Από καιρό το ήθελα να γράψω δυο λόγια για έναν πολύτιμο εργάτη του πνεύματος και του πολιτισμού, για έναν απροσκύνητο αγωνιστή τον Σταύρο Φωτάκη. Και τα παρακάτω αιτιολογούν την επιθυμία μου αυτή.
Ο Σταύρος Φωτάκης, γιος του Μανόλη Φωτάκη και της Μαρίας Παραδεισανού, γεννήθηκε μια Δευτέρα 10 του Φλεβάρη 1941 στον Άγιο Ιωάννη (Χλιαρό) Αμαρίου. Ήταν το τέταρτο κατά σειρά παιδί της οικογένειας που τηρούσε τις αμαριώτικες παραδόσεις.
Λίγες μέρες μετά τη γέννησή του κινδύνευσε να πεθάνει και γι’ αυτό βαφτίστηκα βιαστικά, την Τρίτη 25 Φεβρουαρίου 1941, αφενός μεν για να μην πεθάνει αβάπτιστος, αφετέρου δε μήπως επιζήσει. Τελικά τα κατάφερε. Έζησε όμως τα πιο τρυφερά του χρόνια μέσα στην ανέχεια και τον τρόμο της κατοχής
Είναι αφάνταστες οι περιπέτειες που έζησε κι αυτός μαζί με τα άλλα παιδιά στην απόλυτη φτώχεια.
Κράτησε όμως την αξιοπρέπειά του και μάλιστα ποτέ δεν δίσταζε να υπερασπίζεται τις απόψεις του αδιαφορώντας για τις συνέπειες.
Για παράδειγμα στην τελευταία τάξη του σχολείου του είχε δάσκαλο τον Μανώλη Σταυρουλάκη από το Βυζάρι. Όπως και οι άλλοι δάσκαλο έδερνε κι αυτός με την ψυχή του. Σε μια σχολική γιορτή έδωσε στον Σταύρο ένα ποίημα που εκείνον δεν τον συγκινούσε καθόλου. Αρνήθηκε κατηγορηματικά να το πει και μάλιστα το έσκισε. Αποτέλεσμα να «φάει της χρονιάς του».
Τα χρόνια στο γυμνάσιο ήταν επίσης δύσκολα αλλά χάρις στην εργατικότητα και το μόχθο των γονέων του δεν στερήθηκε το ψωμί. Και βέβαια την αγάπη που περίσσευε στην οικογένεια των Φωτάκηδων.
Αν και δύσκολα χρόνια οι γονείς του δεν του στέρησαν τη μάθηση το ίδιο και στον αδελφό του το Στέλιο. Νοίκιασαν στα παιδιά τους μια κάμαρη δυτικά του Γυμνασίου και άφησαν τη μεγαλύτερη αδελφή την Ελένη να τους φροντίζει.
Οι δυσκολίες όμως ήταν πολλές. Και ο Σταύρος πολλές φορές έζησε στο πετσί του τη σκληρή όψη της ζωής. Θυμάται με πόνο πόσες φορές ικέτευσε την έρημη την αδελφή του για μια δραχμή να πάρει μια πάστα που έγινε το απωθημένο του. Σε κείνες τις φάσεις έδειξε όμως και το πρακτικό πνεύμα που τον διακρίνει. Αντί να κάθεται να παραπονιέται για τη στέρηση και του πιο απλού αγαθού άρχισε να πουλάει …μπουρνέλες έξω από το γυμνάσιο κι έτσι έβγαζε χαρτζιλίκι.
Είχε όμως πάντα στον νου του τη μητέρα του που πέρασε δύσκολες ώρες για να μην λείψει από τα παιδιά της το παραμικρό. Πόσες φορές δεν «μούλιασε» στη βροχή περιμένοντας το λεωφορείο για να στείλει δέμα στα παιδιά της. Και το μεγάλο δράμα ήταν όταν δεν το προλάβαινε και γύριζε πίσω άπρακτη μέσα στο κατακαλόκαιρο.
Η δουλειά ποτέ δεν τρόμαξε τον Σταύρο. Και όταν χρειάστηκε λεφτά για να αγοράσει τα βιβλία της Πέμπτης τάξης δεν δίστασε να πάει στις Δαφνές Μαλεβυζίου να δουλέψει στον τρύγο και να εξασφαλίσει τα χρήματα που ήθελε.
Τράβηξε τον δικό του δρόμο
Όταν τέλειωσε το γυμνάσιο ο πατέρας του ήθελε να τον κάνει δάσκαλο. Εκείνος όμως έκανε άλλα σχέδια. Με την προτροπή του θείου του Αριστείδη (αδελφού της μητέρας του), έδωσε εξετάσεις στη Στρατιωτική Σχολή Μηχανικών Αεροπορίας (Σ.Μ.Α.). Σχολή πολύ δύσκολη, για αριστούχους μαθητές, με λίγους εισακτέους, που αμέσως κατάλαβε πως δεν ήταν στις δυνατότητές του. Χρειαζότανε μεγάλη προπαρασκευή, αλλά και μέσον, που εγώ δυστυχώς δεν διέθετε. Μετά την αποτυχία του, που ήτανε αναμενόμενη, έκανε χαρτιά να πάει εθελοντής στην αεροπορία, αλλά μετάνιωσε την τελευταία στιγμή και δεν πήγε. Έτσι παρέμεινε στο χωριό και ασχολήθηκε με διάφορες αγροτικές δουλειές.
Κατατάχτηκε στην Ελληνική Βασιλική Αεροπορία. Μετά την εκπλήρωση της στρατιωτικής του θητείας παρέμεινε στο χωριό, ασχολούμενος και πάλι με αγροτικές και άλλες δουλειές ως τον Απρίλιο του έτους 1965, που έδωσε εξετάσεις, πέτυχε, κλήθηκε και κατατάχτηκε στην τ. Αστυνομία Πόλεων, ύστερα από προτροπή και στήριξη, από τον ακροσυγγενή του Γεώργιο Κων Φωτάκη, που υπηρετούσε ήδη ως υπαστυνόμος.
Στις 22 Απριλίου του έτους 1965 προσκλήθηκε και μπήκε στη Σχολή Αστυφυλάκων της τέως Αστυνομίας Πόλεων, που είχε έδρα στη Ν. Φιλαδέλφεια, ύστερα από επιτυχείς εξετάσεις στις οποίες συμμετείχε. Στη Σχολή Αστυφυλάκων παρέμεινε ως τις 17-11-1965, όπου εκπαιδεύτηκε σε θέματα γενικών καθηκόντων Αστυνομικού ενδιαφέροντος.
Κατά το χρονικό διάστημα της εκπαίδευσης, στο κέντρο κυρίως της Αθήνας, σχεδόν καθημερινά, πραγματοποιούνταν συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις, λόγω των πολιτικών εξελίξεων, συχνών αλλαγών των πρωθυπουργών, εξαιτίας της αποστασίας ορισμένων βουλευτών, τα λεγόμενα «Ιουλιανά γεγονότα». Τα γεγονότα της 15ης του Ιούλη 1965, καθώς και εκείνα που τα ακολούθησαν και που καθιερώθηκαν ως «Ιουλιανά» ήταν από τα πιο σημαντικά της περιόδου μετά το 1950. Την ταραγμένη χρονιά του 1965, στις 21 Ιούλη, η ΕΦΕΕ κάλεσε τους φοιτητές σε συγκέντρωση στα Προπύλαια ενάντια στις αυθαιρεσίες του βασιλιά. Εξαιτίας αυτών των γεγονότων, αν και ήταν εκπαιδευόμενος, δόκιμος αστυφύλακας, ζούσε από κοντά, όλη αυτή την πολιτική αστάθεια, με συγκρούσεις, τραυματισμούς, κ.ά. Δυστυχώς έτυχε να ζήσει από κοντά, τον θανάσιμο τραυματισμό, του διαδηλωτή-φοιτητή της Α.Σ.Ο.Ε.Ε. Σωτήρη Πέτρουλα, που συνέβη στις 21 Ιουλίου του 1965, γεγονός που τον συγκλόνισε αφάνταστα. Το δυσάρεστο αυτό γεγονός συνέβη κατά τον χρόνο των Ιουλιανών γεγονότων, λόγω της πολιτικής αστάθειας εκείνη την εποχή.
Στα χρόνια της χούντας
Το χουντικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 βρήκε τον Σταύρο Φωτάκη να υπηρετεί στο ΙΗ΄ αστυνομικό τμήμα Αθηνών, στον Ταύρο. Από την αρχή απειλήθηκε και προπηλακίστηκε έντονα, δυστυχώς από συναδέλφους του «υπερεθνικόφρονες» της εποχής, καθώς ήταν Κρητικός στην καταγωγή και επομένως Βενιζελικός-Παπανδρεϊκός. Στις 20 Σεπτεμβρίου του έτους 1967, το αντικρητικό και αντιδημοκρατικό μένος εναντίον του εκδηλώθηκε έμπρακτα, από την Χούντα των Συνταγματαρχών. Απολύθηκε από το αστυνομικό σώμα χωρίς καν σύνταξης πρακτικού. Αρκεί που διάβαζε ΒΗΜΑ και ΝΕΑ Και σαν ιδιώτη όμως οι συνάδελφοί του δεν τον άφησαν ήσυχο. Ήταν η δράση του αφορμή όπως η συμμετοχή του στην κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου.
Πήρε επίσης μέρος σε διάφορες αντιχουντικές δραστηριότητες στην Αθήνα και στην Κρήτη, μέχρι το έτος 1974, τις οποίες θεωρούσε πάντα οφειλόμενες προς τη δημοκρατία και την ελευθερία. Βρισκόταν υπό συνεχή παρακολούθηση από την Ασφάλεια Ηρακλείου και από το κλιμάκιο της Κ.Υ.Π. Ηρακλείου, κυρίως κατά την περίοδο 1971-1974 και για τον λόγο ότι οι παρέες και εν γένει συναναστροφές του στην Κρήτη ήταν με πολίτες δημοκρατικών-αριστερών αντιλήψεων με προβληματισμό και σκοπό την ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος και την επαναφορά στη δημοκρατία. Όπως του εκμυστηρεύτηκε το έτος 2010, δηλαδή μετά από 40 ολόκληρα χρόνια, ο ιερέας π. Ισίδωρος Κουντούρης, με καταγωγή από τον Άγιο Μύρωνα Ηρακλείου, που το έτος 1971 υπηρετούσε έφεδρος αξιωματικός στο κλιμάκιο της Κ.Υ.Π. Ηρακλείου, του είχε ανατεθεί από την υπηρεσία η παρακολούθηση όλων των επαφών, των κινήσεων και εν γένει δραστηριοτήτων του.
Μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας και την ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος, στις 3 του Σεπτέμβρη του 1974, εντάχθηκε αμέσως ενεργά, γι’ αυτό και στις πρώτες βουλευτικές εκλογές, που έγιναν στις 17 Νοεμβρίου 1974 ήταν εκλογικός αντιπρόσωπος του ΠΑ.ΣΟ.Κ στο χωριό του και κατάφερε με το πρώτο ξεκίνημα να αποσπάσει 16 ψήφους. Στις εκλογές αυτές το ΠΑ.ΣΟ.Κ πήρε πανελλαδικά 12 έδρες. Η ανεργία όμως τον μάστιζε.
Με μεγάλη δυσκολία κατάφερε και βρήκε δουλειά στις 2-11-1967, στην ιδιωτική εταιρία Μπύρα ΑΛΦΑ, που είχε έδρα στην οδό Π. Ράλλη στον Ταύρο, στη θέση που βρίσκεται σήμερα το αμαξοστάσιο της ΕΑΣ. Την πρόσληψή του οφείλει σε έναν έντιμο δημοκράτη προσωπάρχη της εταιρίας τότε, τον μακαρίτη Γιάννη Γιαγκίνη, ο οποίος όπως του δήλωσε επανειλημμένα, απειλήθηκε και τρομοκρατήθηκε έντονα από αστυνομικούς, αλλά δεν ενέδωσε και τον προσέλαβε. Προσλήφθηκα κατ’ αρχήν γραφιάς ανειδίκευτος, σιγά-σιγά όμως κατάφερα να μάθω αρκετά πράγματα, που με βοηθήσανε να ενταχθώ στο λογιστήριο της εταιρίας και μάλιστα με την ειδικότητα του βοηθού λογιστή. Εργάστηκε επίσης στο τμήμα πωλήσεων και για μεγάλο διάστημα ως επιθεωρητής πωλήσεων. Ήτανε πρόθυμος να εργαστεί σε οποιοδήποτε πόστο και δούλευε πολλές ώρες, εισπράττοντας ικανοποιητικά χρήματα τότε και από υπερωρίες. Στις 31-1-1971 παραιτήθηκε από την εταιρία, γιατί είχε αποφασίσει να εγκαταλείψει οριστικά την Αθήνα και να εγκατασταθεί μόνιμα στο Ηράκλειο της Κρήτης. Κάποια επαφή που είχε με παράγοντες της νέας τότε εταιρίας Μπύρας HENINGER στο Ηράκλειο δεν είχε θετική εξέλιξη. Έτσι, από 1-2-1971 έως 31-5-1971, παρέμεινε στο ταμείο ανεργίας του ΟΑΕΔ Ηρακλείου
Την 1-6-1971 προσλήφθηκε στην εταιρία αναψυκτικών των αδελφών ΒΑΘΥΠΕΤΡΟΥ και εργάστηκε στις πωλήσεις, ως τις 29-2-1972 που παραιτήθηκε. Παρέμεινε και πάλι στο Ταμείο ανεργίας από 1-3-1972 ως τις 14-6-1972. Το διάστημα που ήτανε στο Ταμείο ανεργίας κατέθεσε δικαιολογητικά για να προσληφθεί ως Σταθμάρχης των ΚΤΕΛ Ηρακλείου, πλην όμως η αίτησή του απορρίφθηκε
Αρχές του έτους 1972 γνωρίστηκε με τον Γιάννη Λεμπιδάκη, διαχειριστή-διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρίας παραγωγής πλαστικών φύλλων θερμοκηπίου, με την επωνυμία ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΚΡΗΤΗΣ Ε.Π.Ε. Εκείνη την εποχή ζητούσε να προσλάβει έναν υπάλληλο για την εταιρία, την οποία ουσιαστικά εκείνος είχε συστήσει και ήτανε ο κύριος μέτοχος. Στις 14-6-1972 προσλήφθηκε και παρέμεινε σ’ αυτή μέχρι 18-4-1975, ημερομηνία κατά την οποία αποχώρησε οικειοθελώς και επανήλθε στο αστυνομικό σώμα, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Κατά τον χρόνο της πρόσληψής του, ουδείς άλλος υπάλληλος εργαζότανε στην εταιρία. Υπήρξε ουσιαστικά ο πρώτος υπάλληλος γραφείου της εταιρίας.
Κατά την περίοδο 1972-1973 φοίτησε για ένα χρόνο στη Σχολή Λογιστών Παναγιωτάκη, από την οποία πήρε σχετικό πτυχίο.
Και ενός καλού μύρια έπονται
Το Μάρτιο του 1975 γνωρίστηκε με τη μελλοντική σύζυγό του Νίτσα Δουκάκη, νηπιαγωγό από τις Μέλαμπες. Δεν αργήσανε να συμφωνήσουν και να καταλήξουν μάλιστα στην ημερομηνία του γάμου τους. Στις 18 Απριλίου 1975, κλήθηκε και επανήλθε στο σώμα της Αστυνομίας Πόλεων και τοποθετήθηκε στη υποδιεύθυνση Τροχαίας Αθηνών. Δυο σημαντικά γεγονότα συνέβησαν σε λίγο διάστημα στη ζωή του. Το ένα ήταν ο ξαφνικός θάνατος του πατέρα μου το Σάββατο 21 Ιουνίου 1975, δυο μήνες μετά τη γνωριμία του με τη Νίτσα, την οποία δεν αξιώθηκε να δει νύφη. Βέβαια, ο γάμος έγινε την καθορισμένη ημερομηνία 24/8/1975, γιατί ο Σταύρος θεώρησε ότι δεν θα άλλαζε τίποτα αν δεν γινόταν και δεν έκρινε σκόπιμο να αναβληθεί. Το δεύτερο σημαντικό γεγονός ήταν την παραμονή Χριστουγέννων του έτους 1975, που πληροφορήθηκε την επιτυχία μου στις εξετάσεις της Σχολής Αξιωματικών στις οποίες είχε συμμετάσχει. Το καλύτερο χριστουγεννιάτικο δώρο. Στη σχολή αξιωματικών μπήκε στις 12 Ιανουαρίου 1976, παρέμεινε για εκπαίδευση επί τρία χρόνια, εσώκλειστος, έως τις 15-5-1978 και εξερχόμενος της σχολής ονομάστηκε υπαστυνόμος Β’. Η γυναίκα του Νίτσα όταν μπήκε στη σχολή ήταν 4 μηνών έγκυος και όταν βγήκε από τη Σχολή ήταν η πρωτοκόρη τους Μαρία 2 χρονών. Τα χρόνια περνούσαν με βαθμολογικές προαγωγές και προοπτική υπηρεσιακής ανέλιξης ψηλά στην Ιεραρχία, αλλά και οι οικογενειακές δυσκολίες μεγάλωναν, αφού ήρθε και το δεύτερο παιδί μας η Εμμανουέλα, το έτος 1979. Μετά ήρθαν και τα ευχάριστα με τους γάμους των παιδιών, που τους χαρίσανε τρία χαριτωμένα εγγόνια
Μετά την αποστρατεία του ασχολήθηκε με τα πολιτιστικά γενικά, με τη συγγραφή άρθρων, βιβλίων και με τη συλλογή στοιχείων της παράδοσης του τόπου του με μεγάλη επιτυχία.
Ο Σταύρος Φωτάκης ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την ιστορία του χωριού του δίνοντάς μας ενδιαφέροντα και πολύτιμα στοιχεία.
Με τη χαρισματική του φωνή που συγκλονίζει όποιον την απολαμβάνει υπηρετεί με συνέπεια το ριζίτικο τραγούδι. Δεν δίστασε μάλιστα με σθένος να υπερασπιστεί τις θέσεις του όταν αμφισβητήθηκε η θεωρία του από τους ριζίτες εκ δυσμών.
Ο Σταύρος Φωτάκης ποτέ δεν υπέστειλε τη σημαία για ό,τι πιστεύει, σέβεται και αγαπά.
Αμέτρητες διακρίσεις
Το έτος 1991, η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε «έπαινο», για αξιόλογο συγγραφικό του έργο.
- Το έτος 1995, επελέγη μεταξύ των πιο επιφανών Πειραιωτών και τιμήθηκε, για την προσφορά και το αξιόλογο έργο του.
- Το έτος 2013, η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε τρεις «επαίνους», για ισάριθμο αξιόλογο συγγραφικό του έργο.
- Το έτος 2016, η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε «έπαινο», για αξιόλογο συγγραφικό του έργο.
- Τιμήθηκε από πολλούς φορείς, για την προσφορά του στη διατήρηση της εθνικής μας κληρονομιάς και της πολιτισμικής μας ταυτότητας.
. Το έτος 2008 ο Σύλλογος Ελλήνων Λογοτεχνών του απένειμε δίπλωμα τιμής, στη λογοτεχνία.
.Το έτος 2009 η Αυστριακή Ακαδημία του απένειμε δίπλωμα τιμής, στη λογοτεχνία.
.Το έτος 2009 ο δήμος Αθηναίων του απένειμε βραβείο, στη λαογραφία και ποίηση.
.Το έτος 2010 η διεθνής Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών του απένειμε β’ βραβείο, στη λαογραφία.
.Το έτος 2010 η Διεθνής Ακαδημία Γραμμάτων και Τεχνών «ΘΕΑ ΑΘΗΝΑ», του απένειμε βραβείο, για το συγγραφικό του έργο.
. Το έτος 2010 η Διεθνής Ακαδημία Γραμμάτων και Τεχνών «ΘΕΑ ΑΘΗΝΑ», του απένειμε βραβείο, στην ερωτική ποίηση.
. Το έτος 2010 η Διεθνής Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών του απένειμε Α’ βραβείο, στην ποίηση.
. Το έτος 2010 η Ένωση Λογοτεχνών της Βραζιλίας του απένειμε το ανώτατο δίπλωμα τιμής,
για την προσφορά του στη λογοτεχνία.
. Το έτος 2011 η Διεθνής Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών του απένειμε Γ’ βραβείο, στην ποίηση.
. Το έτος 2013 η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε τρεις επαίνους, για τη συλλογή ισάριθμου
λαογραφικού υλικού.
. Το έτος 2016 η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε έπαινο, για τη συλλογή λαογραφικού υλικού.
Εκτός από τις παραπάνω διακρίσεις, πολλές πνευματικές εργασίες και βιογραφίες του Σταύρου Φωτάκη φιλοξενούνται σε βιβλία άλλων δημιουργών.
Εκδοθέντα βιβλία
- Επιλογή Ριζίτικων Τραγουδιών – Αθήνα 1993. (έπαινος)
- Το χωριό μου Άγιος Ιωάννης Χλιαρός Αμαρίου Ρεθύμνου – Ρέθυμνο 2006.
- Ριζίτικα και Μαντινάδες (με Τοπικό Λεξιλόγιο) – Ρέθυμνο 2007.
- Στη βορεινάδα μιας κορφής, γράφω, τα που θυμούμαι – Ρέθυμνο 2015. (έπαινος)
- Αϊγιαννιώτικες Αναδρομές – Ρέθυμνο 2016. (έπαινος)
6.Τρεις διακεκριμένοι Μοναχοί της Ιεράς Μονής Ασωμάτων Αμαρίου, καταγόμενοι από τον Άγιο Ιωάννη Χλιαρό Αμαρίου Ρεθύμνου – Ρέθυμνο 2017
- Μεταγραφή ριζίτικων τραγουδιών, της συλλογής Παύλου Βλαστού, καταγεγραμμένων στα αμαριώτικα χωριά – Ρέθυμνο 2018.
- Κρητική λαϊκή ποίηση. Τραγούδια, μαντινάδες – ρίμες – Ρέθυμνο 2019.
Είναι πολλά αυτά που παρέλειψα καθώς ο χώρος δεν μας επιτρέπει να τα αναφέρουμε όλα. Και χωρίς αυτά όμως ο Σταύρος Φωτάκης θεωρείται η ευλογημένη παρουσία της Κρήτης όπου κι αν σταθεί όπου κι αν προσφέρει τις πολύτιμες υπηρεσίες του.
*Η Εύα Λαδιά είναι δημοσιογράφος και λογοτέχνης.
Ρεθεμνιώτικα Νέα
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019