεται ότι δεν έχει εφαρμογή μόνο στην στρατιωτική κλίμακα που περιγράφει, αλλά σε κάθε μοντέλο ελέγχου και συντονισμού της κοινωνίας, καθώς και στη διαχείριση κρίσεων σε όλα τα επίπεδα. Από το πώς θα διαχειριστεί τη γεμάτη εκρήξεις περίοδο της εφηβείας στα παιδιά του ένας γονέας, μέχρι το πώς ένα κράτος θα πετύχει άμεσα την εφαρμογή μέτρων σε δύσκολες συνθήκες, με την αυστηρότητα που επιβάλλει το κατεπείγον μίας κατάστασης χωρίς να φτάσει στην κοινωνική έκρηξη.
Σήμερα, ολόκληρη η ανθρωπότητα, με την κρίση του κορωνοϊού, βιώνει καταστάσεις που δεν έχουν προηγούμενο. Η διαφορά από τα υπόλοιπα ιστορικά παραδείγματα με παρόμοια χαρακτηριστικά είναι ότι ποτέ στο παρελθόν αυτή η διάτρηση κοινωνιών, κρατών, συστημάτων και οικονομιών δεν έγινε ταυτόχρονα, σε τέτοια κλίμακα και με τόσο μεγάλη ταχύτητα. Σε τέτοιες καταστάσεις, όπου απαιτούνται λεπτοί χειρισμοί, δοκιμάζονται οι αρετές των ηγετών, οι αντοχές μοντέλων και συστημάτων και προπάντων η συνοχή των κοινωνιών.
Το βασικό στοιχείο που θα ήθελα να θίξω σε αυτό το άρθρο είναι ο τρόπος με τον οποίο οι πολιτεία εφάρμοσε τα μέτρα περιορισμού στις εκκλησίες και τις λατρευτικές τελετές. Κατ’ αρχήν, η ίδια η Εκκλησία, μέσω του αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη, έχει προβλέψει για το ενδεχόμενο μεταδιδόμενων ασθενειών και επιβάλλει ακόμα και επιτίμιο σε όποιον από απροσεξία μολύνει το ποίμνιο. Ασφαλώς έπρεπε να μπουν μέτρα και στην Εκκλησία από τη στιγμή που είναι μέρος όπου υπάρχει συνάθροιση, όχι όμως με αυτόν τον άκομψο τρόπο. Με την ίδια πρόνοια που λειτουργούν σούπερ μάρκετ, τράπεζες και δημόσιες υπηρεσίες, όπου λαμβάνονται υπόψη τα τετραγωνικά, ο αριθμός των ατόμων και ο χρόνος παραμονής, θα έπρεπε να αναθέσουν στην ίδια την Εκκλησία να εφαρμόσει όλα τα απαιτούμενα μέτρα μέσω τον οργάνων της. Δικαιολογίες του τύπου «κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό γιατί οι γριούλες θα πιάσουν στασίδι και δεν θα ξεκολλάνε» ή «θα δημιουργηθεί συνωστισμός και δεν θα υπάρξει έλεγχος» είναι αστείες. Όσοι γνωρίζουν τι εστί ενορία ξέρουν ότι ο ιερέας έχει διαπροσωπική σχέση με το ποίμνιό του και αυτό του επιτρέπει να απαιτήσει προσωπικά από τον καθένα την συνέπεια στην εφαρμογή των μέτρων. Πώς η Ορθόδοξη εκκλησία του Μαυροβουνίου εφάρμοσε την παραπάνω τακτική και όλοι οι πιστοί υπάκουσαν στις εντολές ;Πώς η εκκλησία της Σερβίας και της Γεωργίας, με τις παραπάνω μεθόδους, έχει διατηρήσει το δικαίωμα των πολιτών να ασκούν τις λατρευτικές τους ανάγκες και παράλληλα η έκθεσή τους στην επιδημία έχει τις χαμηλότερες θέσεις στον παγκόσμιο χάρτη της πανδημίας;
Το θέμα καταλήγει ηθικό γιατί στο πιο ισχυρό στοιχείο της εθνικής μας υπόστασης, τη θρησκεία μας, η πολιτεία δείχνει σκανδαλώδη ακαμψία. Είμαστε ένα κράτος που το έθνος του είναι κατά 95% ορθόδοξοι χριστιανοί και ενώ πλησιάζει η μεγαλύτερη γιορτή της χριστιανοσύνης, το Πάσχα, θα έπρεπε το θέμα των μέτρων στην Εκκλησία η πολιτεία να το δει με περισσότερη διάκριση. Με ποίο κριτήριο επιτρέπονται οι λαϊκές αγορές και δεν επιτρέπεται π.χ. η περιφορά του Επιταφίου από μία ολιγομελή ομάδα πιστών και τον ιερέα ώστε όλοι οι πιστοί να παρακολουθούν από τα μπαλκόνια και τις αυλές των σπιτιών τους; Στο πλαίσιο των μέτρων υπάρχει η πρόβλεψη για συμμετοχή σε τελετές που επιτρέπουν στους συγγενείς να παραστούν στην κηδεία δικού τους ανθρώπου. Για όλους εμάς που πιστεύουμε ότι, την Μεγάλη Παρασκευή, στον Επιτάφιο βρίσκεται Εκείνος που πριν από δύο χιλιάδες χρόνια άλλαξε την όψη του κόσμου με την έλευσή Του, γιατί δεν μας επιτρέπεται, έστω και δι’ αποστάσεως, να παραβρεθούμε στην ταφή Του; Γιατί δεν επιτρέπεται να χτυπήσουν οι καμπάνες; Έστω να καταλάβουμε κάτι λίγο από το αίσθημα των ημερών ενώ την ίδια στιγμή, όπως με πληροφορούν φίλοι από την Κομοτηνή, τα κελεύσματα από τον μιναρέ δεν έχουν παύσει;
Το φαινόμενο όμως είναι δυναμικό. Βρισκόμαστε εν μέσω της δοκιμασίας και από ό,τι φαίνεται έχει ακόμα αρκετό δρόμο μέχρι να κόψουμε το νήμα και να πάρουμε το βραβείο. Εν τω μεταξύ, η διακοπή της κυκλοφορίας, το κλείσιμο των καταστημάτων και το υπόλοιπο πακέτο μέτρων που έφερε ο κορωνοϊός έχουν συσσωρεύσει μία αρνητική ενέργεια στον κόσμο και οι αντοχές δοκιμάζονται. Φρονώ λοιπών ότι η κλίμακα των αντιδράσεων περιορίζεται σε μεμονωμένα περιστατικά. Ο λαός, μέσα στα σπλάχνα του, εμπεριέχει ένα ζωτικό όργανο που λέγεται ποίμνιο, το οποίο, αν δεν έχει τον απαραίτητο χώρο για να συνεχίσει να υπάρχει, μπορεί να επιφέρει έκρηξη που θα προκαλέσει με τη σειρά της αλυσιδωτές αντιδράσεις στην ήδη υπερφορτισμένη κατάσταση. Η ιστορία έχει πάμπολλα παραδείγματα μεγάλων ανατροπών καθεστώτων, όπου οι ηγεμόνες δεν έκαναν σωστή εκτίμηση των δεδομένων και των συνθηκών της εποχής και έτσι βρέθηκαν προ εκπλήξεως. Και όλα αυτά σε μία κρίσιμη στιγμή που πρέπει πάση θυσία να συνεχίσουμε αυτήν την καλή προσπάθεια που ξεκινήσαμε ως έθνος απέναντι στον αόρατο εχθρό της πανδημίας.
Γι’ αυτό, λοιπόν, καλό θα είναι η κυβέρνηση ό,τι κάνει να το ενδύσει με την περιεκτική αρετή της διακρίσεως για να έχει συμμάχους, και όχι επιπλέον εχθρούς σε αυτό τον πόλεμο. Όλοι ξέρουμε ότι αυτή η περιπέτεια δεν θα τελειώσει σύντομα και, για να υπακούσει ο κόσμος με την ίδια συνέπεια την επόμενη φορά, πρέπει τώρα, όσο είναι ακόμα καιρός, να διορθωθούν οι αδικίες. Ο Μέγας Αντώνιος, ο οποίος υπήρξε η μεγαλύτερη ασκητική φυσιογνωμία, όταν, προς το τέλος της ζωής του, έπρεπε δώσει τον ορισμό για το ποια είναι η μεγαλύτερη αρετή, εκείνος είπε: Μείζων πασών των αρετών εστίν η διάκρισις…
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019