Νέα δεδομένα που διαφοροποιούν ευθέως την οικονομική και πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, με ευθεία επίδραση και επίπτωση στο λεγόμενο country risk, επιδιώκει να αποκαλύψει το παρόν κείμενο. Επίσης, η ωραιοποίηση της πραγματικότητας αποπροσανατολίζει τον λαό, τροφοδοτεί τον λαϊκισμό και εντέλει δημιουργεί κακοπιστία για το πολιτικό σύστημα.
Ήδη η κοινή γνώμη στην Ελλάδα είναι ανυποψίαστη για τις ενδείξεις αλλαγής του πλαισίου άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής στην Ευρώπη. Η ισχύς του Συμφώνου Σταθερότητας, που είχε ανασταλεί λόγω της COVID-19, με όλες τις ενδείξεις φαίνεται ότι επανέρχεται, και αυτό γιατί ο ESM “πρέπει” να αναλάβει και πάλι τον από καθέδρας ρόλο του. Η αλλαγή δε του δημοσιονομικού πλαισίου άσκησης πολιτικής απειλεί με ασφυξία την ελληνική οικονομία. Μια τέτοια εξέλιξη θα φέρει σε πολύ δύσκολη θέση την παρούσα κυβέρνηση και ίσως δημιουργήσει συνθήκες δυσοίωνους οικονομικού, κοινωνικού και πολιτικού κλίματος. Μια τέτοια δε διαδικασία θα επιταχύνει τις πολιτικές εξελίξεις, καθώς αυξάνει το προαναφερόμενο country risk.
Η πρόσφατη θέση του ΔΝΤ
Η πρόσφατη για την Ελλάδα επισκόπηση-έκθεση του ΔΝΤ (πόσοι άραγε ασχολήθηκαν;), στο πλαίσιο της financial monitoring, προϊδεάζει ότι το προσεχές έτος 2022 η ελληνική οικονομία θα έχει πρωτογενές πλεόνασμα. Αυτό όμως μεταφράζεται στο ότι: α) παύουν τα μέτρα στήριξης, β) έρχεται νέα περίοδος λιτότητας και γ) συνομολογείται νέο μνημόνιο συνεννόησης-συνεργασίας. Αυτή όμως η εξέλιξη προοιωνίζει και στο ότι δ) υποβαθμίζεται η προοπτική του “Ευρωπαϊκού Αναπτυξιακού Ταμείου” και – προσοχή – αντιστοίχως αναβαθμίζεται ο ESM. Βεβαίως ο ESM έχει δυνατότητες για χρηματοδότηση και για να ακριβολογούμε για δανειοδότηση, εφόσον διαθέτει επί τούτω 750 δισ. ευρώ, αλλά μια τέτοια οικονομική στήριξη συνεπάγεται σκληρές συνθήκες εποπτείας και επί τούτω μνημόνια συνεργασίας-συνεννόησης με “επαχθείς όρους”.
Το δυσβάστακτο δημόσιο χρέος
Όταν γράφονται αυτές οι γραμμές, το δημόσιο χρέος που επωμίζεται το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας είναι 401.601.986.987 ευρώ. Συνεπώς γίνεται αναφορά σε ένα υπέρογκο-δυσβάσταχτο δημόσιο χρέος πλησίον των 402 δισ. ευρώ.
Έτσι, σε κάθε πολίτη η ανάλογη χρέωση αφορά 37.078 ευρώ. Συνεπώς μία τετραμελής οικογένεια είναι χρεωμένη με 148.312 € και ένα ζευγάρι που θέλει να ξεκινήσει τη ζωή του, πριν ακόμη φέρει στον κόσμο ένα παιδί, είναι χρεωμένο με 74.156 €. Αλλά και μόλις γεννηθεί ένα παιδί, ταυτοχρόνως με τον ερχομό του στον κόσμο, με το που γίνεται μέλος της ελληνικής κοινωνίας, είναι χρεωμένο με 37.078 €! Άξιο δε επισημείωσης είναι ότι για να “σωθούμε” από το δημόσιο χρέος, τη χρεωκοπία δηλαδή, το 2010 ζήσαμε και ζούμε την “περιπέτεια των μνημονίων”!
Ή αλήθεια όμως καταγράφει ότι το 2010 το δημόσιο χρέος αντιστοιχούσε στο 128,9% στο ΑΕΠ και σήμερα βρίσκεται στο 216,80% στο ΑΕΠ! Αυτές είναι οι μεγάλες αλήθειες που δεν πρέπει να κρύβονται από τον λαό! Ο συνδυασμός δε του δυσβάσταχτου δημόσιου χρέους με το επίσης ασύμμετρο σε βάρος της κοινωνίας ιδιωτικό χρέος, σε αναφορά με τις συνθήκες υπό τις οποίες υφίσταται πρωτίστως το “κοινωνικό ασφαλιστικό ζήτημα”, όλα αυτά προδήλως βέβαιον είναι ότι δημιουργούν μία ζοφερή κατάσταση, η οποία πρέπει να προβληματίζει το σύνολο της κοινωνίας… και τον κάθε πολίτη χωριστά!
Πώς αξιολογείται η Ελλάδα από τις Fitch, Moody’ s, S&Ρ και DBRS
Εν προκειμένω αναφερόμαστε στην S&P, στη Moody’ s, στη Fitch, καθώς και στην DBRS. Ας δούμε λοιπόν πού κατατάσσουν την Ελλάδα οι παραδεδεγμένοι και καθιερωμένοι φορείς που μελετούν και υποδεικνύουν τόπους και χρόνους επενδύσεων. Όλοι οι προαναφερόμενοι Οίκοι κατατάσσουν την Ελλάδα στο ίδιο επίπεδο με την Αρούμπα, τη Γεωργία, τη Σερβία, το Βιετνάμ, την Αρμενία, το Μπαγκλαντές και την Ακτή Ελεφαντοστού. Τα κριτήρια είναι το ΒΒ για την S&P και τη Fitch, και το Ba3 για τη Moody’ s, όπως τα προσδιορίσαμε από τη θέση αυτή σε προηγούμενο κείμενο. Ως προς δε την DBRS, για την οποία προσφάτως κόπτεται η κυβέρνηση, υπ’ όψιν ότι και ο εκτιμητικός αυτός Οίκος κατατάσσει την Ελλάδα στο BB (low). Προς “τι” συνεπώς οι πανηγυρισμοί;
Τι σημαίνουν τα παραπάνω;
Οι εκτιμητικοί Οίκοι με τα δεδομένα αυτά δεν προδιαθέτουν τον επενδυτή για τους καλύτερους όρους επενδύσεων στην Ελλάδα. Συνεπώς είναι “περίεργο” γιατί η κυβέρνηση πανηγυρίζει προσφάτως επικαλούμενη τις θέσεις των προαναφερόμενων Οίκων.
Σίγουρα οι πανηγυρισμοί της κυβέρνησης αφορούν κομματική προβολή επί εσφαλμένων πραγμάτων και προϋποθέσεων και όχι πολιτική προσέλκυσης επενδύσεων. Ας μη μας διαφεύγει, δε, ότι για να «προσέλθει ένας ξένος κυρίως επενδυτής» προκειμένου να τοποθετηθεί με τα κεφάλαιά του, γνωρίζει άριστα τα οικονομικά δεδομένα της Ελλάδας, ενδεχομένως και καλύτερα από τους υπουργούς… Οπότε οι δημόσιες δηλώσεις των υπουργών δε συμβάλλουν στην προσέλκυση επενδύσεων. Η κυβέρνηση δε πανηγυρίζει παρά που οι προαναφερόμενοι Οίκοι παγίως τα τελευταία έτη κατατάσσουν την Ελλάδα από τη θέση “Non – investment grade” έως τη θέση “Lower medium grade”. Οι θέσεις αυτές δε γεννούν προσδοκίες για σοβαρές επενδύσεις. Αντιθέτως προσδοκίες επενδύσεων μπορεί να υπάρχουν μόνο από την κατηγορία που αφορά στη θέση “Upper medium grade” και άνω. Οπωσδήποτε δε, για να είμαστε βέβαιοι ότι ένας επενδυτής θα επιδιώξει μίαν έστω αξιόλογη και αξιοπρεπή επένδυση, θα πρέπει η χώρα να έχει ενταχθεί στη θέση “Prime” των ΑΑΑ. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, προσδοκίες σοβαρών επενδύσεων θα υφίστανται εάν οι εκτιμητικοί Οίκοι κατατάξουν την Ελλάδα στην κατηγορία “High grade” με ενδείξεις Aa1, ΑΑ+, AA+ και AA (High).
Ωστόσο, είμαστε μακράν και αυτών των θέσεων! Αυτή είναι η αλήθεια και δεν πρέπει να αποκρύπτεται από τον ελληνικό λαό. Όταν η Ελλάδα αξιολογηθεί στο επίπεδο του “High grade”, και ακόμη καλύτερα του “Prime”, των ΑΑΑ, τότε θα μπορεί το πολιτικό σύστημα, αλλά ασφαλώς και ο ελληνικός λαός να δικαιολογούν τους πανηγυρισμούς.
Οι πανηγυρισμοί όμως ως προεκτίθεται έχουν σκοπό την εσωτερική-πολιτική κατανάλωση. Και τούτο διότι “πρέπει” ο Έλληνας να πιστέψει πως σε λίγο θα είναι “πλούσιος”, ότι ο πλούτος (ας το προσέξουμε αυτό) “ΠΟΥ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΠΑΡΑΓΕΙ” (άλλο πάλι τούτο…) θα είναι στο τραπέζι του… ή ως “νέος κυβερνητικός πλούτος” θα συνεπάγεται σε γενικότερο επίπεδο μια νέα ανώτερη ποιότητα στο βιοτικό του επίπεδο…
Τέλος:
Ας μου επιτραπεί να υποστηρίξω πως: όλα αυτά τα “φληναφήματα” αφορούν προαναγγελία διαδικασίας μιας εν δυνάμει προεκλογικής περιόδου, που δε θα βραδύνει να καταλήξει στις κάλπες… Και τούτο διότι με υφιστάμενη οικονομική λιτότητα δεν μπορείς επί μακρόν να υποστηρίζεις τα αντίθετα, αλλά ούτε και επί μακρόν να συντηρείς προσδοκίες σε ζητήματα βιοτικών αναγκών… Κυρίως δε εάν σε απειλεί η έλευση του ESM με νέα μνημόνια…
(*) Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC – EU).
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019