Από την έκθεση ιδεών (Πισσαρίδη) στην πράξη: Για ένα ευοίωνο μέλλον στον αγροδιατροφικό τομέα

Το Σχέδιο Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία, γνωστό και ως Έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη, μιας ομάδας Ελλήνων επιφανών ακαδημαϊκών και τεχνοκρατών, αποτελεί σίγουρα μια καλή βάση συζήτησης για την ανάκαμψη της Ελλάδας σε όλους τους τομείς της οικονομίας, μετά από περίπου μια δωδεκαετία οικονομικής κρίσης. 

Σε γενικές γραμμές η έκθεση προτείνει δέσμες μεταρρυθμίσεων, λαμβάνοντας υπόψη τους αριθμητικούς δείκτες και αναλύοντας την υφιστάμενη προβληματική κατάσταση που επικρατεί σε κάθε τομέα της οικονομίας. Όμως, πρόκειται για γενικόλογες προτάσεις πολιτικής που ναι μεν σε θεωρητικό επίπεδο είναι εύπεπτες από τα εμπλεκόμενα μέρη (κυβέρνηση και λαός), αλλά υστερούν σε τεκμηριωμένα μέτρα εξειδίκευσης, με άλλα λόγια υστερούν στην πράξη. 

Ειδικότερα για τον Αγροδιατροφικό Τομέα: 

• Η Έκθεση διαπιστώνει και ορθά, την υψηλή εξάρτηση από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις, εντούτοις δεν προτείνει συγκεκριμένο πλαίσιο κατανομής των επιδοτήσεων, όπως για παράδειγμα βάσει της ακαθάριστης αξίας παραγωγής, κάτι που θα μπορούσε να διεκδικήσει η ελληνική κυβέρνηση στα ευρωπαϊκά όργανα για την επόμενη προγραμματική περίοδο, αλλά ούτε και μέτρα ελέγχου για το που τελικά κατευθύνονται και αξιοποιούνται οι επιδοτήσεις. 

Θα μπορούσε να προτείνει, συγκεκριμένα, την υποχρεωτική και τεκμηριωμένη επανεπένδυση των επιδοτήσεων στην ίδια την παραγωγή, τον εκσυγχρονισμό ή/και την βελτίωση των υποδομών σε κάθε γεωργική εκμετάλλευση, την ώρα που γνωρίζουμε ότι η πλειοψηφία των επιδοτήσεων χρησιμοποιούνται για άλλους, άσχετους με την παραγωγική διαδικασία, σκοπούς. Ένα πολύ απλό παράδειγμα: υποχρεωτική σε ετήσια βάση η ανάλυση εδάφους σε κάθε καλλιέργεια, με το κόστος να καλύπτεται από τις αγροτικές επιδοτήσεις. Τα οφέλη; Πολλαπλά για τον αγρότη-μείωση της άσκοπης χρήσης εδαφοβελτιωτικών, με συνεπακόλουθα τη μείωση κόστους και τη μικρότερη επιβάρυνση των εδαφών. 

• Η κατεύθυνση της «μεγέθυνσης των εκμεταλλεύσεων» που προτείνει η Έκθεση, υποκρύπτει συγκέντρωση παραγωγικών συντελεστών (γη, εργασία, κεφάλαιο) σε λίγους και ισχυρούς, εάν δεν ευοδωθούν οι προσπάθειες για δημιουργία βιώσιμων συνεργατικών σχημάτων με πολλούς παραγωγούς, λες και ο πολυτεμαχισμός του κλήρου και ο μικρός μέσος όρος αγροτικής ιδιοκτησίας είναι κάτι αμελητέο. Δεν αναφέρεται όμως, καμία πρόταση για θεσμοθέτηση και δημιουργία πρότυπων αγροτικών εκμεταλλεύσεων για κάθε περιοχή, σε συνδυασμό με τις καλλιέργειες που υπάρχουν ή θα μπορούσαν να δημιουργηθούν, ώστε να λειτουργήσουν στη βάση μιας συναγωνιστικής διαδικασίας και σιγά σιγά να υπάρξει η καθολική ανατροπή στον αγροτικό τομέα. Κάτι που θα μπορούσε να συνδυαστεί με ενίσχυση ή κίνητρα για την απόκτηση του ανάλογου κλήρου γης, αν δεν υπάρχει, καθώς και στην αξιοποίηση σύγχρονων μεθόδων και πρότυπων καλλιεργητικής τεχνικής, ανάλογα με το είδος της καλλιέργειας. 
• Επιπλέον, η Έκθεση θα έπρεπε να προτείνει την επιβεβλημένη και με κίνητρα (και όχι απλά την «ενίσχυση της συνεργασίας») σύνδεση της έρευνας και καινοτομίας που προέρχεται από την πανεπιστημιακή και ερευνητική κοινότητα, με τον τομέα της αγροδιατροφής. Έτσι, και οι ίδιοι οι αγρότες μπορούν να ωφεληθούν με τη χρήση προσιτών πλέον καινοτόμων τεχνολογιών και να συμμετέχουν, μέσω πληθοπορισμού (crowdsensing) και διαδικτύου των πραγμάτων (Internet of Things) στη συλλογή και αξιοποίηση πλήθους δεδομένων προς όφελος της παραγωγικής διαδικασίας-από δεδομένα καιρού, εδάφους και νερού, μέχρι πρόβλεψη ασθενειών και εξ’ αποστάσεως χρήση συστημάτων ειδοποιήσεων και υποστήριξης αποφάσεων. 
• Τέλος, δεν αρκεί η «καλύτερη διασύνδεση του αγροδιατροφικού τομέα με τον τουρισμό», όπως επικαλείται η Έκθεση, αλλά η με κίνητρα απορρόφηση εγχώριων ή ανά Περιφέρεια, αγροτικών προϊόντων στις τουριστικές μονάδες της χώρας ως ένα ποσοστό της συνολικής ακαθάριστης αξίας των διακινούμενων σ’ αυτές τροφίμων. 

Συνοψίζοντας, θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι καιρός από τα ευχολόγια και τις γενικόλογες προτάσεις να περάσουμε σε ρεαλιστικές και συγκεκριμένες πρωτοβουλίες. Μόνο έτσι θα θωρακίσουμε την Ελλάδα και θα διαμορφώσουμε τον αγροδιατροφικό τομέα του σήμερα και του αύριο. Έτσι, θα αποδείξουμε ότι εκθέσεις ιδεών όπως είναι της Επιτροπής Πισσαρίδη, μπορούν να οδηγήσουν σε πραγματικές πράξεις προς όφελος των πολλών. Χρειάζεται, βέβαια, ισχυρή πολιτική βούληση και ηγεσίες ικανές για Αλλαγή.

(*) O  κ. Χρήστος Εμμ.Στρατάκης είναι Γεωπόνος BSc-MSc και Πληροφορικός BSc-MSc