Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος
Φθινόπωρο του 1922. Το οδυνηρό τέλος της Μικρασιάτικης Εκστρατείας έχει φθάσει. Το μέτωπο ουσιαστικά έχει καταρρεύσει καθώς οι «τσέτες» του Κεμάλ είχαν αρχίσει την αντεπίθεση.
Αφού πέτυχαν τη διάσπαση των ελληνικών δυνάμεων, την αποκοπή και συντριβή μέρους αυτών, ο τουρκικός στρατός ανάγκασε τα εναπομείναντα τμήματα να υποχωρούν διαρκώς, ενώ μαζί με τα στρατεύματα έφευγαν Έλληνες, Αρμένιοι και Κιρκάσιοι που φοβόντουσαν αντίποινα από τους Τούρκους.
Ο ελληνικός στρατός αναγκάστηκε να αποχωρήσει από την Μικρά Ασία και ο πόλεμος είχε ουσιαστικά τελειώσει.
Με την Συνθήκη της Λωζάνης (24 Ιουλίου 1923), καθορίστηκαν τα νέα εδαφικά καθεστώτα του ελληνικού και τουρκικού κράτους αντίστοιχα.
Μαύρες σελίδες στην ιστορία του πολέμου αυτού, αποτελούν η πυρπόληση της Σμύρνης, η οποία σύμφωνα με τους Έλληνες αλλά και αρκετούς υπηκόους ξένων κρατών της Ευρώπης και των ΗΠΑ που ήσαν αυτόπτες μάρτυρες, προκλήθηκε από τους Τούρκους (η Σμύρνη αποτελούσε τότε μεγάλο φάρο του ελληνισμού) και η ανταλλαγή πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία που ξεσπίτωσε 1.650.000 Έλληνες και 570.000 Τούρκους.
Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΛΗ ΒΕΡΑΝ
Η αντίστροφη μέτρηση για την έναρξη της Μικρασιατικής καταστροφής κορυφώθηκε από τη στιγμή της αιχμαλωσίας ενός τμήματος του Α΄ Σώματος Στρατού μαζί με τον διοικητή του στρατηγό Νικόλαο Τρικούπη μετά τη Μάχη του Αλή Βεράν, ένα μικρό χωριό στην περιφέρεια της Κιουτάχειας.
Το αιχμαλωτισμένο αυτό τμήμα αριθμούσε 5.000 άνδρες, όταν κυκλώθηκε από πολλαπλάσιες στρατιωτικές τουρκικές δυνάμεις, ενώ οι άλλες δυνάμεις του Σώματος αποκομμένες αποκρούοντας επιθέσεις, κατευθύνθηκαν με απώλειες προς ταπαράλια.
Πριν αιχμαλωτισθεί ο στρατηγός Τρικούπης προσπάθησε να αντιτάξει μέχρις εσχάτων άμυνα στο χωριό Καρατζά Χισάρ, αλλά μόλις διαπίστωσε ότι δεν εισακουγόταν από τους στρατιώτες του, των οποίων η αντοχή είχε υπερβεί κάθε όριο, αναγκάσθηκε στις 5 το απόγευμα της 2ας Σεπτεμβρίου 1922 να ζητήσει συνθηκολόγηση.
Μαζί με τον Τρικούπη παραδόθηκαν, ο υποστράτηγος Κ. Διγενής, ο διοικητής
της 13ης Μεραρχίας συνταγματάρχης Καϊμπαλής, 190 αξιωματικοί
4.400 στρατιώτες.
Την επομένη, οι αιχμάλωτοι στρατηγοί Τρικούπης και Διγενής, οδηγήθηκαν από Τούρκους αξιωματικούς στον Ισμέτ Πασά Ινονού.
΄Ηταν, όπως διηγείται ο ίδιος, κατάκοποι με τα χείλη πρησμένα.
Τους πρόσφερε τσάϊ αλλά δεν ήταν σε θέση να το πιούν.
Τους φέρθηκε φιλικά, συζήτησαν για την μάχη και τους είπε ότι πολέμησαν γενναία αλλά η τύχη δεν τους ευνόησε.
Μίλησαν κατόπιν ως αξιωματικοί του Πυροβολικού για την στρατηγική της μάχης και ότι τα πυρά του τουρκικού πυροβολικού κατέστρεψαν τους πύργους ελέγχου και κατοπτεύσεως, απέκοψαν τηλεφωνικά καλώδια και φόνευσαν τους χειριστές, με αποτέλεσμα να υπάρχουν τηλεβόλα και οβίδες όχι όμως στρατιώτες –χειριστές…
Μετά, την συζήτηση ο Ισμέτ έβαλε την ζώνη και το ξίφος του και τους είπε:
«Θα σας παρουσιάσω εις τον αρχιστράτηγο εν στολή».
ΟΙ ΦΙΛΟΦΡΟΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΜΑΛ
Πράγματι τους παρουσίασε στον Μουσταφά Κεμάλ.
Με την είσοδο του Τρικούπη στο γραφείο, εγέρθηκε ο Κεμάλ από την πολυθρόνα του, τον δέχτηκε όρθιος και με μεγάλη φιλοφροσύνη του είπε στα γαλλικά :
«΄Εχετε υπόψη σας, ότι και ο Μέγας Ναπολέων συνελήφθη αιχμάλωτος. Εσείς έχετε εκτελέσει το καθήκον σας πλήρως και μέχρι τέλους, γι αυτό και έχομε απόλυτη εκτίμηση και σεβασμό προς εσάς. Εδώ δεν είσθε αιχμάλωτος, είσθε φιλοξενούμενος!…»
Ο Κεμάλ αργότερα στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση ανέφερε ότι μετά την αποφασιστική μάχη του Αλή Βεράν μεταξύ των αιχμαλώτων ήταν και ένας στρατηγός, ο Έλληνας αρχιστράτηγος Νικόλαος Τρικούπης. Περιγραφή γι αυτή τη συνάντηση αναφέρει στις αναμνήσεις του ο συνεργάτης του Κεμάλ Χαλίτ Εντίμπ.
Γράφει, ότι ο Κεμάλ , αφού χαιρέτησε δια θερμής και παρατεταμένης χειραψίας τον Τρικούπη, του είπε: «Καθίστε στρατηγέ θα πρέπει να είστε κουρασμένος».
Του πρόσφερε τσιγάρο και του παρήγγειλε καφέ.
Ο Τρικούπης τον έβλεπε με έκπληξη και αρκέσθηκε να πει, ότι δεν γνώριζε ότι ήτο τόσο νέος.
Ακολούθησε συζήτηση με θέμα την Μάχη του Αλή Βεράν, στην αρχή στα ελληνικά με διερμηνέα και κατόπιν στην γαλλική γλώσσα.
Η συζήτηση ήταν μακρά γύρω από την τακτική του πολέμου και στο
τέλος ο Κεμάλ κλείνοντας την συζήτηση είπε φιλοφρόνως στον Τρικούπη:
«Ο πόλεμος είναι τυχερόν παίγνιον στρατηγέ. Το άριστον είναι κάποτε το χειρότερον. Εκάματε το καλύτερον και ως στρατιώτης και ως έντιμος άνθρωπος. Η ευθύνη βαρύνει την τύχη. Μη θλίβεσθε»
Στη συνέχεια ο Κεμάλ τον πληροφόρησε, ότι είχε διορισθεί λίγο πριν την αιχμαλωσία του αρχηγός της Στρατιάς της Μικράς Ασίας, στη θέση του Χατζανέστη, πράγμα που αγνοούσε τελείως ο Τρικούπης!
ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ
Τότε ο Τρικούπης, έκανε μία θεατρική χειρονομία και φάνηκε διερωτώμενος εάν έκανε ότι έπρεπε να κάμει, εννοώντας εάν έπρεπε να αυτοκτονήσει.
Ο Κεμάλ τον πλησίασε, τον κοίταξε στα μάτια με κυνικό βλέμμα και απάντησε ξερά:
«Αυτό είναι πράγμα το οποίο αφορά εσάς προσωπικώς»
Όπως ανέφερε ο Ινονού, « ο Ατατούρκ τους φέρθηκε καλώς τους παρηγόρησε κι εκείνοι συγκινήθηκαν. Μετά διέταξε να τους φιλοξενήσουν καταλλήλως δια να ησυχάσουν».
Οι αιχμαλωτισθέντες στρατηγοί Τρικούπης, Διγενής και Δημαράς, μεταφέρθηκαν στην ΄Αγκυρα μετά στην πόλη Κίρ Σεχίρ και αργότερα στο χωριό Ταλάς της Καισάρειας. Η αιχμαλωσία τους διήρκεσε περίπου ένα έτος.
militaire.gr
Πηγή
αρχείο Τάσου Κοντογιαννίδη
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019