Σεβασμός στους Νεκρούς! (Σοφοκλέους Αντιγόνη)

«Σε όλους τους λαούς, σε όλους τους πολιτισμούς, οι νεκροί είναι ιεροί και η τέλεση τής ταφής τους, αδιαπραγμάτευτο, τελευταίο χρέος των ζωντανών απέναντί τους»,

Στην αρχαία Ελλάδα οι προσφορές χοών,  ο ενταφιασμός ή η καύση των νεκρών , ήταν πράξη τελετουργική κι επιβεβλημένη. Διαφορετικά  η ψυχή του νεκρού δεν θα βρει ησυχία  και θα περιπλανιέται αιώνια. Αυτό το ιερό καθήκον απέναντι στον αδελφό της επιτελεί η Αντιγόνη παραβαίνοντας την εντολή του άρχοντα Κρέοντα, που αφορούσε τον    Πολυνείκη που είχε σκοτωθεί στην αδελφοκτόνο διαμάχη όπως περιγράφεται στην τραγωδία του Αισχύλου «ΕΠΤΑ ΕΠΙ ΘΗΒΑΣ» . Ο ένας αδελφός ο Ετεοκλής, έδωσε εντολή ο Κρέων να ταφεί με όλες τις πρέπουσες   τιμές ως αρμόζει  σε ένα ήρωα, που υπεράσπισε την Θήβα, ενώ ο Πολυνείκης που κινήθηκε εναντίον της πατρίδος του ,θα μείνει άκλαυτος κι άταφος. Ποινή σε όποιον παρέβαινε την διαταγή του Κρέοντα , ο θάνατος. Η Αντιγόνη ,επαναστάτρια της εποχής θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε, βάζει πάνω από τον ανθρώπινο νόμο, τον Ηθικό. Θαρραλέα στέκεται πάνω από το νεκρό σώμα του Πολυνείκη   το πεταμένο στα χωράφια και αφού προσφέρει   όλες τις τιμές που απαιτούνται  το σκεπάζει  με χώμα   μην γίνει βορά των σκυλιών , θέτοντας την τιμή των Θεών και την αγάπη για τον αδελφό της υπεράνω των ανθρώπινων νόμων.  Έξαλλος ο Κρέοντας διατάζει τον εγκλεισμό της ανηψιάς του Αντιγόνης σε σπήλαιο, ντυμένη νύφη . Στην απολογία της η Αντιγόνη αναφωνεί την γνωστή σε όλον τον κόσμο φράση ««Οὒτοι συνέχθειν, ἀλλά συμφιλεῖν ἔφυν». «Δεν γεννήθηκα για να μισώ ,αλλά για να αγαπώ».  Η Αντιγόνη, μέσα στο σπήλαιο, αυτοκτονεί κρεμασμένη από το νυφικό της, θρηνώντας την μοίρα της.  Τα αδέλφια της κι αυτή θεωρούνταν   μίασμα. Ο πατέρας της  Οιδίποδας  λύνοντας το αίνιγμα της Σφίγγας , παντρεύτηκε, εν αγνοία του, την βασίλισσα  Ιοκάστη,μητέρα του,   αφού σκότωσε ,χωρίς να τον γνωρίζει τον πατέρα του, όπως   προείπε ο χρησμός .  Αλλά κι η θεία Νέμεσις για τον Κρέοντα δεν αργεί, αφού σε λίγη ώρα τον ειδοποιούν ότι ο γιός του Αίμονας, αρραβωνιαστικός της Αντιγόνης αυτοκτόνησε έξω από το σπήλαια κι ακολούθησε η αυτοκτονία   της  Ευρυδίκης ,σύζυγος του Κρέοντα και μητέρα του Αίμονα. Συντετριμμένος ο Κρέων οδηγείται στο παλάτι με θρήνους.

Αυτή η τραγωδία, που έχει παιχθεί σε όλα τα θέατρα του κόσμου, είναι άγνωστη στους περισσότερους Έλληνες, γιατί αν την γνώριζαν ίσως δεν θα επέτρεπαν να θάβονται οι δικοί τους  νεκροί ,  με πρόσχημα τον κορωνοϊό με αυτό τον ατιμωτικό τρόπο. Έλληνα πώς μπόρεσες   και κήδευσες τον δικό σου άνθρωπο χωρίς τις επιβαλλόμενες τιμές. Τυλιγμένο το νεκρό σώμα με νάιλον σακούλες και στην χειρότερη περίπτωση σε σιδερένιο φέρετρο για να μην διασπαρθεί δήθεν ο ιός και για να διασπείρουν όσο γίνεται περισσότερο φόβο. Ενώ γνωρίζει ακόμη κι ο πιο άσχετος ότι σε νεκρό σώμα δεν υπάρχει ζων οργανισμός. Πώς το επιτρέπουμε οι επιλεγμένοι να αποθάνουν από κορωνοϊό μόνοι κι έρημοι σε ένα δωμάτιο θανάτου, δέσμιοι νόμων και διατάξεων, κλείνουν  τα μάτια, χωρίς κανένας να γνωρίζει πώς και γιατί. Εφιάλτης για τους ζωντανούς η παραμονή δικού τους ανθρώπου στην εντατική. Δεν του κράτησε κανένας το χέρι του την στερνή του ώρα.  Δεν ξενύχτισε κανένας δίπλα στο φέρετρο του   το τελευταίο  βράδυ,  ούτε η οικογένειά του, κι έχουν να πουν   ότι μόνο αυτά που  γίνονται ,την τελευταία βραδιά θυμάται ο νεκρός κι ανιστορεί σε αυτούς που τον περιμένουν στου Πλούτωνα  τα παλάτια. Δυστυχώς την τελευταία βραδιά του ο  στιγματισμένος την περνά στο παγωμένο ψυγείο.   Ξένα χέρια, τον σαβάνωσαν ,  τον έντυσαν,   κι ετοίμασαν το σώμα του για την κατάβαση του στον Άδη. Χωρίς συνοδεία , χωρίς μοιρολόγια, χωρίς τελευταίο ασπασμό κι οι φίλοι, οι γνωστοί , οι χωριανοί μουδιασμένοι τον αποχαιρετούν νοερά. Με δυο νωπά δάκρυα    κηδεύουν την κατάβαση του στον κόσμο των σκιών.
Πώς το’κανε η καρδιά σου να αφήσεις τον δικό σου να φύγει, χωρίς αντίο,  χωρίς την ευχή  «καλοστραθιά». Κι η «μακαρία» κομμένη και τα κόλλυβα και τα μνημόσυνα φτωχά  και κακορίζικα. Όλα αυτά τα νεκρικά έθιμα και τα μνημόσυνα   που τυχαίνει να έχουν τις ρίζες τους στην Αρχαία Ελλάδα, όσο κι αν πολεμήθηκαν συστηματικά, τόσους αιώνες,  επιβίωσαν των διωγμών και τηρούνταν  ευλαβικά μέχρι σήμερα. Ήρθε ένας κορωνοϊός και   κατάπιε όλα  τα νεκρικά έθιμα και τις συνήθειες αιώνων κι όπως φαίνεται θα καταπιεί όλον τον κόσμο τον παλιό.  Όχι βέβαια αβασάνιστα.  Τίποτα όμως δεν αφανίζεται δια μιάς . Να και  τώρα, την εποχή ανελευθερίας,  και της υποταγής ,πολλοί αντιστέκονται στις απαγορεύσεις. Έτσι τηρούνται, από κάποιους απογόνους της Αντιγόνης, που  βάζουν τους κυβερνητικούς νόμους, κάτω από τους θεϊκούς,  όλα τα πρέποντα ή έστω όλα,   στους λατρεμένους τους νεκρούς.
Αγαπημένοι που φύγατε για την νήσο των Μακάρων, αυτούς τους ανισόρροπους καιρούς, ασυνόδευτοι, χωρίς τιμές και μεγαλεία  η σκέψη μας θα είναι κοντά σας. Η πράξη της ηρωίδας Αντιγόνης όπως  μας την παρουσιάζει ο Σοφοκλής , ας οδηγεί από δω και στο εξής  την σκέψη και τις πράξεις μας.

(*) Η κ. Ελένη Μανιωράκη – Ζωϊδάκη είναι δασκάλα, λογοτέχνις