Γράφει ο Δρ Ευστράτιος Παπάνης
Οι γυναικοκτονίες και η έμφυλη βία δεν είναι άγνωστο κοινωνικό φαινόμενο ακόμα και στις προηγμένες χώρες του κόσμου, αλλά και στην Ελλάδα.
Τα περιοριστικά, λόγω πανδημίας μέτρα, όπως και η άρση τους, ανέδειξαν την έκταση της νοσηρής αυτής κατάστασης σε πανευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.
Στην πρώτη περίπτωση η συνεχής συμβίωση κάτω από την ίδια στέγη απαιτεί ανεκτικότητα, διαχείριση προσωπικού χώρου και χρόνου, δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, δημοκρατικές διαδικασίες, συναισθήματα εμπιστοσύνης, σεβασμού, αγάπης και αλληλεγγύης, ειδάλλως μπορεί να μετατραπεί σε βρόχο, που αναδεικνύει τη σύγκρουση και την καταφυγή σε βία.
Επιπλέον, η αυξανόμενη ενασχόληση με τα κοινωνικά δίκτυα στο Ίντερνετ και οι νέοι τρόποι επικοινωνίας και εργασίας μέσω κινητών και υπολογιστών, αύξησαν τις προφάσεις των ανδρών, που δεν μπορούσαν να ανεχτούν ψήγματα ελευθερίας στις συντρόφους τους και απαιτούσαν την υποταγή της προσωπικότητας στους δικούς τους όρους.
Η ασφυκτική παρακολούθηση και η ψυχολογική αδρανοποίηση αποτελεί βασικό συστατικό και προγνωστικό παράγοντα της απώλειας των ορίων. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, εξάλλου η πρόσβαση στις υποστηρικτικές δομές και υπηρεσίες για κακοποιημένες γυναίκες ήταν πλημμελής και η διαχείριση γινόταν χωρίς φυσική παρουσία.
Η επάνοδος στην κανονικότητα όμως αύξησε τα επίπεδα της βίας, επειδή ώθησε τους συντρόφους, που κακοποιούν, να αισθανθούν ότι ξαναχάνουν τον έλεγχο, ότι αμφισβητείται η καταχρηστική εξουσία τους, ότι οι θυματοποιημένες γυναίκες, που είχαν καθηλωθεί κατά τη διάρκεια της αναγκαστικής διαμονής στο σπίτι, αποκτούν ξανά την αυτοδυναμία τους και εναλλακτικές διεξόδους μακριά από την επιρροή τους. Η καταφυγή στην εσχάτη λύση της δολοφονίας απεικονίζει την απονενοημένη έκφραση του μίσους ή της αρρωστημένης εξάρτησης ή διαιωνίζει και αντανακλά τις εγκαθιδρυμένες πατριαρχικές στάσεις της κοινωνίας για την έμφυλη ανισότητα: Οι γυναικοκτονίες δεν αποτελούν αποκλειστικά εγκλήματα πάθους και κτητικότητας, αλλά επιτελούνται πολλές φορές οργανωμένα, σχεδιάζονται εξονυχιστικά και διαπράττονται ψύχραιμα.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί πως σε ατομικό επίπεδο ο κίνδυνος διάπραξης γυναικοκτονίας αυξάνεται όταν συντρέχουν παράγοντες, όπως ανεργία ή φτώχεια, χρήση ουσιών, κατοχή όπλου, προγενέστερες απειλές για φόνο, η σεξουαλική βία, η εμπειρία κακοποίησης ή ενδοοικογενειακής βίας, τα ψυχοπαθολογικά προβλήματα, ενώ σε κοινωνικό επίπεδο το φαινόμενο αποδίδεται στο ελλιπές ή ανεκτικό νομοθετικό πλαίσιο, στην μη εμπέδωση κουλτούρας ισότητας και ανεκτικότητας.
Οι γυναικοκτονίες δεν γίνονται αποκλειστικά από νυν ή πρώην συντρόφους και συγγενείς. Σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν καταγραφεί φόνοι γυναικών κατά τη διάρκεια πολεμικών συγκρούσεων είτε ως μέσο πίεσης είτε υπό τη μορφή παράπλευρων απωλειών, δολοφονίες σε παραδοσιακές κοινωνίες εξαιτίας διαφωνιών σε ζητήματα μη ικανοποιητικής προίκας, εγκλήματα για λόγους τιμής, εμπορίας γυναικών και πορνείας, ρατσιστικής σύγκρουσης, ομοφοβικές εξάρσεις, οργανωμένο έγκλημα και εξαιτίας του ότι θεωρούνται σεξουαλικά αντικείμενα.
Σε μια περίοδο με οικονομικές, κοινωνικές και εργασιακές μεταβολές, κατά την οποία η πυρηνική οικογένεια παρακμάζει, χωρίς όμως να απεμπολεί τις πατριαρχικές καταβολές της, και ενώ νέες αχαρτογράφητες μορφές συντροφικότητας αρχίζουν να εξελίσσονται, φαίνεται πως η κοινωνία και το κράτος δεν είναι προπαρασκευασμένα, ώστε να προστατέψουν τις γυναίκες ή τα μέλη τους με διαφορετικό έμφυτο προσανατολισμό.
Ένας Πρακτικός οδηγός
Σημάδια πως ο/η σύντροφος σας ενδεχομένως να είναι επιρρεπής σε ενέργειες, που μπορούν να χαρακτηριστούν ως κακοποίηση
Η δημιουργία κουλτούρας, κλίματος, συνθηκών τρόμου.
Εάν νιώθετε πως φοβάστε να μιλήσετε, να εκφραστείτε, να πάρετε πρωτοβουλία, να είστε ο εαυτός σας, μην προσπαθήσετε να τον/την αλλάξετε: Οι έρευνες δείχνουν πως χωρίς την παρέμβαση ειδικών η αλλαγή είναι υποκριτική ή αμελητέα.Εάν αποφεύγετε να θίξετε ορισμένα θέματα, για να μην τον/την εξαγριώσετε, εάν αισθάνεστε πως ό,τι και να κάνετε το βρίσκει λάθος, εάν σας έχει κάνει να πιστεύετε πως σας αρμόζει κάθε εξευτελισμός ή τιμωρία, να θυμάστε πως την αξία του ο άνθρωπος δεν την αντλεί από την άποψη των άλλων, αλλά την φέρει αυτοδικαίως από τη γέννηση του.Η σχέση σας είναι ήδη κατεστραμμένη. Για το δικό σας καλό ή και των παιδιών σας, απομακρυνθείτε αμέσως.Η κακοποίηση προκαλεί μόνιμα τραύματα στην αυτοεκτίμηση, εγκαθιδρύει την ενοχή, την ντροπή, δυσκολεύει την έκφραση συναισθήματος, οδηγεί στην απόγνωση και την απελπισία.
Μην ανέχεστε εύκολα τα παρακάτω (το καθένα ή τους συνδυασμούς τους)
Ο/η σύντροφος σας:
Έχει άκαμπτο ηθικό/αξιολογικό σύστημα και γίνεται συχνά επικριτικός με τα πάντα. Όλα όσα καταδικάζει μετά βδελυγμίας δεν τα λαμβάνει υπόψη, όταν αναφέρεται στον εαυτό του ή στις ομάδες των αγαπημένων του.
Εκνευρίζεται με το παραμικρό, ακόμα και με καταστάσεις, που οι περισσότεροι θα τα αντιμετώπιζαν με χιούμορ ή νηφαλιότητα
Κριτικάρει διαρκώς όσα λέτε ή κάνετε ή αγνοεί τη γνώμη σας
Εξοργίζεται με αφορμές που δεν δικαιολογούν τόση ένταση και απειλεί με άγρια αντίμετρα ή σχεδιάζει βιαιοπραγίες. Ταυτόχρονα αποδίδει σε σας τις εκρήξεις του.
Παρουσιάζει εντυπωσιακές εναλλαγές συναισθημάτων: Από το θυμό και την ακρότητα στη συγκατάβαση και στη γλυκύτητα Βίαιη ή ανερμήνευτη κυκλοθυμία.
Είναι εξαιρετικά ανασφαλής και απαιτεί διαρκή και αναμφισβήτητη επιβεβαίωση. Νιώθει εύκολα απόρριψη και μένει συχνά μόνος
Παρακολουθεί τα κινητά και τον ψηφιακό σας κόσμο, μετατρέπεται σε αθέατο διώκτη, ζηλεύει με το παραμικρό και ελέγχει τις εξόδους σας και τα οικονομικά σας.
Τηρεί απαρέγκλιτες διαδικασίες, ιεροτελεστίες, είναι τελειοθήρας, φαντασιώνεται συχνά και πλάθει σενάρια αδικίας, βίας, επικράτησης, απολαμβάνει στη σκέψη του μη συναινετικές σεξουαλικές συνευρέσεις.
Αδυνατεί να αναγνωρίσει και να κατανοήσει τα συναισθήματα των άλλων
Είναι υπερφίαλος και υπόσχεται πράγματα πέρα από τις δυνάμεις του
Καταστρέφει υλικά πράγματα, όταν εξοργίζεται, ακόμα κι αν είναι τα αγαπημένα του
Σας απειλεί πως θα σας απομακρύνει από τα παιδιά, τους φίλους ή τους αγαπημένους σας, τους οποίους κατηγορεί ότι επιχειρούν να σας χωρίσουν ή ότι σχεδιάζουν εναντίον σας
Σαγηνεύεται από ταινίες βίας, από τη χρήση όπλων, από την επίδειξη δύναμης σε ομάδες που έχουν μικρότερη ισχύ και σε ζώα
Κάνει κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών
Έχει ιστορικό βίας ή προέρχεται από οικογένεια με ανάλογα περιστατικά.
Έχει εμπλακεί σε σχολικό εκφοβισμό ή έχει ενταχθεί σε συμμορίες.
Οι παλμοί της καρδιάς του αυξάνονται, η αναπνοή του γίνεται γρήγορη και κοφτή, παρουσιάζει τρέμουλο στα άκρα, κοκκινίζει, έχει δηλαδή όλες τις ενδείξεις υπερδιέγερσης και θυμού.
Η κακοποίηση δεν χρειάζεται να περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω. Αρκεί να υπάρχει η απειλή για αυτά ή να έχει συμβεί έστω και μια φορά κατά το παρελθόν ή τώρα.
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019