Ας κάνουν την αυτοκριτική τους

Οι Πατέρες της Εκκλησίας λένε ότι τρία κίνητρα ωθούν τους ανθρώπους στη σχέση τους με το Θεό, ο φόβος, ο μισθός και η αγάπη, που αντιστοιχούν σε τρεις ανθρώπινους τύπους, στο δούλο, το μισθωτό και τον ελεύθερο ή υιό (ο υιός βοηθά τον πατέρα χωρίς αντάλλαγμα) .

Ο «δούλος» (με την έννοια που είχε ο όρος στην αρχαιότητα) προσπαθεί να τηρεί τις εντολές του Θεού, για να αποφύγει την τιμωρία που πιστεύει πως επισύρει η παράβασή τους. 

Βασικό κίνητρό του είναι ο φόβος της κόλασης. 

Η βαθμίδα αυτή μόνο ως πρώτο σκαλοπάτι μπορεί να κατανοηθεί. 

Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να επαναπαύεται κανείς θεωρώντας την ως υγιή σχέση.

Στην επόμενη βαθμίδα ο άνθρωπος ενεργεί επειδή προσβλέπει στην ανταπόδοση, στο «μισθό» που θα λάβει από το Θεό ( παράδεισος). 

Και τούτη η βαθμίδα, μολονότι ελευθερώνεται από τον βραχνά του φόβου, δεν φανερώνει πλήρη ωριμότητα, διότι θεμελιώνει μια «λογιστική» και υπαλληλική σχέση με το Θεό. 

Και στις δυο αυτές βαθμίδες το πρόσωπο του Θεού παραμορφώνεται. 

Ο «δούλος» έχει μπροστά στα μάτια του ένα Θεό δικαστή κι εκδικητικό, κι ο «μισθωτός» ένα Θεό ταμία.

Η κατεξοχήν βαθμίδα ωριμότητας είναι αυτή που κίνητρο έχει την τελειότητα (Θέωση). 

Ο άνθρωπος εδώ ενεργεί σαν ελεύθερος κι όχι σαν δούλος, σαν γιος κι όχι σαν υπάλληλος. 

Ανοίγεται στον απέναντι , είτε αυτός είναι ο Θεός είτε ο συνάνθρωπος του,  επειδή βρίσκει νόημα σ’ αυτό το άνοιγμα και το θέλει ελεύθερα και συνειδητά ως φίλος κι ως πατέρας.

Αν τώρα τις παραπάνω επισημάνσεις τις μεταφέρομε στους πολίτες μιας δημοκρατικής ελεύθερης κοινωνίας θα δούμε πως οι ίδιες βαθμίδες ωριμότητας ισχύουν. 

 Στο πρώτο στάδιο (δούλος)  ο φόβος του νόμου σε απομακρύνει από την μικρή ή μεγάλη παρανομία,  όχι όμως πάντα γιατί σε περιπτώσεις  μεγάλης ανωριμότητας ή υποστροφής των ηθικών  αξιών ή ακόμα λόγω απόκτησης εξουσίας που σου εξασφαλίζει τις ιδιότητες του δακτυλιδιού του Γύγη(βλπ.μύθο Πλάτωνα) ο φόβος του νόμου παύει να υφίσταται και το άτομο οδηγείται  από τις φυσικές του επιθυμίες και ορμές σε οποιαδήποτε παρανομία ή ειδεχθές έγκλημα.

Στην περίπτωση του μισθωτού αναλόγως της προσφοράς του είναι σίγουρα ένα καλύτερο στάδιο ωρίμανσης αλλά λείπει το αίσθημα της αλληλεγγύης που του δίνει μεγαλύτερη συντροφικότητα και συνοχή στην κοινωνία.

Η τρίτη περίπτωση του ελεύθερου (υιού) ο πολίτης φτάνει στην πλήρη κοινωνική ή χριστιανική ωρίμανση η εκκλησία λέει πως μόνο οι άγιοι το φτάνουν και οι φιλόσοφοι λένε πως μόνο οι ενάρετοι.

Ας βολευτούμε λοιπόν προς το παρόν στο δεύτερο στάδιο που μας διδάσκει η «Μεσότητα» του Αριστοτέλη γιατί αν μένομε στο πρώτο δεν μας αξίζει η ελευθερία της δημοκρατίας αλλά ούτε του χριστιανού και όσοι θέλουμε την πλήρη ελευθερία απαλλαγμένοι από φόβους και ελπίδες την θέωση  που αναζητούν οι άγιοι την τέλεια αρετή και ελευθερία που ψάχνουν οι φιλόσοφοι αρχαίοι και νέοι αυτό  μας  φτάνει.

Για να φτάσεις λοιπόν στην πλήρη ωρίμανση να γίνεις ενάρετο άτομο  η εκκλησία με τον  κλήρο  της σε βοηθά και η πολιτεία με την παιδεία της.

Αν δεν τα καταφέρνουν επαρκώς κάτι δεν κάνουν καλά και οι δύο,  πολιτεία και κλήρος ας κάνουν την αυτοκριτική τους.