Αλλάζουν όλα στα ΑΕΙ και στα μηχανογραφικά δελτία των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Το νέο μοντέλο πανεπιστημίου θα έχει συμβούλιο διοίκησης, εισαγωγή σε σχολή και όχι σε τμήμα, νέα προγράμματα σπουδών, νέο τρόπο εκλογής διδασκόντων, νέο μοντέλο διοίκησης και επιστροφή των ΤΕΙ με την ονομασία Σχολές Εφαρμοσμένων Επιστημών.
Για παράδειγμα ένας που θα εισάγεται στη Φυσικομαθηματική Σχολή θα διδάσκεται στο πρώτο έτος τα μαθήματα και των τριών τμημάτων -Φυσικό, Μαθηματικό, Χημικό-, θα εξετάζεται στα δύο πρώτα εξάμηνα σε βασικά μαθήματα και μαθήματα επιλογής και των τριών τμημάτων και θα επιλέγει τη συγκεκριμένη κατεύθυνση που θα λάβει για εξειδίκευση από το δεύτερο έτος και μετά, δηλαδή από το τρίτο εξάμηνο των σπουδών του.
Εφόσον υλοποιηθεί αυτό το σχέδιο από το υπουργείο Παιδείας, θα αλλάξουν και τα μηχανογραφικά δελτία των υποψηφίων στα οποία: πρώτον, θα μειωθεί ο αριθμός των διαθέσιμων επιλογών, στη βάση ότι θα δηλώνονται σχολές και όχι τμήματα, στην πράξη όμως θα υπάρχει αύξηση των δυνατοτήτων επιλογών, καθώς με μία σχολή μπορεί κανείς να επιλέξει στη συνέχεια πολλά τμήματα. Δεύτερον, και πάλι επανέρχονται τα ΤΕΙ ως Σχολές Εφαρμοσμένων Επιστημών (ΣΕΕ).
Το νέο σύστημα εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε άνοδο του επιπέδου σπουδών και σε πληρέστερη επάρκεια κατάρτισης των νέων επιστημόνων που θα βγαίνουν από τις σχολές και θα απορροφηθούν καλύτερα στην αγορά εργασίας, η οποία θα συνδέεται άμεσα με τα πανεπιστήμια.
Με τον τρόπο αυτό θα υπάρξει και ένα επιπλέον κίνητρο για να παραμείνουν στη χώρα μας τα καλύτερα μυαλά που θα βγαίνουν από τα ελληνικά πανεπιστήμια και να περιοριστεί το φαινόμενο του brain drain.
Χωρίς εισακτέους
Η αναδιάρθρωση του νέου χάρτη της Ανώτατης Εκπαίδευσης, που και αυτή καθυστερεί, όπως και το συνολικό νομοσχέδιο για τα πανεπιστήμια, το οποίο πάει για το νέο έτος, περιλαμβάνει την επιστροφή των ΤΕΙ με τη δημιουργία των νέων Σχολών Εφαρμοσμένων Επιστημών που θα «αντικαταστήσουν» τα λιγότερο περιζήτητα τμήματα των ΑΕΙ που δημιουργήθηκαν επί ΣΥΡΙΖΑ και έμειναν χωρίς πολλούς φοιτητές. Τα νέα τμήματα θα είναι τετραετούς διάρκειας, με πτυχία ισότιμα με αυτά των πανεπιστημίων και γνωστικά αντικείμενα που θα συνδέονται με την αγορά εργασίας και τις σύγχρονες τάσεις. Παρά τις καθυστερήσεις, το σχέδιο για τη συγχώνευση τμημάτων θα προχωρήσει, καθώς στο υπουργείο Παιδείας είναι προβληματισμένοι από τις συχνές επικαλύψεις γνωστικών αντικειμένων στα τμήματα αλλά και από το γεγονός ότι εφέτος 17 τμήματα των ΑΕΙ είχαν εισακτέους λιγότερους των πέντε και 100 τμήματα είχαν έως 20 εισακτέους.
Brain gain πανεπιστημιακών
Το σχέδιο περιλαμβάνει κατάργηση και συγχώνευση τμημάτων με ταυτόχρονη ενίσχυση των σχολών. Δηλαδή η εισαγωγή των υποψηφίων θα γίνεται σε σχολή, όπως αυτή των Ανθρωπιστικών Επιστημών, και στη συνέχεια ανάλογα με τα μαθήματα που θα επιλέγει ο φοιτητής θα επιτυγχάνεται η εξειδίκευσή του. Τομή θεωρείται και η μη εκλογή πρύτανη, ο οποίος θα επιλέγεται από το συμβούλιο διοίκησης του ιδρύματος. Η προοπτική αυτή δεν βρίσκει σύμφωνους τους πρυτάνεις, οι οποίοι δεν βλέπουν με καλό μάτι την τοποθέτηση εκ νέου συμβουλίων διοίκησης στα πανεπιστήμια. Θυμίζουμε ότι η θέσπιση συμβουλίου στα πανεπιστήμια, μία δεκαετία πίσω, αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό από την πλειονότητα των πανεπιστημιακών που δεν τους ενέταξαν για τα καλά στα πανεπιστήμια.
Στο σχέδιο ενίσχυσης των πανεπιστημίων για διδασκαλία αλλά και έρευνα εντάσσεται και η πρόθεση να επανέλθουν στα αμφιθέατρα Ελληνες που διδάσκουν στο εξωτερικό αλλά και να αλλάξει ο τρόπος εκλογής των πανεπιστημιακών, με στόχο την αξιοκρατία και την πάταξη των φαινομένων οικογενειοκρατίας που βλέπουμε συχνά στα ελληνικά ΑΕΙ.
Η επαναφορά των συμβουλίων διοίκησης από εξωπανεπιστημιακούς, όπως φάνηκε και από την τελευταία σύνοδο των πρυτάνεων, προκαλεί αντιδράσεις. Οι συζητήσεις εστιάζονται στο ποιος θα επιλέγει τα μέλη αυτά και, κυρίως, ποιες θα είναι οι αρμοδιότητες που θα έχουν.
Το θέμα της διοίκησης των πανεπιστημίων αποτελεί αντικείμενο έρευνας έξι Ελλήνων καθηγητών στο πλαίσιο επιστημονικής επιτροπής -Βάσω Κιντή (Παν. Αθηνών), Βασιλική Γεωργιάδου (Πάντειο), Αχιλλέας Γραβάνης (Ιατρική Κρήτης), Μανώλης Δερμιτζάκης (Υπολογιστική Βιολογία, GlaxoSmithKline), Ελευθερία Ζεγγίνη (Ιατρική Σχολή Technical University Munich), Στάθης Καλύβας (καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, έδρα Gladstone & εταίρος του Κολεγίου All Souls)-, που κατέθεσε πρόταση μετά την πρωτοβουλία του Ιδρύματος Μποδοσάκη για την κατάρτιση ενός ολοκληρωμένη σχεδίου δράσης για το πανεπιστήμιο του 2030.
Αναφερόμενοι στις παθογένειες τονίζουν ότι «η διοίκηση πρέπει να εκλέγεται, εν μέρει τουλάχιστον, από τα μέλη ΔΕΠ (Διδακτικό και Ερευνητικό Προσωπικό), πράγμα που δημιουργεί μια σχέση εξάρτησης, ενίοτε με αρνητικά αποτελέσματα, όπως η πελατειακή ροπή, η κομματική εξάρτηση και η τάση λογοδοσίας στα μέλη ΔΕΠ ή τις κομματικές νεολαίες, αντί των χρηστών τους και της κοινωνίας που τα χρηματοδοτεί. Η παθογένεια αυτή είναι ευρέως γνωστή και δεν απαιτεί ιδιαίτερη τεκμηρίωση. Είναι, επομένως, αναγκαίο να ληφθεί μέριμνα ώστε να διασφαλίζεται η ανεξαρτησία της διοίκησης με συγκεκριμένους τρόπους, όπως π.χ. συμπλήρωση με πρόσωπα εκτός ιδρύματος, διαδικασίες λογοδοσίας».
Στη λογική αυτή προτείνονται δύο πυλώνες διοίκησης: ένας εκτελεστικός και ένας εποπτικός – στρατηγικός. Εκτελεστική εξουσία μπορεί να έχει ο πρύτανης για ακαδημαϊκά θέματα, ενώ εποπτικό ρόλο μπορεί να έχει το συμβούλιο του ιδρύματος, το οποίο θα πρέπει να ανανεώνεται σταδιακά και να έχει θητεία που να υπερβαίνει αυτή του πρύτανη. Οι δύο αρχές θα πρέπει να έχουν αρμοδιότητες εντελώς διακριτές και ανεξάρτητες μεταξύ τους. Ο πρύτανης δεν μπορεί να έχει την ανεξαρτησία που απαιτεί η διοίκηση εάν εκλέγεται από τα μέλη ΔΕΠ.
Προγράμματα σπουδών
Τα προγράμματα σπουδών στα ελληνικά πανεπιστήμια πρέπει να διευκολύνουν την εξοικείωση και την επικοινωνία ανάμεσα σε ακαδημαϊκά πεδία. Υπ’ αυτή την έννοια, πρέπει να οδηγούν σε πτυχία που μπορούν να είναι και διεπιστημονικά και συνδυαστικά. Επίσης, τα πτυχία δεν πρέπει να συνδέονται με λεπτομερή επαγγελματικά δικαιώματα. Προς αυτή την κατεύθυνση θα βοηθούσε να δημιουργηθούν ενότητες μαθημάτων (modules), π.χ. Μαθηματικά, Οικονομικά, Ανθρωπιστικές Επιστήμες, Τέχνες, Υπολογιστές, Επιστήμες Μηχανικού κ.λπ., οι οποίες θα μπορούν να ενσωματώνονται σε διαφορετικές διαδρομές σπουδών που θα επιλέγουν οι φοιτητές. Οι ενότητες μαθημάτων και τα προγράμματα σπουδών να ανήκουν στις σχολές και όχι στα τμήματα. Η εισαγωγή των φοιτητών να γίνεται, επίσης, σε σχολές. Δεδομένου ότι δεν θα υπάρχουν επαγγελματικά δικαιώματα προσδεδεμένα σε συγκεκριμένα πτυχία και θα παρέχονται ενότητες μαθημάτων, θα είναι μικρότερη η δυσκολία να κατανεμηθούν οι φοιτητές σε τμήματα μετά τον πρώτο ή δεύτερο χρόνο σπουδών. Η έμφαση πρέπει να δίνεται στον ακαδημαϊκό προσανατολισμό και χαρακτήρα των σπουδών και στα ειδικά ενδιαφέροντα του φοιτητή.
«Φωτογραφικές» προκηρύξεις
Η αποφυγή «φωτογραφικών» προκηρύξεων για θέσεις του διδακτικού προσωπικού δεν μπορεί να γίνει με κεντρικές, συγκεντρωτικές και γραφειοκρατικές διαδικασίες εκ των προτέρων προσδιορισμού των ακαδημαϊκών αντικειμένων. Αναγκαία είναι, επίσης, η σαφής περιγραφή της σύγκρουσης συμφερόντων (conflict of interest), των ελαχίστων κριτηρίων κατάταξης, της ισότιμης αξιολόγησης των δύο φύλων. Για την καταπολέμηση της «ενδογαμίας», η οποία αντανακλά πελατειακές σχέσεις και σχέσεις απόλυτης ιεραρχικής εξάρτησης, τις οποίες και αναπαράγει, θα βοηθούσε να τίθεται ως προϋπόθεση για την εκλογή των αποφοίτων ενός ιδρύματος σε αυτό η προηγούμενη θητεία ή η εκλογή τους σε άλλο ίδρυμα. Θα ήταν, επίσης, σκόπιμο να προβλέπονται οι διαδικασίες και τα κριτήρια για την περίπτωση συγγένειας με καθηγητή-ερευνητή του ιδρύματος και τα κριτήρια προσέλκυσης ζεύγους επιστημόνων.
Αξιολόγηση
Κατά τη διάρκεια των εργασιών της συνόδου των πρυτάνεων στο Λαύριο συζητήθηκε εκτενώς με τον πρόεδρο της ΕΘΑΑΕ, καθηγητή Περικλή Μήτκα, η ποσοτική εφαρμογή των κριτηρίων αξιολόγησης που συνδέονται με τη διάθεση του 20% του προϋπολογισμού των πανεπιστημίων. Η έρευνα των καθηγητών λέει ότι η αξιολόγηση είναι το βασικό εργαλείο της λογοδοσίας και αφορά αφενός τη χρήση των πόρων που λαμβάνουν και αφετέρου την ενίσχυση της αποτελεσματικότητάς τους: «Δεν νοείται χρηματοδότηση δίχως λογοδοσία. Η αξιολόγηση είναι, παράλληλα, και ένα εργαλείο με το οποίο βελτιώνεται η αποτελεσματικότητα των πανεπιστημίων».
Πρώτο Θέμα
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019