Ενδιαφέροντα στοιχεία καταγράφονται στο άρθρο του Κώστα Φωτάκη του Φουτομιχελιό από τις Μέλαμπες που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του Συλλόγου Μελαμπιανών Αθήνας Aρ Φύλ. 97 – Μάρτης – Απρίλης 1995 σελίδα 3 $ 4. Στο κείμενό του αναφέρει ότι, « οι οικογένειες των Φωτάκηδων ανήκαν πάντοτε στην προοδευτική αγωνιστική και επαναστατική παράταξη. Είχαν διανοούμενους που ήσαν πρωτοπόροι σε δύσκολες στιγμές του έθνους. Κατά την επανάσταση το 1897 που οι Κρήτες είχαν επαναστατήσει κατά των Τούρκων ο δικηγόρος Στέλιος Φωτάκης και αδελφός του δάσκαλου Παναγιώτου Φωτάκη. Ο Στέλιος Φωτάκης υπήρξεν μέλος της Επαναστατικής Επιτροπής που παρακίνησε τον Κρητικό λαό σε επανάσταση για να κοπεί το χαράτσι που είχαν επιβάλλει οι Τούρκοι στα δέντρα τις ελιές (λιδιάτικα) και για να απαλλαγούν από τον φόρο της δεκάτης. Οι Τούρκοι την έλεγαν του Φούτη η επανάσταση.»
Στο ίδιο άρθρο επικαλείται το βιβλίο του καθηγητή Iωάννη Χαχαριδάκη με τίτλο : «Αγώνες των Μελαμπιανών επί Τουρκοκρατίας στην Κρήτη!», ο οποίος αναφέρει ότι, όταν οι Τούρκοι ξεκίνησαν από το Τυμπάκι κατά το έτος 1822 το Μέγα Σάββατο να έλθουν στις Μέλαμπες να κάψουν και να λεηλατήσουν το χωριό και να σκοτώσουν τους επαναστάτες Μελαμπιανούς, κάποιος βοσκός που φύλαγε τα πρόβατά του αντελήφθη τις κινήσεις των Τούρκων εις τον Πόρο του Σκίνου. Και συμπληρώνει ότι, « ο βοσκός αυτός που φύλαγε τα πρόβατα στην ανατολική πλαγιά του λόφου Λαυρασό, ήταν ο παππούς του πατέρα μου, ο Φουτοδημήτρης. Εγκαταλείπει αμέσως το κοπάδι του και τροχάδην φθάνει στις Μέλαμπες και από τον Πόρο του Σταυρού άρχισε να φωνάζει: Χωριανοί φευγάτε γιατί οι Τούρκοι έρχονται να σας σφάξουν. Μπαίνοντας στο χωριό πέρασε από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής που εκείνη την στιγμή κτυπούσε την καμπάνα ο παπάς να ξυπνήσει τους χωριανούς. για την Ανάσταση του Πάσχα. Έτσι δόθηκε η ευκαιρία στους χωριανούς να φύγουν σε διάφορες κατευθύνσεις για να σωθούν και να προλάβουν τα Μελαμπιανά παλληκάρια να ετοιμασθούν και να κατεβούν στο Ροθιανό Ρυάκι για τη μάχη. Ο Φουτοδημήτρης ακολούθησε τα παλληκάρια και έλαβε και αυτός μέρος σ’ αυτήν την φονική μάχη. Όλα αυτά τα έχω εκ στόματος του πατέρα μου και αυτός τα είχε εκ στόματος από τον παππού του Φουτοδημήτρη, Ο Φουτοδημήτρης πέθανε εις ηλικίαν εκατό ετών και ετάφη με μεγάλες τιμές, με τιμές Καπετάνιου.»
Για την ρίζα των Φωτάκηδων αναφέρεται επιπλέον στο παραπάνω δημοσίευμα ότι, ο πρόγονος των Φωτάκηδων καταγόταν από την επαρχία Σελίνου Νομού Χανίων. Κάποιος Φωτάκης που είχε πέσει στη δυσμένεια στο χωριό του λόγω φόνου και φοβούμενος αντεκδίκηση, ήλθε και κατοίκησε στο σημερινό χωριό Ορνέ που θα ήταν Μετόχι τότε και ακατοίκητο. Είχε αγοράσει ολόκληρο το λιόφυτο της σημερινής Ορνέ. Από αυτόν τον μακρινό Φωτάκη κατάγονταν έξι (6) αδελφοί Φωτάκηδες. Οι πρώτοι αδερφοί ήταν οι: 1. Ηλίας, 2. Μιχάλης, 3. Δημήτρης, 4. Γρηγόρης, 5. Κωστοτντίνος (Κωσταδιός) και ο. Ζαχαρίας. Από τους έξι αυτούς αδελφούς κατάγονται και οι Φωτάκηδες της διασποράς. Οι Φωτάκηδες της Μεσσαράς μέχρι και το Ηράκλειο καθώς και της επαρχίας Αμαοίου και της επαρχίας Αγίου Βασιλείου.
Το επίθετο Φωτάκης απαντάται σε πολλά μέρη της Κρήτης, αλλά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας και συγκεκριμένα :.
Στα χωριά Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνης : Μέλαμπες, Αγία Γαλήνη, Ορνέ, Κρύα Βρύση, Αχτούντα, Μύρθιο, Πλακιά. Στα Αμαριώτικα χωριά : Αποδούλου, Άγιο Ιωάννη, Νεύς Αμάρι, Καλογέρου. Στα χωριά της Μεσαράς : Αμπελούζο, Λαγολιό, Πρεβελιανά, Βασιλικά Ανώγεια. Στα Χανιώτικα χωριά : Αλμυρό, Μικρό, Βαθύ, Χαβάνα, Καβρό, Χαμπάθα, Κίσσαμο, Ποταμίδα, Κάμπο, Καμάρα, Λιμπιανά, Κολυμπάρι, Πενέθυμο. Στον Άγιο Νικόλαο Λασιθίου, στο Πέραμα Μυλοποτάμου, στα Μάλλια Ηρακλείου. Εκτός Κρήτης απαντάται : Αθήνα, Πειραιά, Καλαμάτα, Άρτα, Αγρίνιο, Νάξο, Κάσο, κ.ά.
Όπως προκύπτει από τη Βικιπαίδεια υπήρξε Βυζαντινός αυτοκράτορας (1078 – 1081) ο Νικηφόρος Γ και ανήκε σε οικογένεια που ισχυριζόταν ότι κατάγεται από την Δυναστεία των Φωκάδων.
Από την Βυζαντινή οικογένεια των Φωκάδων (Φωκάς: οικογένεια αρχοντορωμαίων του Βυζαντίου), προέρχεται κατά μία εκδοχή και η οικογένεια των Φωτάκηδων, όπως αναφέρει ο αείμνηστος Υπαρχηγός της τ. Αστυνομίας Πόλεων, Γεώργιος Κ. Φωτάκης, στο βιβλίο του με τίτλο : Αποδούλου, έκδ. Πολιτιστικού Συλλόγου Αποδούλου, Ρέθυμνο 2008 , σύμφωνα με τις έρευνές του.
Ιανουάριος του 2022 Σταύρος Φωτάκης
(*) Ο Σταύρος Φωτάκης είναι Στρατηγός ε.α, Συγγραφέας, Στιχουργός
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019