Ενδοοικογενειακή βία: Τα δεδομένα, οι παράγοντες εμφάνισης και οι τρόποι απόδρασης από τον εφιάλτη

Του Νίκου Αγγελάκη*

       Τα πέντε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, που καταγράφηκαν μέσα σε 24 ώρες, τα τέσσερα από τα οποία στο Ηράκλειο,  έφεραν και πάλι στο προσκήνιο τον εφιάλτη της γυναικοκτονίας και της κακοποίησης γυναικών. Τον εφιάλτη της ενδοοικογενειακής βίας που, δυστυχώς, πολύ συχνά ζούμε στη χώρα μας, με θύματα τις μανάδες, τις συζύγους τις αδερφές, τις συγγενείς και τις φίλες γυναίκες του εκάστοτε σπιτιού.  Δεν μπορεί να το χωρέσει ο νους ανθρώπου ότι μόνο το έτος 2023 πάνω από 3.000 γυναίκες (!) έχουν καταγγείλει περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της Ελληνικής Αστυνομίας. Και αυτό το νούμερο γίνεται πιο τρομακτικό, όταν αναλογιστεί κάποιος ότι το 2023 βρίσκεται ακόμη σχεδόν πέντε μήνες πριν τη λήξη του. 

       Πριν μερικούς μήνες, η κοινή έρευνα από το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR) και το European Data Journalism Network αποκάλυψε ακόμα ένα τρομακτικό νούμερο. Η Ελλάδα, δυστυχώς, σημείωσε την υψηλότερη στατιστική αύξηση στις γυναικοκτονίες ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες από το 2020 ως το 2021 με ποσοστό ανόδου 187,5%!  Και τα στοιχεία αυτά αφορούν τα καταγεγραμμένα περιστατικά. Όσον αφορά αυτά που δεν φτάνουν ποτέ στην αστυνομία, δυστυχώς και πάλι, η χώρα μας έχει τα υψηλότερα ποσοστά. Μόνο για τα έτη 2021 και 2022 συνελέγησαν από το Ελληνικό Τμήμα του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τη Γυναικοκτονία στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ο αριθμός των αυξημένων περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας ήταν υψηλότερος από τον επίσημο κατά 2,4 και 1,4 φορές αντίστοιχα ανά έτος. Υπάρχουν, επομένως, ισχυρές ενδείξεις ότι τα αληθινά ποσοστά είναι πολύ μεγαλύτερα.

       Τι εμποδίζει όμως τις γυναίκες – θύματα βίας να καταγγείλουν την κακοποίησή τους;  Η πιο γνωστή απάντηση είναι ότι πιέζονται από το συγγενικό περιβάλλον τους “να μην διαλύσουν την οικογένειά τους”. Μα, για ποια οικογένεια μπορεί να μιλάει κάποιος ότι δεν πρέπει να διαλυθεί, όταν είναι ήδη διαλυμένη από τη βία; Οι άνθρωποι που συμβουλεύουν την αποσιώπηση δεν αναρωτιούνται σε ποιο περιβάλλον μεγαλώνουν παιδιά που μαθαίνουν ότι η βία είναι αποδεκτή από τα μέλη της; Δεν αναρωτιούνται ποια μαθήματα ζωής λαμβάνει ο μικρός γιος, όταν βλέπει τον πατέρα να χτυπάει την μητέρα και αυτή να μην αντιδρά με φυγή από το σπίτι ή με καταγγελία;

        Όμως, υπάρχει και  ένας άλλος μεγάλος παράγοντας απόκρυψης της ενδοοικογενειακής βίας: Είναι η απόκρυψη  από τα ίδια τα θύματα. Και αυτό ως επί το πλείστον συμβαίνει επειδή δεν γνωρίζουν πού θα καταφύγουν αν προχωρήσουν σε καταγγελία. Δεν γνωρίζουν ότι υπάρχουν δομές ικανές αφενός να παράσχουν προστασία και καταφύγιο, αφετέρου να τις βοηθήσουν να χτίσουν μια νέα επαγγελματική και κοινωνική ζωή. 

        Αν στους προαναφερόμενους ανασταλτικούς παράγοντες προσθέσουμε και αυτόν της απαράδεκτης νοοτροπίας του νταή και του μάγκα άντρα που τον έμαθαν ότι με την βία μπορεί να επιβάλλεται, τότε μπορούμε να κατανοήσουμε και γιατί δεν φτάνουν όλα τα περιστατικά στις αρχές.

       Τα γεγονότα μας εξοργίζουν και οι αριθμοί μας τρομάζουν. Δεν είναι όμως μόνο θέμα αριθμών. Είναι, προπάντων, θέμα παιδείας και αγωγής. Είναι θέμα ανατροφής και σεβασμού του συνανθρώπου. Είναι αδιανόητο και ως εκ τούτου απαράδεκτο, όταν συμβαίνει, ένας άντρας να εκβάλλει τον χειρότερο εαυτό του απέναντι στη σύντροφο της ζωής του, τη μάνα των παιδιών του, την κόρη και την αδελφή κάποιων. Πώς είναι δυνατόν να αφαιρεί τη ζωή ή να κακοποιεί το σώμα και την ψυχή της κοιτίδας της ζωής που είναι η γυναίκα; Από μια γυναίκα δεν προέρχεται και ο ίδιος; 

       Παρά τα ζοφερά δεδομένα, όμως, φαίνεται ότι κάτι πάει να αλλάξει στη χώρα μας τα τελευταία  τουλάχιστον χρόνια, όσον αφορά την προστασία των γυναικών. Σύμφωνα με την εκπρόσωπο της ΕΛ.ΑΣ., Κωνσταντία Δημογλίδου, στην χώρα μας λειτουργούν 18 στελεχωμένα γραφεία με επιχειρησιακή ετοιμότητα για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας. Το 70% του προσωπικού των γραφείων αυτών είναι γυναίκες. Επιπλέον, σε κάθε αστυνομικό τμήμα υπάρχουν στελέχη που διαθέτουν γνώσεις χειρισμού τέτοιων ζητημάτων και επομένως κάθε τμήμα μπορεί να δεχτεί καταγγελία. 

       Το κουμπί πανικού (panic button), επίσης, αποτελεί ένα χρήσιμο μέσο άμεσης καταγγελίας που κάθε γυναίκα πρέπει να έχει κατεβάσει ως εφαρμογή στο κινητό της. Απαιτείται μόνο να πάρει έναν κωδικό και να την κατεβάσει. Το κυριότερο, η εφαρμογή είναι “αόρατη” από τους άλλους!

       Ακόμη, από την Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων πληροφορούμαστε ότι υπάρχει ένα στελεχωμένο Δίκτυο Δομών για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας και των διακρίσεων κατά των γυναικών. Στο δίκτυο συμμετέχουν:

*14 Συμβουλευτικά Κέντρα, υπό την εποπτεία του Κέντρου Ερευνών για Θέματα Ισότητας

*29 Συμβουλευτικά Κέντρα, υπό την εποπτεία Δήμων

*1 Συμβουλευτικό Κέντρο που εντάσσεται οργανικά στη Γενική Γραμματεία.

Όλα παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες πληροφόρησης και συμβουλευτικής, ψυχοκοινωνικής και νομικής στήριξης και εργασιακής συμβουλευτικής.

    Επιπλέον, υπάρχουν 19 Ξενώνες Φιλοξενίας Κακοποιημένων Γυναικών, στους οποίους φιλοξενούνται γυναίκες – θύματα βίας με τα παιδιά τους. Ένας από τους ξενώνες αυτούς λειτουργεί και στο Ηράκλειο, ενώ στην πόλη μας δραστηριοποιούνται πολλές εθελοντικές οργανώσεις, σωματεία και η Περιφερειακή Επιτροπή Ισότητας των Φύλων – Γραφείο Ισότητας της Περιφέρειας Κρήτης. 

   Τέλος, η τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 που λειτουργεί με πανελλαδική εμβέλεια, 24 ώρες την ημέρα, 365 ημέρες τον χρόνο, παρέχει άμεση βοήθεια σε έκτακτα και επείγοντα περιστατικά αλλά και υπηρεσίες συμβουλευτικής και υποστήριξης. Εναλλακτικά, υπάρχει το email: sos [email protected] και η ιστοσελίδα: metoogreece.gr που μπορούν να εξυπηρετήσουν και να ενημερώσουν για δράσεις πρόληψης. 

    Μένει να δούμε αν και το νεοσύστατο υπουργείο Οικογενειακής Πολιτικής θα αναλάβει ουσιαστικό ρόλο και ποιος θα είναι αυτός.

        Όμως, αυτό που κυρίως  πρέπει να γίνει είναι οι γυναίκες-θύματα ενδοοικογενειακής βίας  να αποκτήσουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και να αναλάβουν δράση. Να αναλάβουν τη ζωή στα χέρια τους και να αποφασίσουν οι ίδιες για τη ζωή τους, όχι το περιβάλλον τους. Πριν να είναι αργά. Γιατί, αν την πρώτη φορά συγχωρούν, τη δεύτερη μπορεί να μην έχουν καν την ευκαιρία. 

Πηγές:  ypergasias.gov.gr, iefimerida.gr, in.gr.    

* Ο Νίκος Αγγελάκης ειναι δημοσιογράφος, Δημοτικός Σύμβουλος Ηρακλείου, Διευθυντής Επικοινωνίας και Εξυπηρέτησης στα διαγνωστικά κέντρα “Κνωσός Διάγνωσις”.