Το θερινό ηλιοστάσιο

Ο ήλιος με όποιο όνομα και να τον συναντήσουμε  αποτέλεσε και αποτελεί τον ζωοδότη θεό που χάρισε στην γη το φως και την ζωή.

Οι περισσότερες θρησκείες θέσπισαν πανηγυρικούς  εορτασμούς για τον θεό ήλιον. Κατά τη μυθολογία ο ήλιος είναι γιος τού Υπερίωνα και της Ευρυφάεσσας.  Αυτή του γέννησε ωραία παιδιά. Τη ροδοδάκτυλη Ηώ, την ωριοπλέξουδη Σελήνη και τον ακούραστο, ισόθεο Ήλιο που φεγγοβολάει με τις ακτίνες του και σκορπάει το φως του σε ανθρώπους και θεούς.

Η αλλαγή  των θέσεων  του ήλιου στο ουράνιο στερέωμα υπήρξε για τους ανθρώπους πηγή θαυμασμού για τον μεγάλο παντοκράτορα. Η περιφορά τής γης γύρω από τον ήλιο είναι η αιτία τής επαναλαμβανόμενης παρέλασης της Άνοιξης, του θέρους, του Φθινοπώρου και του Χειμώνα. Οι Ισημερίες και τα Ηλιοστάσια ήταν σταθμοί μεγίστης σπουδαιότητας για τους Έλληνες. Μια και ο ήλιος ήταν δημιουργός των εποχών λατρεύτηκε από  όλους ανεξαρτήτως τους λαούς. Για  τους Αιγυπτίους  ήταν ο Ρα ή ο Όσιρι,  για  τους Βαβυλωνίους  ο Βάαλ, για  τους Ινδούς ο  Βράχμα, για  τους Πέρσες  ο Μίθρα, για τους Έλληνες  Ο Φοίβος –Απόλλων
Θερινό ηλιοστάσιο ονομάζεται η χρονική στιγμή κατά την οποία ο άξονα της γης φαίνεται στραμμένος όσο γίνεται περισσότερο προς τον ήλιο.   Η λέξη ηλιοστάσιο προέρχεται από το ήλιος και στέκομαι, επειδή λίγες μέρες πριν ή μετά το ηλιοστάσιο ο ήλιος επιβραδύνει την κίνησή του προς τα βόρεια μέχρι που την ημέρα τής τροπής η κίνηση μηδενίζεται και αλλάζει φορά. Γι’ αυτό το λόγο το  ηλιοστάσιο λέγεται και ηλιοτρόπιο ή λιοτρόπι όπως το λέει ο απλός λαός.

Εξάλλου,  κατά το βόρειο ηλιοστάσιο σε τόπους που βρίσκονται    : πάνω στον Αρκτικό Κύκλο ο Ήλιος εμφανίζεται να τέμνει ακριβώς τον βόρειο ορίζοντα τα μεσάνυχτα, και όλοι οι τόποι βόρεια από αυτό το κύκλο βλέπουν τον Ήλιο πάνω από τον ορίζοντα όλο το εικοσιτετράωρο. Αυτό είναι το φαινόμενο που είναι γνωστό ως ο ήλιος του μεσονυκτίου.  Αντίθετα κατά το νότιο Ηλιοστάσιο δεν βλέπουν τον ήλιο ολόκληρο το εικοσιτετράωρο φαινόμενο ονομάζεται «πολική νύχτα»

Πριν από 2.000 χρόνια το σημείο του θερινού ηλιοστάσιου βρίσκονταν στον αστερισμό του Καρκίνου γι’ αυτό και ο Βόρειος Τροπικός Κύκλος ο οποίος διέρχεται από το σημείο αυτό ονομάστηκε «Τροπικός του Καρκίνου». Μετά τη θερινή τροπή, ο Ήλιος αρχίζει να κατεβαίνει προς το Νότο, άρα «καρκινοβατεί», κάνει δηλαδή μια οπισθοδρομική κίνηση σαν τον κάβουρα.

Στην αρχαία Αθήνα το αθηναϊκό ημερολόγιο είχε σαν αφετηρία την πρώτη σελήνη μετά το θερινό ηλιοστάσιο. Στην διάρκεια αυτού του μήνα τελούνταν οι Ολυμπιακοί αγώνες. Οι Σπαρτιάτες και οι υπόλοιποι Δωριείς γιόρταζαν τα Υακύνθεια προς τιμή του Υάκινθου του νεαρού προστατευόμενου του Απόλλωνα που άθελα του σκότωσε ο θεός κτυπώντας τον με τον δίσκο του. Οι Λακεδαιμόνιοι διέκοπταν ακόμη και τις εκστρατείες για να λάβουν μέρος στις εορτές αυτές.

Στην αρχαία Αίγυπτο τα μεγάλα μυστήρια τα οποία συνδέονται με τους θεούς τής γονιμότητας τελούνταν κατά τη διάρκεια του θερινού ηλιοστασίου προς τιμή τού Σεράπεως. Για τους Ίνκας οι οποίοι θεωρούσαν τους εαυτούς των απόγονους του Ίνκι, που δεν είναι άλλος από τον ήλιο, η  μεγαλύτερη γιορτή γινόταν κατά τη διάρκεια του θερινού  ηλιοστασίου. Η εορτή αυτή τελείται ακόμη και σήμερα.

Οι Δρυίδες των αρχαίων Κελτών της Βρετανίας γιόρταζαν «το φως της ακτής» στο Στόουνχετζ. Στην αρχαία Κίνα τιμούσαν  τη θεά γη και τις θηλυκές γήινες δυνάμεις.

Οι αρχαίοι Γαλάτες γιόρταζαν την Επόνα, θηλυκή θεότητα την οποία  απεικόνιζαν καβάλα πάνω σε μια φοράδα.

Στην αρχαία Ρώμη τελούνταν τα Βεστάλια προς τιμή τής Βεστά (Εστίας) που κρατούσαν μια βδομάδα.

Τα γερμανικά, κέλτικα  και σλάβικα φύλα τής Ευρώπης γιόρταζαν ανάβοντας φωτιές. Ιθαγενής φυλή τής Αμερικής γιόρταζε την συγκομιδή τής πρώτης σοδειάς.. Στη φυλή Χόπι οι άνδρες μεταμφιέζονταν σε πνεύματα «χορευτές τής βροχής» που μετέφεραν μηνύματα των ανθρώπων στους θεούς. Στην αρχαία Αθήνα, το αθηναϊκό ημερολόγιο είχε σαν αφετηρία την πρώτη σελήνη μετά το θερινό ηλιοστάσιο. Στην διάρκεια αυτού του μήνα τελούνταν οι Ολυμπιακοί αγώνες. Οι Σπαρτιάτες και οι υπόλοιποι Δωριείς γιόρταζαν τα Υακίνθεια προς τιμή του Υάκινθου του νεαρού προστατευόμενου του Απόλλωνα που άθελα του σκότωσε ο θεός κτυπώντας τον με τον δίσκο του. Οι Λακεδαιμόνιοι διέκοπταν ακόμη και τις εκστρατείες για να λάβουν μέρος στις εορτές αυτές. 

Όλες οι γιορτές των αρχαίων λαών κατά το θερινό ηλιοστάσιο ήταν γιορτές ερωτικής μανίας και προβλέψεων. Ήταν η νύχτα η γεμάτη μάγια που οι νέοι και οι νέες προσπαθούσαν να μαντέψουν ερωτικά σημάδια και πηδούσαν πάνω από τις ιερές φωτιές που άναβαν σε κάθε γειτονιά. Αντίστοιχα πίστευαν ότι τα σπαρτά θα ψήλωναν τόσο, όσο ψηλά πηδούσαν τα ζευγάρια.

Οι Έλληνες που τίποτα δεν μπορεί να σβήσει από την κυτταρική τους μνήμη τα δρώμενα και τις δοξασίες τής πατρώας θρησκείας, διατήρησαν τα πρώτα χρόνια της εισβολής τού χριστιανισμού πολλές εκδηλώσεις και εορτασμούς της ελληνικής παράδοσης .Η εκκλησία μην μπορώντας να εξαλείψει την τέλεση τέτοιου είδους τελετών τις προσάρμοσε και  τις αφομοίωσε με χριστιανικές. Στη σύγχρονη Ελλάδα το θερινό ηλιοστάσιο( εντελώς  τυχαία) συμπίπτει με την εορτή της γέννησης του Ιωάννου του Προδρόμου. Η πανάρχαια αυτή γιορτή τελείται σήμερα τόσο με τις φωτιές του Άη- Γιάννη όσο και με τις πανάρχαιες μαντικές πράξεις, όπως  αυτές του Κλήδονα  με των διαφόρων μορφών   μαντείες, όπου οι ανύπαντρες κοπέλες  προσπαθούν να μαντέψουν τον μελλοντικό τους σύζυγο. Η ονομασία του Κλήδονα προέρχεται από την αρχαία λέξη Κληδών, που σημαίνει τον προφητικόν οιωνό. Κι όλα αυτά τα δρώμενα ποτέ δεν ερμηνεύτηκαν,και που ποτέ δεν αποκαλύφτηκαν στους ΈΛΛΗΝΕΣ  οι πηγές τους,αναταράσσουν   τον νου και αποδιώχνουν  την επιβληθείσα νάρκη της μνήμης.  Εμείς γνήσιοι Έλληνες συμμετέχουμε στα ελληνικά δρώμενα περιχαρείς  αναφωνούμε:
  Είθε το φως το ιλαρό  του πάμφωτου  Αστέρα  να  κατακαύσει τις σάρκες της κακίας και του μίσους να αναταράξει  τις κυτταρικές μνήμες των Ελλήνων κι ο Κλήδονας κι όλα τ’ αρχαία δρώμενα ν’ αναστηθούν, ενδεδυμένα  με το καθάριο φως το ελληνικό, το άφθαρτο εις τους αιώνας .

(*) Η κ. Ελένη Μανιωράκη – Ζωϊδάκη είναι δασκάλα, λογοτέχνις