Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος
Στον πόλεμο του 1940-41, η Πολεμική Αεροπορία της χώρας ήταν σαφώς κατώτερη από τον εχθρό.
Η αδυναμία των αριθμών, ανάγκασε την ηγεσία της να βρει έξυπνες λύσεις- που αποδείχθηκαν όχι μόνο σωτήριες,- αλλά οδήγησαν τα ελληνικά φτερά σε εντυπωσιακές επιτυχίες και νίκες.
Μυστικό αεροδρόμιο Παραμυθίας.
«Αόρατο» αεροδρόμιο Νεράιδας.
Από το πρώτο ξεκινούσαν τα βομβαρδιστικά και τα αναγνωριστικά για να εντοπίσουν και να πλήξουν καίριους στόχους στην βόρειο Ήπειρο και από το δεύτερο έφταναν στην γερμανοκρατουμενη Ελλάδα, οι Βρετανοί κομάντος και τα πυρομαχικά, για τους σαμποτέρ και τους μαχητές των βουνών.
Ποτέ δεν εντοπίστηκαν από τον εχθρό μέχρι το τέλος του πολέμου!
Ο «ΚΡΥΦΟΣ ΑΣΣΟΣ» ΤΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ
Ο επισκέπτης στον κάμπο της Παραμυθιάς εκεί όπου η περιοχή ονομάζεται «αεροδρόμιο», δύσκολα θα αντιληφθεί πως περίπου οκτώ δεκαετίες πριν, η ησυχία της μικρής κοιλάδας, ξυπνούσε από τον βόμβο των κινητήρων και πως εκεί, γράφτηκαν μερικές από τις πιο λαμπρές σελίδες της Αεροπορικής Ιστορίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα.
Εκεί ήταν η «μυστική», πρόχειρη, αεροπορική βάση, στην Ήπειρο.
Ήταν ένα αεροδρόμιο, σε απόσταση αναπνοής από το μέτωπο της Αλβανίας, 6 χιλιόμετρα νότια της Παραμυθιάς. Σήμερα δεν υπάρχει.
Ήταν μία καλά κρυμμένη αεροπορική βάση, ανάμεσα σε δύο βουνά και χωμάτινο διάδρομο απογείωσης δίπλα σε παραπόταμο του Αχέροντα.
Εξαιτίας της θέσης του, διατήρησε και για πολύ καιρό τη μυστικότητα του, δίνοντας την δυνατότητα τόσο στη Ελληνική Βασιλική Αεροπορία, όσο και στην RAF να επιχειρούν με καταδιωκτικά και βομβαρδιστικά υποστηρίζοντας την προσπάθεια του ελληνικού στρατού στο αλβανικό μέτωπο.
Η πεδιάδα της Παραμυθιάς, διαμορφώθηκε σε πεδίο προσγείωσης αεροπλάνων κατά τα τέλη του 1939 στο πλαίσιο της αμυντικής ετοιμότητας της χώρας.
Με το ξέσπασμα του πολέμου την 28η Οκτωβρίου 1940, το αεροδρόμιο δεν είχε τεθεί σε λειτουργία, καθώς οι επιχειρήσεις διεκπεραιώνονταν από τα δύο αεροδρόμια των Ιωαννίνων, το βόρειο εκεί που είναι έως σήμερα και το αεροδρόμιο Κατσικά.
Επιχειρησιακοί λόγοι όμως, κατέστησαν αναγκαία τη χρήση του αεροδρομίου Παραμυθιάς, η οποία ξεκίνησε στις αρχές Φεβρουαρίου 1941, με επιχειρήσεις καταδιωκτικών αεροπλάνων της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας.
Λίγες ημέρες αργότερα και καθώς οι αποστολές έβαιναν από εκεί με επιτυχία, η ηγεσία της Βρετανικής Βασιλικής Αεροπορίας της RAF, η οποία στάθηκε σημαντική αρωγός στις επιχειρήσεις των Ελλήνων, πείστηκε να ξεκινήσει από την Παραμυθιά αποστολές βομβαρδισμού ιταλικών θέσεων στην Αλβανία.
Η δραστηριότητα τους επόμενους 2 μήνες, όπου το αεροδρόμιο διατήρησε τη μυστικότητά του, οι αποστολές βομβαρδισμού και υποστήριξης των ελληνικών στρατευμάτων ήταν αποτελεσματικές.
Η ίδια δραστηριότητα συνεχίστηκε με ανάλογες επιχειρήσεις, έως περίπου τις αρχές του Απρίλη 1941, όπου η κλεψύδρα μετρούσε αντίστροφα για την Ελλάδα.
Η αυλαία έπεσε με την τραγική 13η Απριλίου 1941, όταν η 211η Μοίρα Βομβαρδισμού της RAF που είχε συνδεθεί άρρηκτα με το αεροδρόμιο, αποδεκατίστηκε πάνω από τις Πρέσπες, χάνοντας μέσα σε μία αποστολή, 16 αεροπόρους και 6 αεροπλάνα.
Το αεροδρόμιο αυτό ανήκε σε ένα δίκτυο 25 βοηθητικών αεροδρομίων εμπιστευτικού δικτύου (όπως εκείνα της Βασιλικής και της Αμφίκλειας) και είχε μείνει ένα μυστικό καλά κρυμμένο καθ όλη τη διάρκεια κατασκευής του και μετέπειτα.
Πέρα από τη γενναιότητα των ελληνικών (και των Βρετανικών) πληρωμάτων όμως, το αεροδρόμιο της Παραμυθιάς διακρινόταν από δύο βασικότερα χαρακτηριστικά τα οποία το κρατούσαν μυστικό.
Το πρώτο και κυριότερο ήταν η τοποθεσία του και η γεωγραφία αυτής. Άριστα επιλεγμένη, περίπου 6km νότια της Παραμυθιάς, ανάμεσα σε δύο μεγάλους ορεινούς όγκους και δύο μικρότερους λόφους, είχε επιπλέον, το πλεονέκτημα της ομίχλης η οποία «καθόταν» στη ευρύτερη περιοχή αλλά αραίωνε στην περιοχή γύρω από το αεροδρόμιο.
Οι ορεινοί αυτοί όγκοι, εκτός από προστασία από την ανθρώπινη παρατήρηση, προσέφεραν και προστασία από τον βαρύ βαλκανικό χειμώνα που αντιμετώπιζαν οι άνδρες στα βουνά της ελληνοαλβανικής μεθορίου.
Ο διάδρομος προσγείωσης είχε κατασκευαστεί (αν και δεν είναι απόλυτα ορθή η χρήση της λέξης αυτής) δίπλα στην κοίτη ενός παραπόταμου του Αχέροντα, γεγονός που παρείχε μία επιπλέον κάλυψη.
Το αεροδρόμιο αυτό δεν είχε τίποτα μόνιμο.
Δεν είχε ούτε ένα μόνιμο κτίριο!
Ούτε αποθήκες, ούτε καταφύγια, ούτε δεξαμενές, ούτε μόνιμη αντιαεροπορική άμυνα, και φυσικά, ούτε τσιμεντένιο διάδρομο είχε (γι’ αυτό και δεν είναι και απόλυτα ορθή η χρήση της λέξης ‘κατασκευαστεί’ για τον διάδρομο προσγείωσης).
Στην ουσία, ένας μεγάλος επίπεδος αγρός ήταν.
Ήταν γνωστό όμως ότι υπήρχαν οι προϋποθέσεις για να προσγειωθούν εκεί αεροσκάφη, ακόμη και βομβαρδιστικά και ότι αν οι επιχειρήσεις το επέβαλλαν, το μέρος να ζωντανέψει μέσα σε λίγες μόνο ώρες!…
ΤΟ «ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ»
Στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα η λίμνη Πλαστήρα λειτουργούσε την περίοδο της κατοχής ένα κρυφό αεροδρόμιο.
Το αποκαλούσαν «αεροδρόμιο φάντασμα» επειδή οι Γερμανοί δεν κατάφεραν να ανακαλύψουν την τοποθεσία του….
Το 1943 κρίθηκε απαραίτητο από τους συμμάχους να δημιουργηθεί ένα αεροδρόμιο, το οποίο θα διευκόλυνε την επικοινωνία των Βαλκανίων με τη Μέση Ανατολή….
Η κατασκευή ενός πρόχειρου αεροδρομίου θα εξυπηρετούσε την συνεργασία μεταξύ συμμάχων και ΕΛΑΣ.
Ιδανική τοποθεσία θεωρήθηκε το υψίπεδο της Νεβρόπολης, που βρίσκεται σε ύψος 800 μέτρων στη θεσσαλική Πίνδο.
Βρισκόταν ανάμεσα στα χωριά Τσαρδάκι και Νεοχώρι της Καρδίτσας….
Το «αεροδρόμιο της Νεράιδας», όπως ονομάστηκε, χρησίμευε στη μεταφορά σημαντικών προσώπων και εφοδίων για τη συνέχιση του αγώνα….
Το όνομα του οφείλεται στο διπλανό χωριό Νεράιδα, όπου διέμενε ο αρχηγός της αποστολής, βρετανός Έντι Μάγερς, που ηγήθηκε του σαμποτάζ στον Γοργοπόταμο.
Τον σχεδιασμό του αεροδρομίου ανέλαβαν οι μηχανικοί, Γ. Βλάβος και Λ. Σαμουλίδης, σε συνεργασία με έμπειρους αξιωματικούς της Πολεμικής Αεροπορίας.
Στα μέσα του καλοκαιριού του ’43 μια ομάδα ανταρτών εργάστηκε σκληρά και μετέτρεψε το οροπέδιο σε ένα μικρό αυτοσχέδιο αεροδρόμιο.
Αποτελείτο από έναν μακρύ και πλατύ διάδρομο και έναν μικρότερο κάθετο.
Υπεύθυνος του εγχειρήματος ήταν ο άγγλος λοχαγός Ντένις Χάμσον.
Το βράδυ της 9ης Αυγούστου ξεκίνησε η λειτουργία του αεροδρομίου.
Τότε προσγειώθηκε το πρώτο στρατιωτικό αεροπλάνο των συμμάχων από το Κάιρο.
Αλεξιπτωτιστές και στρατιώτες από τη Σοβιετική ένωση προσγειωνόταν στην Ελλάδα.
Αντίστοιχα, έλληνες αντάρτες είχαν τη δυνατότητα να αναχωρούν μυστικά για το Κάιρο ώστε να οργανώσουν τον αγώνα….
Η ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ ΠΙΛΟΤΩΝ
Σύμφωνα με έρευνα του Γεώργιου Χαλκιαδόπουλου, που δημοσίευσε στη σελίδα του Greeks In Foreign Arms, τα χαράματα της 24ης Οκτωβρίου 1943 ένα C-47 Dakota προσγειώθηκε στο πρόχειρο πεδίο προσγειώσεων στο οροπέδιο Νευρόπολης και παρέλαβε 11 Αμερικανούς αεροπόρους, ενώ σύμφωνα με μία πηγή επιβιβάστηκαν συνολικά 21 άτομα.
Επρόκειτο για τους διασωθέντες τριών Β-24 Liberators τα οποία είχαν καταρριφθεί στις 5 Οκτωβρίου 1943 σε επιδρομή εναντίον αεροδρομίων της Αθήνας.
Σε λίγες ώρες άπαντες βρίσκονταν ελεύθεροι στο Κάιρο….
Ενώ οι Γερμανοί υποψιάστηκαν τη λειτουργία ενός αντάρτικου αεροδρομίου, δεν κατάφεραν να βρουν την ακριβή τοποθεσία.
Μάταια έκαναν αναγνωριστικές πτήσεις και περιπολίες πάνω από τη περιοχή.
Το καμουφλάρισμα των ανταρτών δεν τους το επέτρεπε.
Λίγο πριν από το ξημέρωμα, ειδική ομάδα του ΕΛΑΣ μετέφερε δέντρα από τη γύρω περιοχή και τα «φύτευε» στον διάδρομο προσγείωσης.
Οι πτήσεις πραγματοποιούταν μόνο βράδυ και συγκεκριμένες ώρες.
Όταν πλησίαζε το αεροπλάνο, οι αντάρτες ειδοποιούνταν μέσω ασύρματου.
Αφού γινόταν τα κατάλληλα σήματα, ώστε να βεβαιωθούν ότι πρόκειται για δικό τους αεροπλάνο, άναβαν τις λάμπες θυέλλης που κρατούσαν.
Μια ομάδα ανταρτών παρατάσσονταν κατά μήκος του διαδρόμου και έδειχναν τον διάδρομο προσγείωσης….
Για να εκδικηθούν τους αντάρτες οι Γερμανοί έκαψαν τα γύρω χωριά.
Ωστόσο, ποτέ δεν κατάφεραν να βρουν το αυτοσχέδιο αεροδρόμιο.
Η λειτουργία του σταμάτησε με το τέλος του πολέμου.
Το 1959 στην περιοχή που λειτουργούσε άλλοτε το αεροδρόμιο, σχηματίστηκε η τεχνητή λίμνη Πλαστήρα και πήρε το όνομα της από τον πολιτικό Νικόλαο Πλαστήρα που κατάγεται από την περιοχή και είχε το όραμα για τη δημιουργία της….
Πηγές
Νίκος Γαβριλάκης
Ευθύμιος Σέρμπης
Η Μηχανή του Χρόνου
militaire.gr
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019