Γράφει ο Δρ Ευστράτιος Παπάνης
Κατά τον Habermas, όλοι οι πολίτες έχουν το δικαίωμα της έκφρασης και του διαλόγου, ανεξάρτητα από ιδεολογικές διαφορές και ανισότητες στη νομή της εξουσίας.
Το διαδίκτυο είναι ένα ιδανικό πεδίο ανάπτυξης του διαλόγου. Δημιουργήθηκε ως ένα ανοιχτό, προσιτό σύστημα και οποιαδήποτε προσπάθεια φίμωσής του – ακόμα κι αν κάποιοι διατείνονται ότι αυτό προστατεύει τα προσωπικά δεδομένα – αποτελεί απαράδεκτη καπηλεία των βασικών αρχών του. Εξάλλου, αποδεικνύεται περίτρανα ότι οι πολίτες του κυβερνοχώρου έχουν την ικανότητα αυτορρύθμισης και γι’ αυτό η ηλεκτρονική δημοκρατία βασίζεται περισσότερο στις αρχές της εκκλησίας του Δήμου, παρά στα κοινοβουλευτικά μορφώματα, που ταλανίζουν το σύγχρονο κόσμο. Το διαδίκτυο είναι δίαυλος απρόσκοπτης επικοινωνίας, βήμα θεμελίωσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και προπομπός κοινωνικών καταστάσεων, που σύντομα θα επηρεάσουν την πολιτική ζωή. Η παρουσία μη κυβερνητικών οργανώσεων, περιβαλλοντικών κινημάτων, οικονομικών δομών και κοινωνικών δράσεων στο διαδίκτυο αποτελεί τη βάση μιας βιώσιμης λειτουργίας ελέγχου των πολιτικών τεκταινομένων, την οποία οι κυβερνήσεις οφείλουν να λάβουν σοβαρά υπόψη. Δεν είναι τυχαίο που κολοσσοί του κλειστού λογισμικού «ανοίγουν» τον κώδικά τους, ώστε να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα, πάνω στην οποία οι τεχνολογικές εξελίξεις θα λάβουν πολιτική υπόσταση, βασιζόμενες στις αρχές της ανεμπόδιστης διασύνδεσης και των συμβολικών δικτύων.
Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να απενεργοποιεί υπερσυνδέσεις, εξυπηρετώντας οικονομικές σκοπιμότητες ή παιχνίδια εξουσίας και οι μηχανές αναζήτησης οφείλουν να αναπροσαρμόσουν τους αλγορίθμους τους, ώστε να παρουσιάζουν όλα τα αποτελέσματα και όχι τα δημοφιλέστερα. Το ανοιχτό διαδικτυακό εμπόριο, χωρίς τις απαράδεκτες φορολογικές στενωπούς, τις πατέντες, τις αμφίβολες νομοθεσίες για την πνευματική ιδιοκτησία και τα εμπόδια στην επιχειρηματικότητα, μπορεί να δώσει μια δεύτερη ευκαιρία στις μικρές επιχειρήσεις να ανταγωνιστούν τις πολυεθνικές και στα ασθενέστερα κράτη να προβληθούν ισάξια στη διεθνή οικονομική αρένα. Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν το σεβασμό της ιδιωτικότητας, την κρυπτογράφηση των δεδομένων και την αντίσταση των πολιτών σε κάθε συνεργασία εταιρειών του διαδικτύου με κρατικούς μηχανισμούς ελέγχου και καταστρατήγησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων, αλλά και την καλλιέργεια μιας κουλτούρας ενεργούς συμμετοχής και μη αποποίησης των ευθυνών.
Φυσικά, η παγκοσμιοποίηση, που επιβάλλει το διαδίκτυο, απειλεί τα εθνικά κράτη, τα οποία σταδιακά χάνουν τους πυλώνες της εξουσίας τους και αναζητούν ερείσματα για να αιτιολογήσουν το ρόλο τους. Οι νέοι που γεννήθηκαν μετά το 1993 ήδη ασπάζονται παγκόσμιες κοινές αξίες, αντλούν πρόσωπα μέσα από το ίντερνετ και ενσωματώνουν δύο εαυτούς: το διαδικτυακό και τον πραγματικό. Οι ελλείψεις και τα κενά της αληθινής ζωής αναπληρώνονται ουσιαστικά συμβολικά ή φαντασιακά μέσα στο διαδίκτυο και η ύπαρξη ενός χαρακτηριστικού δεν αποκλείει την εμφάνιση του αντίθετου στον κυβερνοχώρο.
Αλλά ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ελληνικής νεολαίας και πώς αυτά μετασχηματίζονται στο διαδίκτυο; Η διάδοση του διαδικτύου, όσο ραγδαία κι αν είναι, αναδεικνύει το χρέος των κρατών να το κάνουν προσιτό σε όλους τους πολίτες, μειώνοντας το κόστος πρόσβασης, απλοποιώντας διαδικασίες ενεργοποίησης, πριμοδοτώντας την αύξηση της ταχύτητας μετάδοσης δεδομένων, προσφέροντας συσκευές (υπολογιστές) και μαζικοποιώντας τη χρήση του.
Τα εκπαιδευτικά συστήματα πρέπει να σταματήσουν να το θεωρούν συμπλήρωμα και οφείλουν να αναδιαρθρωθούν, ώστε να το ενσωματώσουν ως βασικό στοιχείο των αναλυτικών προγραμμάτων.
Η τεχνητή νοημοσύνη σύντομα θα επαναπροσδιορίσει το βίο μας σε κάθε του έκφανση, δημιουργώντας νέες επιλογές, ανάγκες και δεοντολογίες.
Παράλληλα, κάθε πληροφορία να παρέχεται άμεσα και δωρεάν στον πολίτη με τρόπο κατανοητό, για να συμβάλλει στον κοινωνικό διάλογο και τη συμμετοχική λήψη απόφασης. Κυβερνήσεις και εταιρείες επιχειρούν να ασκήσουν πιέσεις που περιορίζουν το δικαίωμα αυτό, προφασιζόμενες την ασφάλεια ή την πάταξη της τρομοκρατίας. Ευτυχώς, οι εξελίξεις προδικάζουν την αποτυχία των μέτρων αυτών: Ήδη βαδίζουμε προς την ενοποίηση της κινητής τηλεφωνίας, του διαδικτύου και της τηλεόρασης και η επιρροή του κυβερνοχώρου αυξάνεται, πέρα από τις δυνατότητες των ισχυρών να τον ελέγξουν.
Κάθε πληροφορία, γνώση, δημοσίευση, που αναρτάται στο διαδίκτυο, πρέπει να είναι προσβάσιμη με το μικρότερο δυνατό κόστος στον κάθε ενδιαφερόμενο.
Διαχείριση πληροφοριών από το internet
Τις περισσότερες φορές οι πληροφορίες που προέρχονται από το διαδίκτυο είναι ανώνυμες και ανεξέλεγκτες.
Κατά πολλούς αυτό συνιστά την πρωτοτυπία και τη δυναμική τού ιντερνέτ. Απόπειρες φίμωσής του αλλοιώνουν τη φύση του και περιορίζουν τη χρηστικότητά του. Οι ερευνητές όμως, πριν βασιστούν σε δεδομένα που αντλούν από ιστοσελίδες, θα πρέπει να φιλτράρουν τις πληροφορίες θέτοντας ορισμένα επιστημονικά κριτήρια και αναλαμβάνοντας την ευθύνη των επιλογών τους.
Ίσως το βασικότερο κριτήριο επιλογής είναι η επωνυμία των συγγραφέων και των συντακτών των υπό εξέταση ιστοσελίδων. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό, ο ερευνητής πρέπει να εστιάσει στην ύπαρξη βιβλιογραφίας, στους υπερσυνδέσμους που οδηγούν σε άλλες αξιόπιστες σελίδες και στον τρόπο με τον οποίο προσπέλασε την ιστοσελίδα (εάν ο σύνδεσμος προερχόταν από κάποιο έγκυρο site). Εάν τίποτα από τα παραπάνω δεν υπάρχει, τότε θα πρέπει να αναζητηθούν βιογραφικά στοιχεία του ιδιοκτήτη της ιστοσελίδας, πραγματικές διευθύνσεις, τηλέφωνα και ηλεκτρονικές διευθύνσεις που λειτουργούν.
Μερικές φορές η αξιοπιστία ενός διαδικτυακού κειμένου κρίνεται από το κατά πόσο πληροί ποιοτικά χαρακτηριστικά του οργανισμού/φορέα που το φιλοξενεί. Κείμενα τα οποία βρίσκονται σε ιστοσελίδες διεθνών, ευρωπαϊκών και κρατικών ιστοσελίδων, σε sites πανεπιστημίων, ηλεκτρονικών επιστημονικών περιοδικών κ.λπ. σε γενικές γραμμές θεωρούνται έγκυρα, ακόμα κι αν δεν αναφέρεται ο συγγραφέας, εφόσον συνάδουν με τη φιλοσοφία του οργανισμού. Ο ερευνητής μπορεί να βεβαιωθεί ότι το κείμενο έχει αυτά τα χαρακτηριστικά συγκρίνοντας την ηλεκτρονική διεύθυνση του κειμένου με του οργανισμού και διακριβώνοντας ότι η θεματολογία του κειμένου σχετίζεται με το γνωστικό αντικείμενο του συγγραφέα. Λιγότερο αξιόπιστα (αλλά όχι αναγκαστικά μη αξιόλογα) είναι κείμενα που βρίσκονται σε προσωπικές ιστοσελίδες ή ιστολόγια.
Παρ’ όλα αυτά, ενδεχομένως κάποια κείμενα που φιλοξενούνται σε διεθνείς φορείς, που είναι έντονα πολιτικοποιημένοι ή απηχούν συγκεκριμένες κοινωνικές απόψεις, μπορεί να μη συνεισφέρουν στην ανεπηρέαστη και ουδέτερη επιστημονική έρευνα, επειδή είναι έντονα πολωμένα προς μια κατεύθυνση. Ο ερευνητής αν ίσως θελήσει να μελετήσει το οικολογικό κίνημα, τα δικαιώματα των γυναικών, τις πολιτικές για τους μετανάστες, την τρομοκρατία κ.λπ., μπορεί να βρεθεί σε έντονα προκατειλημμένες παρουσιάσεις που φιλοξενούνται σε επίσημους διαδικτυακούς τόπους
Η αμεσότητα και η τεράστια εξάπλωση του διαδικτύου το έχει μετατρέψει σ’ έναν κόσμο προπαγάνδας, διαφημιστικών εκστρατειών και παραπλάνησης. Για παράδειγμα, οι επιχειρήσεις μπορεί να παρουσιάζουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους με τον πλέον θετικό τρόπο ή να συμμετέχουν σε δημοσκοπήσεις και μετρήσεις, των οποίων τα αποτελέσματα είναι αμφισβητήσιμα. Έτσι, μια φαρμακευτική εταιρεία μπορεί να υπερτονίζει τους κινδύνους της κατάθλιψης στο γενικό πληθυσμό για να προωθήσει αντικαταθλιπτικά φάρμακα, μια εταιρεία κινητής τηλεφωνίας ενδεχομένως να αποκρύπτει έρευνες που επισημαίνουν τους κινδύνους της ακτινοβολίας. Πολλές φορές εξτρεμιστικές τάσεις υποκρύπτονται επιμελώς σε ιστοσελίδες με εκπαιδευτικό περιεχόμενο και παιδοφιλικές αποκλίσεις σε ιστοσελίδες με παιδικά βίντεο και κινούμενα σχέδια.
Όταν κάποιος αντλεί πληροφορίες από το διαδίκτυο, θα πρέπει να έχει κατά νου ότι ο κάθε άνθρωπος μπορεί εύκολα να δημοσιεύει σ’ αυτό παραπάνω από μία προσωπικές του απόψεις. Όμως, εφόσον ο συγγραφέας φαίνεται να είναι γνώστης των πηγών στις οποίες παραπέμπει, παρουσιάζει όλες τις πιθανές αντιλήψεις για ένα θέμα και κάνει αναφορές σε γνωστές σχολές σκέψης ή τεχνικές και στην αρχή του άρθρου θέτει τα κριτήρια προσέγγισης ενός θέματος, τότε μπορεί να ληφθεί σοβαρά υπόψη.
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019