Πανηγυρίζει σήμερα Τρίτη ο παλαιός Ναός του Αγίου Μηνά που βρίσκεται νοτιοδυτικά της μονής της Αγίας Αικατερίνης των Σιναϊτών, αφού το ένα κλίτος του είναι αφιερωμένο στην Υπαπαντή.
Η εορτή της Υπαπαντής του Κυρίου είναι δεσποτική εορτή της Χριστιανοσύνης, σε ανάμνηση της έλευσης του μικρού Χριστού από τους γονείς του στον Ναό των Ιεροσολύμων και της υποδοχής του από τον πρεσβύτη ιερέα Συμεών. Εορτάζεται στις 2 Φεβρουαρίου, μαζί με την ανάμνηση του γεγονότος του καθαρισμού της Παναγίας από τη λοχεία (σαραντισμός). Η Υπαπαντή του Κυρίου είναι μία από τις 12 μεγάλες εορτές της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας («Δωδεκάορτον»). Στον αγγλόφωνο κόσμο είναι γνωστή ως Candlemas. Η λέξη Υπαπαντή σημαίνει προϋπάντηση στην κοινή ελληνιστική. Στις 2 Φεβρουαρίου έχουν την ονομαστική τους εορτή η Υπαπαντή, ο Παναγιώτης, η Μαρία και η Δέσποινα.
Νυν απολύεις τον δούλον σου, Δέσποτα κατά το ρήμα σου εν ειρήνη,
ότι είδον οι οφθαλμοί μου το σωτήριόν σου,
ό ητοίμασας κατά το πρόσωπον πάντων των λαών,
φως εις αποκάλυψιν εθνών και δόξαν λαού σου Ισραήλ.
Την ημέρα της Παναγίας της Παπαντής αργούν οι μυλωνάδες της Κρήτης. Τιμούν την Παναγία τη Μυλιαργούσα, που την έχουν για προστάτιδά τους. Την αργία τηρούν και οι αγρότες για να μην πέσει χαλάζι και καταστρέψει τη βλάστηση. Χαρακτηριστικές και οι μετεωρολογικού περιεχομένου παροιμίες της ημέρας: «Καλοκαιρία της Παπαντής, μαρτιάτικος χειμώνας» και «Ο,τι καιρό κάνει της Παπαντής, θα τον κάμει σαράντα μέρες».
Και ολίγα για την ιστορία του παλαιού Αγίου Μηνά
Ο καταγόμενος από το Βενεράτο δραστήριος Μητροπολίτης Κρήτης, Γεράσιμος Λετίτζης, ήταν εκείνος που κίνησε τις διαδικασίες για την ανέγερση του πρώτου μητροπολιτικού ναού στον τότε Χάνδακα, το ναό που ξέρουμε σήμερα ως παλιό Άγιο Μηνά.
Αμέσως μετά την εκλογή του ζήτησε να του χορηγηθεί η σχετική σουλτανική άδεια, πράγμα που συνέβη το 1725.
Ο Γεράσιμος, όπως προκύπτει από σχετικό έγγραφο, διέθετε ιδιόκτητη βακουφική κατοικία στην πόλη και στον περίβολο της υπήρχε εγκαταλελειμμένη εκκλησία την οποία ξεκίνησε να επισκευάζει.
Η αντίδραση που υπήρξε στην ενέργειά του αυτή από τους Σιναίτες και τους τοπικούς γενίτσαρους ήταν μεγάλη όμως εκείνος δεν πτοήθηκε κι έτσι παρέδωσε, σε λίγα χρόνια, στους χριστιανούς του Χάνδακα το θρησκευτικό κέντρο όπου μπορούσαν να προσεύχονται.
Στις 10 Νοεμβρίου του 1735 έγιναν τα εγκαίνια του νέου ναού. Το βόρειο κλίτος του ναού αφιερώθηκε στην Υπαπαντή και το νότιο στον Άγιο Μηνά.
Ο Στυλιανός Αλεξίου αναφέρει για την αρχιτεκτονική οργάνωση του ναού αυτού πως, αποτελείται από δυο καμαροσκέπαστα κλίτη. Οι παραστάδες της θύρας του έχουν ωραία γλυπτά επίκρανα. Το δε κωδωνοστάσιο έχει δεξιά και αριστερά του τους συνήθεις μπαρόκ διακοσμητικούς έλικες. Ο ναός αν και μικρός είναι καλαίσθητος και παρουσιάζει ωραίες αναλογίες.
Η σημερινή μορφή του κτιρίου ελάχιστα διαφέρει από εκείνη της Τουκροκρατίας. Το βραχύτερο νότιο κλίτος του Αγίου Μηνά επιμηκύνθηκε με ένα ψευδονάρθηκα, για να φθάσει στη γραμμή της πρόσοψης του κλίτους της Υπαπαντής.
Στο υπέρθυρο της εισόδου τοποθετήθηκε μια παλιά επιγραφή, που μάλλον δεν σχετίζεται και τόσο με την εκκλησία.
Ακόμα και σήμερα ο παλιός ναός του Αγίου Μηνά αποτελεί ένα μικρό μουσείο με πολύτιμα κειμήλια, αφιερώματα των Ηρακλειωτών προς τον προστάτη τους.
Το τέμπλο του, ειδικά εκείνο της Υπαπαντής, είναι ένα αληθινό κομψοτέχνημα, εξαίρετο πραγματικά δείγμα εκκλησιαστικής ξυλογλυπτικής.Είναι επίχρυσο και χωρίζεται με κιονίσκους. Επιστέφεται με το τρίμορφο με τους ανάγλυφους δράκοντες ενώ ανάγλυφες κλιματίδες κοσμούν το δωδεκάορτο.
Πολλά από τα κειμήλια του ναού έχουν μεταφερθεί σήμερα στο Μουσείο της Αγίας Αικατερίνης όμως και πάλι όσα απέμειναν στο εσωτερικό του είναι αρκετά για να του προσδόσουν εικόνα μικρού μουσείου.
Να σημειώσουμε πως ο παλιός ναός διέθετε και βιβλιοθήκη με έντυπα αλλά και χειρόγραφα βιβλία, λειτουργικά και μη.
Ο ναός του Αγίου Μηνά στο ξεσηκωμό του 1821 έγινε τόπος φρικτού μαρτυρίου. Πλήθος χριστιανών, στις 24 Ιουνίου εκείνου του έτους, σφακιάστηκε από τους Τούρκους μέσα και έξω απ’ αυτόν. Η παράδοση μάλιστα λέει πως ιερέας δολοφονήθηκε πάνω στην Αγία Τράπεζα την ώρα που λειτουργούσε. Ο τότε Μητροπολίτης Γεράσιμος Παρδάλης εκτελέστηκε ενώ ο ναός και η μητρόπολη παραδόθηκαν στις φλόγες.
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019