«Εν αρχή ήν το χάος και κατόπιν ενεφάνη ο Ήλιος ως Φαέθων, ως Υπερίων. Ο ήλιος στην Ελλάδα ταυτίζεται με τον Φοίβον Απόλλωνα, ακόμη και με τον Δία.
Τα επίθετα τα οποία κοσμούσαν τον Ήλιον που λάτρευαν ως θεό ήταν : Άπειρος, φωτοδότης, Ζωοδότης, Παντεπόπτης, Πυροδότης, Παντογνώστης, Πλουτοδότης, Καταφλέγων, Θεός.
Από την στιγμή που ο Προμηθέας έκλεψε το ιερόν πυρ (φως της γνώσης) μέσα σε ένα καλάμι, και το έφερε στους ανθρώπους, αυτό το πυρ προσκυνήθηκε και θεοποιήθηκε. Ο άνθρωπος το γνώριζε από την γέννησή του σαν άσβεστο πυρ στην Εστία της κάθε οικίας. Η Εστία είναι η θεά του σπιτιού και αναφέρεται ως πρώτο παιδί του Κρόνου και της Ρέας και ο βωμός της υπήρχε στο μέσον κάθε οικίας. Ο βωμός της Εστίας στους Δελφούς ήταν η «Κοινή Εστία» των Ελλήνων από εκεί άναβε η φωτιά των ναών που την κρατούσαν άσβεστη οι Εστιάδες. Όλες οι αρχαίες θρησκείες βρίθουν από ιστορίες θεών και μυθικών ανθρώπων που σχετίζονται με την φωτιά.
Ο Ήφαιστος, θεός της φωτιάς κατασκεύασε τα όπλα των Ολυμπίων κατά την αναμέτρησή τους με τους Τιτάνες. Οι τρεις κύκλωπες Βρόντης (βροντή) Στερόπης (αστραπή), Αργής ((φως) δώρισαν τις δεξιότητες τους στον Δία ,γι’αυτό και ονομάζεται «Φλογόης» «Βρονταίος» «Κεραύνιος» «Πυρίδρομος). Ο Διόνυσος γεννημένος, όταν ο κεραυνός του Δία κατέκαυσε την Σεμέλη που του ζήτησε να παρουσιαστεί μπροστά της με όλην του την μεγαλοπρέπεια, ονομάζεται «Πυριφεγγής». Οι περισσότερες αρχαίες θρησκείες ήταν ηλιολατρικές. Στην λατρεία των Ίνκας, Αζτέκων, Μάγιας και άλλων Ινδιάνων ο θεός Ήλιος κατείχε πρωτεύουσα θέση.
Εις τους Δελφούς από το χάσμα ξεπηδούσε το ιερό φως. Μετά από κάθε μάχη επειδή το ιερό πυρ του χώρου είχε μιανθεί από τους βαρβάρους, έσβηναν όλες οι φωτιές κι άναβαν με το ιερό φως που ερχόταν από τους Δελφούς. Στην Κρήτη από το σπήλαιο του Δία μια ορισμένη εποχή κάθε χρόνο εξέρχεται από ένα σημείο, φωτιά από το αίμα του νεογέννητου Δία που βράζει. Τέσσερις κλέφτες που εισήλθαν στην σπηλιά να κλέψουν μέλι, μεταμορφώθηκαν από τον Δία σε πουλιά (αιγωλιός, τσίχλα, μαυροκόρακας, και κέρβερος),αλλά πρόλαβαν κι είδαν το αίμα του θεϊκού τοκετού ,που ακόμη σήμερα μια φορά τον χρόνο «πολύ πηγάζει εκ του σπηλαίου πυρ».
Στην Ελευσίνα επίσης ,όπου κατά την άνοιξη εγίνετο η αναπαράσταση των μαρτυρίων, της ανάστασης και της αναλήψεως του Νυχτελίου Διόνυσου, ξεπηδούσε από τον ναό φως.
Καθώς και κατά την τέλεση των Ελευσίνιων μυστηρίων, κατά την ημέρα της επανόδου της Περσεφόνης από τα παλάτια του Πλούτωνα, εμφανίζεται φως εις το ιερό της Δήμητρας ως σημείο αναφοράς, επαναφοράς της κόρης.
Ο Ιστορικός του 5ου αιώνα Ζώσιμος μας πληροφορεί ότι στον ναό της Αφροδίτης, κοντά στην Ηλιούπολη της Συρίας, εμφανίζεται πυρ στον αέρα πότε σφαιροειδές, πότε σε σχήμα λαμπάδας. Αλλά κι ο Παυσανίας στα περιηγητικά, κάνει λόγο για λαούς της Λυδίας όπου οι ιερείς άναβαν τους βωμούς μα «αόρατο φως», αφού έκαναν επίκληση στον θεό. Ο Παυσανίας όμως αυτό το θεωρεί απάτη ,που δεν αρμόζει στους Έλληνες.
Φως όμως άναβε και εις το ιερό του Διονύσου στην Μακεδονία, , στο ιερόν του Ποσειδώνος στην Τήνο, στο ιερόν της Δεσποίνης στην Αρκαδία, στο ιερό των Καβείρων στην Λήμνο.
Επί πλέον το Άγιο φως το ελληνικό συνόδευε τους αρχαίους Έλληνες κατά την αναχώρησή τους σε κάθε νέα αποικία.
Στην αρχαίαν Ολυμπία στην ιερά Άλτη υπήρχε βωμός με άσβεστη φωτιά, “Άσβεστον Πυρ”, προς τιμήν του φωτοδότου Ήλιου . Η άσβεστη Ιερή Φλόγα της Ολυμπίας μεταφερόταν με πανηγυρικό τρόπο στις πόλεις της Ελλάδος, απ’όπου κατάγονταν οι αθλητές των Ολυμπιακών αγώνων και εθεωρούντο ευνοούμενες από τους Θεούς. Σήμερα η Αφή της Ολυμπιακής φλόγας γίνεται πριν από κάθε Ολυμπιάδα στον χώρο της αρχαίας Ολυμπίας και αναγγέλλει την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων. Το λιτό και συμβολικό τελετουργικό πραγματοποιείται στο βωμό που υπάρχει στο χώρο του ναού της Ήρας. Εκεί η Πρωθιέρεια ζητά την βοήθεια του θεού του ήλιου Απόλλωνα, ώστε να ανάψει η δάδα. Η οικουμένη με ευλάβεια κλείνει το γόνυ στο πέρασμα της Ολυμπιακής φλόγας κι εμείς την αγνοούμε .
Στους χριστιανικούς ναούς, το βράδυ της Αναστάσεως, ανάβει το αμφιλεγόμενο αυτό Άγιο φως του Πανάγιου τάφου, το οποίο, στην Ελλάδα, στην χώρα του Απολλώνιου φωτός , υποδεχόμαστε με τιμές αρχηγού κράτους.
«ΚΑΛΗ ΛΑΜΠΡΗ»
(πηγή:Ηλιολατρεία, Πυρολατρεία, του Ιάσωνα Ευαγγέλου)
(*) Η κ. Ελένη Μανιωράκη – Ζωϊδάκη είναι δασκάλα, λογοτέχνις
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019