Η Casa Katana μοιάζει σαν μια χαραγματιά στην άγονη γη του Κρητικού Νότου. Σχεδιασμένη από τον αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Σταθόπουλο του KRAK. architects, αυτή η τεθλασμένη εξοχική κατοικία που θα χτιστεί σε μια απόμερη πλαγιά με μαγευτική θέα στο Λιβυκό πέλαγος, είναι σαν διαστημικός σταθμός σε κάποια άγονη έκταση ενός μακρινού πλανήτη όπως ο Άρης. Η βασική ιδέα για τον σχεδιασμό της ήταν η ιδιαίτερη μορφολογία του οικοπέδου και τα χαρακτηριστικά του τόπου όπου θα οικοδομηθεί. Η αντίθεση των άγριων βράχων με το απέραντο γαλάζιο της Μεσογείου που απλώνεται μπροστά της, ήταν τα δύο βασικά στοιχεία που έπρεπε να αξιοποιηθούν και να αναδειχθούν. Έτσι ο αρχιτέκτονας οραματίστηκε την κατοικία σαν μια σχισμή στο βράχο, χαραγμένη από ένα ιαπωνικό ξίφος Katana – στο οποίο άλλωστε το οίκημα χρωστά και το όνομά του.
Όταν θα βλέπει κάποιος το σπίτι από ψηλά θα μοιάζει σαν ένα γαλάζιο μάτι με ξύλινο φρύδι, σαν το μάτι ενός θηρίου από την αρχαία ελληνική μυθολογία, κουρνιασμένο μέσα στους βράχους της κρητικής γης, που μόλις ξυπνά και εξημερώνεται, αντικρίζοντας την μαγεία του Λιβυκού πελάγους.
Το κύριο μέλημα του αρχιτέκτονα ήταν να δημιουργήσει ένα έργο που δεν θα διαταράσσει την αρμονία του φυσικού περιβάλλοντος. Στόχος είναι η κατοικία, όταν ολοκληρωθεί, να ενσωματωθεί πλήρως στο τοπίο, αφήνοντας ανέγγιχτη την φυσική ομορφιά του οικοπέδου. Για να το καταφέρει αυτό ο Κωνσταντίνος Σταθόπουλος δημιούργησε, μετά από πολλά σκίτσα, μια απαλή τεθλασμένη γραμμή, σαν να την έχει σχεδιάσει ένα λεπτό πινέλο υδατογραφίας, η οποία όμως ήταν αιχμηρή αιχμηρή σαν να την έκοψε η λεπίδα ενός ξίφους. Πώς κάτι τέτοιο ωστόσο μπορεί να εφαρμοστεί από το σκίτσο στη γη; Με την κατασκευή μιας πλάκας-λεπίδας από σκυρόδεμα πάνω στην οποία -σαν ραχοκοκαλιά- θα αναπτύσσονται όλα τα δομικά στοιχεία της κατοικίας, είναι η απάντηση.
Το αποτέλεσμα θα είναι ένα minimal αεροδυναμικό κτίσμα, εντελώς φουτουριστικό, που θα συνομιλεί με το τοπίο: θα είναι ανοιχτό στο γαλάζιο, ενταγμένο τόσο στη γη που θα είναι λες και αναδύθηκε μέσα από τα σπλάχνα της και αιχμηρό σαν τους σφοδρούς ανέμους που πνέουν στην περιοχή. «Η Casa Katana», όπως εξηγεί ο ίδιος ο αρχιτέκτονας «προκειμένου να παρουσιάζει εξαιρετική θερμική συμπεριφορά είναι υπόσκαφη και μελετημένη προσεκτικά σύμφωνα με τις μεσογειακές-βορειοαφρικανικές κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής, τον προσανατολισμό και την κίνηση του ηλιακού φωτός. Το φυσικό φως και ο αέρας φιλτράρονται προσεκτικά προσφέροντας ευεξία και μια φυσική αίσθηση στους κατοίκους. Ως βασικό υλικό χρησιμοποιείται ένα έγχρωμο μείγμα σκυροδέματος που αποτελείται από τοπικά αδρανή. Η επιφάνειά του είναι παρόμοια με την παλέτα του τοπίου και την υφή των βράχων παρέχοντας ταυτόχρονα ανθεκτικότητα, χαμηλή ενσωματωμένη ενέργεια και ελάχιστη συντήρηση. Το σκυρόδεμα παρέχει επίσης μια μονολιθική αισθητική στο κτήριο δίνοντας μια σπηλαιώδη αίσθηση στον κάτοικο».
Για να εισέλθει κάποιος μέσα στο σπίτι θα μπει από μια υπόσκαφη είσοδο, χτισμένη δηλαδή μέσα στη γη, για να ανακαλύψει περπατώντας έναν μαγευτικό τόπο: τους καθημερινούς χώρους διαβίωσης που λούζονται στο φυσικό φως και διαπνέονται σε κάθε γωνιά από την αλμύρα της θάλασσας. Μια διαδοχή από υπαίθριους και ημιυπαίθριους χώρους σε ελεύθερη διάταξη ανοίγονται μπροστά του, ακολουθώντας όλους τους σύγχρονους κανόνες του βιοκλιματικού σχεδιασμού.
Σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Σταθόπουλο, ρίζα της κατοικίας είναι η αρχαία ελληνική μυθολογία: «Η Casa Katana αποτελεί ένα καταφύγιο μέσα στο τοπίο καμωμένο από τους μύθους και το χώμα της Κρητικής γης, θαρρείς φτιαγμένο για να ζει στα σπλάχνα του ένας Μινώταυρος όπου οι χαράξεις των κινήσεων, σαν άλλος μίτος της Αριάδνης, σε οδηγούν στα ενδότερα και από εκεί πάλι πίσω στο φως του Λιβυκού πελάγους».
«Κάθε πολιτισμός και γενιά έχει ανάγκη να χτίσει τους δικούς της παρθενώνες»
O αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Σταθόπουλος μιλά στο iefimerida με αφορμή το φουτουριστικό αυτό project στην Κρήτη που έγινε πρώτο θέμα στο διεθνές site Design Boom, παρουσιάζοντας σε όλο τον κόσμο την εικόνα μιας νέας Ελλάδας.
To οίκημα Casa Catana δημιουργεί την εντύπωση ότι θα είναι χτισμένο μέσα στα σπλάχνα της Γης, σε ένα μάλλον δύσβατο έδαφος. Ποιες είναι οι μεγάλες δυσκολίες με τις οποίες θα έρθετε αντιμέτωποι κατά την εκτέλεση του έργου;
Σε κάθε κατασκευή υπάρχουν προκλήσεις και δυσκολίες, όλα ξεκινούν από την επάρκεια στο γνωστικό αντικείμενο της οικοδομικής τέχνης και των υλικών. Αν ένα κτίριο δεν έχει σχεδιαστεί σωστά δεν θα καταφέρει να υλοποιηθεί, σε δεύτερο επίπεδο η αρχιτεκτονική είναι συλλογική υπόθεση και θα πρέπει ο αρχιτέκτονας, ο κατασκευαστής και οι τεχνίτες να λειτουργήσουν αρμονικά σαν μουσική ορχήστρα ώστε να παραχθεί ένα εύηχο αποτέλεσμα. H Casa Katana θα πρέπει να πραγματωθεί σαν μια πολύ προσεκτική εγχείρηση ώστε να μείνει όσο το δυνατόν το τοπίο και ειδικότερα οι βραχώδης σχηματισμοί ανέγγιχτοι.
Οι Sci-Fi ταινίες και η λογοτεχνία του φανταστικού πόσο πολύ επηρεάζουν την αρχιτεκτονική; Γιατί τα κτίρια ολοένα και περισσότερο είναι φουτουριστικά και θυμίζουν διαστημικά αντικείμενα;
Ο άνθρωπος από τη γέννηση του εμπνέεται και ονειρεύεται έναν κόσμο καλύτερο, στον αρχιτέκτονα εξ ορισμού ενυπάρχει αυτή η τάση σε μεγέθυνση! Συνεπώς η έμπνευση είναι κάτι που μπορεί να έρθει από πολλές και διαφορετικές κατευθύνσεις: μια ταινία, ένα μυθιστόρημα, τον τόπο με τους μύθους του. Θα έλεγα ότι η αρχιτεκτονική συνδιαλέγεται με όλα τα κομμάτια της ανθρώπινης τέχνης και διανόησης, είναι κάτι διαδραστικό, εμπνέεται και αντίστροφα. Κάθε πολιτισμός και γενιά έχει ανάγκη να χτίσει τους δικούς της παρθενώνες. Η αρχή γίνεται πάντα στο φαντασιακό κομμάτι μέχρι τεχνολογικά και κοινωνικά να ωριμάσουν οι συνθήκες για την πραγμάτωση. Να θυμίσουμε ότι η Zaha Hadid περίμενε 15 χρόνια μέχρι να δει ένα σχέδιο της χτισμένο ενώ ο δικός μας ο Ζενέτος δυστυχώς τις καλύτερες ιδέες του δεν είχε την τύχη να τις υλοποιήσει. Συνεπώς τα κτίρια και οι ιδέες που τώρα μοιάζουν φουτουριστικά πιθανώς στο μέλλον να είναι κάτι συνηθισμένο ή στην καλύτερη περίπτωση κλασικά. Η ουσία πάντως της καλής αρχιτεκτονικής βρίσκεται στον σχεδιασμό και όχι στο ύφος. Υπάρχουν καλά νεοκλασικά και καλά μοντέρνα.
Πώς θα κρίνατε την αρχιτεκτονική ταυτότητα της Αθήνας;
Δύσκολη ερώτηση για μικρή απάντηση. Η Αθήνα είναι η πόλη του παράδοξου. Έχει μια μεσογειακή αύρα με ένα μπρουταλισμό λατινοαμερικάνικου χαρακτήρα και μια πνοή που θυμίζει ένα συνεχές κυνήγι ερωτευμένων, βγαλμένο από κάποιο διονυσιακό μυστήριο. Ίσως είναι η πιο άσχημη-ωραία πολύ της Ευρώπης.
Στην πορεία του χρόνου ποια λάθη θεωρείτε ότι έγιναν ως προς την αισθητική διαμόρφωση της Αθήνας και ποια ήταν τα δυνατά μας χαρτιά που αξιοποιήθηκαν ή δεν αξιοποιήθηκαν;
Έχουν γίνει εγκληματικά λάθη ιδιαιτέρως από την δεκαετία του ‘50 και μετά. Οι μελλοντικές γενιές αυτή την περίοδο θεωρώ θα την καταγράψουν σαν τον πολεοδομικό-αρχιτεκτονικό μεσαίωνα της Αθηναϊκής δόμησης. Έχοντας ο ίδιος προβληματιστεί σε αυτό το κομμάτι, ήδη από τα φοιτητικά μου χρόνια, θα έλεγα συνοπτικά τα εξής: Η Αθήνα χρειάζεται μεγάλες τομές. Αρχικά αρκετό γκρέμισμα, ώστε να υπάρξουν πάρκα και πλατείες σε ένα δίκτυο πεζοδρόμων (φιλικό προς ΑΜΕΑ), ανάδειξη και ανάπλαση παλαιών ποταμών (σε συνδυασμό με αντιπλημμυρικά έργα)… Και πολλά άλλα, θα γράφαμε βιβλίο. Η ουσία είναι ότι η Αθήνα αυτή τη στιγμή ασθμαίνει από την έλλειψη οξυγόνου, την ηχορύπανση και τον οπτικό θόρυβο. Αυτά είναι πιο σημαντικά προβλήματα από το αισθητικό. Να σημειωθεί βέβαια εδώ, ότι ίσως είμαστε η μόνη χώρα στην Ευρώπη όπου ο αρχιτέκτονας είναι προαιρετικός. Αυτό νομίζω λέει πολλά για τις προτεραιότητες μας ως κοινωνία.
Αν μπορούσατε να φέρετε 5 σπουδαία αρχιτεκτονήματα από όλο τον κόσμο στην Ελλάδα, ποια πιστεύετε ότι θα ταίριαζαν;
Δεν θα το έκανα ποτέ. θεωρώ ότι η αρχιτεκτονική έχει μια αδιαπραγμάτευτη εντοπιότητα όπου ο δημιουργός εμπνέεται από αυτή, θα ήταν αδύνατο να δεις ένα κτίριο στην πληρότητα του εκτός του τόπου που το γέννησε. Τα κτίρια είναι για να βιώνονται όχι για να βλέπονται, ίσως είναι η ίδια απάντηση, γιατί τα γλυπτά του Παρθενώνα, πρέπει να είναι πάνω στον Παρθενώνα και όχι σε μια αίθουσα κάπου μακριά.
Κάθε δημιουργός έχει τις επιρροές που διαμορφώνουν το χαρακτήρα, το ύφος, το στυλ και την αισθητική του. Ποιοι δημιουργοί, ποια έργα τέχνης, ποιοι μύθοι, ποια κινήματα, ποια κτίρια έχουν διαμορφώσει αυτό που είστε ως αρχιτέκτονας;
Σίγουρα οι σπουδές μου και οι καθηγητές μου στο ΕΜΠ, το ”γαλατικό χωριό” του μοντέρνου κινήματος όπως λέγαμε τότε, έπαιξαν σημαντικό ρόλο. Παρόλα αυτά θεωρώ ότι ο κάθε αρχιτέκτονας διαμορφώνει το ύφος του με πολύ πιο πρώιμα χαρακτηριστικά που “κουβαλά στη καμπούρα” του από την παιδική του ηλικία και σαν δομικός αλγόριθμος τον οδηγούν στην αναζήτηση του ύφους του. Μόνο τότε είναι αυθεντικός. Συνεπώς θα έλεγα ότι το αεικίνητο παιδί που έχω μέσα μου, που μεγάλωσε ελεύθερο στο πάρκο και στις πλατείες και κοιμόταν με του μύθους του Οδυσσέα, αντί για παραμύθι, με οδήγησε και με οδηγεί σε ένα χαρακτήρα Δωρικό στον σχεδιασμό, μπολιασμένο με το στοιχείο του ονείρου, του μύθου της αναζήτησης και της ελευθερίας. Αυτά με κρατούν λεύτερο και διψασμένο για δημιουργία.
Η αρχιτεκτονική είναι η ποίηση της πόλης, ένας τρόπος να αγγίξει η πόλη τις πιο ευαίσθητες χορδές της και να συνομιλήσει με αυτό που αποτελεί την ουσία της;
Η αρχιτεκτονική θα έλεγα ότι είναι ένας καθρέφτης της ψυχής των ανθρώπων της πόλης. Μας θυμίζει τα καλά μας και τα κακά μας, αν γυμνάσουμε το πνεύμα μας και χάσουμε τα περιττά, θα φανεί. Όσο και ωραία να είναι τα φορέματα ή τα δαχτυλίδια που θα βάλουμε δεν αρκούν αν δεν φανερώσουμε τη γυμνή αλήθεια του σώματος μας. Δεν μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημα με ένα φουλάρι αν δεν δούμε την πόλη κατάματα σαν ένα οργανισμό με φλέβες, αρτηρίες και πάνω από όλα ψυχή και πνεύμα!
iefimerida.gr
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019