Από το ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΥΡΙΖΑ – ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ εκδόθηκε η ακόλουθη ανακοίνωση:
«Ύστερα και οι άνεμοι όλοι της φαμίλιας μου έφτασαν
τ’ αγόρια με τα φουσκωμένα μάγουλα
και τις πράσινες πλατιές ουρές όμοια Γοργόνες
και άλλοι γέροντες γνώριμοι παλαιοί
οστρακόδερμοι γενειοφόροι
Και το νέφος εχώρισαν στα δύο Και αυτό πάλι στα τέσσερα
Και το λίγο που απόμεινε φύσηξαν και ξαπόστειλαν στο Βορρά
Με πλατύ πάτησε πόδι στα νερά και αγέρωχος ο μέγας Κούλες
Η γραμμή του ορίζοντα έλαμψε
ορατή και πυκνή και αδιαπέραστη
ΑΥΤΟΣ ο πρώτος ύμνος»
«ΤΟ ΑξΙΟΝ ΕΣΤΙ», Οδυσσέα Ελύτης.
Ο Νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης που γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη συνοικία Επτά Μπαλτάδες του Ηρακλείου, πίσω από το Αρχαιολογικό Μουσείο, αποτύπωσε σε ένα από τα κορυφαία ποιητικά έργα του εικοστού αιώνα παγκοσμίως το ενετικό λιμάνι με τον αγέρωχο Κούλε να δεσπόζει και αυτόματα μεταπλάθει το ενετικό λιμάνι Ηρακλείου σε παγκόσμιο σύμβολο πολιτισμού.
Για ποιο λόγο οι ασεβείς και αδίστακτοι, αγοραίοι κυβερνώντες της Νέας Δημοκρατίας, θέλουν να ξεπουλήσουν ένα σημαντικό αρχαιολογικό και ιστορικό χώρο συνταυτισμένο με τα μεγαλύτερα πολιτισμικά επιτεύγματα του νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού με αφετηρία την Κρητική Αναγέννηση; Ο πατέρας του ποιητή, Παναγιώτης Αλεπουδέλης, υπήρξε δημοτικός σύμβουλος Ηρακλείου, έμπορος, εργοστασιάρχης και καραβοκύρης που στήριξε την Κρητική επανάσταση κατά των Τούρκων, έβαζε το πλοίο του να μεταφέρει πυρομαχικά στους επαναστάτες και ασφαλώς προσορμιζόταν και στο παλιό λιμάνι του Μεγάλου Κάστρου. Αυτό το λιμάνι που η κυβέρνηση με όχημα το ΤΑΙΠΕΔ, αλλά χωρίς να την πιέζει κανείς, θέλει να πουλήσει σε ιδιώτες, ταυτόχρονα με την ιδιωτικοποίηση του σύγχρονου εμπορικού λιμένα. Ποιο είναι όμως το ενετικό λιμάνι Ηρακλείου που οι ανιστόρητοι κυβερνητικοί της Νέας Δημοκρατίας θέλουν με απίστευτη ελαφρότητα να ξεπουλήσουν, όπως με την ίδια ελαφρότητα προσπάθησαν να μετονομάσουν την Λεωφόρο Κνωσού σε Λεωφόρο Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και να ιδιωτικοποιήσουν εμμέσως πλην σαφώς τα πέντε μεγάλα Αρχαιολογικά Μουσεία της χώρας μεταξύ των οποίων και του Ηρακλείου;
Το ενετικό λιμάνι ως συνέχεια του Βυζαντινού, υπήρξε διεθνής κόμβος εμπορίου, οικονομίας , ανθρώπων και ανταλλαγής ιδεών την περίοδο (1211 -1669) που συμπυκνώθηκε η περίφημη Κρητική Αναγέννηση με επίκεντρο τον Χάνδακα. Λειτούργησε η πόλη -λιμάνι σε όλες τις ιστορικές φάσεις του Ηρακλείου ως αδιάσπαστη ολότητα. Το 1630 ο στρατιωτικός αρχιτέκτονας Francesco Basilicata στην περίφημη έκθεση που εκπόνησε για την άμυνα της Κρήτης , η οποία έχει διασωθεί και υπέβαλλε στον γενικό αρχηγό Pietro Giustinian, αναφέρει μεταξύ των άλλων: «Η πόλη του Χάνδακα, μητρόπολη του Βασιλείου , είναι δικαίως η πρώτη απ’ όλες, όχι μόνο γιατί είναι περιτειχισμένη με μεγαλοπρεπέστατη οχύρωση, αλλά και για το μέγεθός της και τα ωραία οικοδομήματά της που ολοένα πληθαίνουν και την κάνουν ευγενέστερη. Από το μέρος της θάλασσας είναι κλεισμένη με γωνιακά τείχη, στα οποία ενώνεται σαν βραχίονας ένα καστέλλο, θαυμαστής αρχιτεκτονικής, που χρησιμεύει για την φύλαξη και την άμυνα του λιμανιού. Το λιμάνι αυτό μπορεί να περιλάβει 50 γαλέρες. Το στόμιό του είναι στραμμένο προς το γρέγο -λεβάντε και έχει πλάτος 21 βήματα. Γύρω από το λιμάνι αυτό βρίσκονται 19 ταρσανάδες, καλά εφοδιασμένοι. Το κύριο τμήμα της πόλης είναι περιφραγμένο με ένα παλιό και καλά κτισμένο τείχος, που στη μέση του υπάρχει μία πύλη, η οποία χρησιμεύει σήμερα σαν αγορά, με μια ωραιότατη κρήνη, κτισμένη στην πλατεία, με άριστο νερό που διοχετεύεται από τους πρόποδες του όρους Διός (Γιούχτα ), που απέχει έξι μίλια από την πόλη…», Χρύσα Μαλτέζου, « Κρήτη: Ιστορία Πολιτισμός», τόμος δεύτερος σελ. 137=138, Επιστημονική επιμέλεια: Νίκος Μ. Παναγιωτάκης. Εκδοτική φροντίδα : «Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη», εκδ. Σύνδεσμος Τοπικών Ενώσεων Δήμων και Κοινοτήτων Κρήτης, 1988. Η Ακαδημαϊκός σήμερα Χρύσα Μαλτέζου είχε περιγράψει εξαιρετικά στην εμβληματική μελέτη της «Η Κρήτη κατά τη Βενετοκρατία (1211 -1669)», τη σημασία του ενετικού λιμανιού Ηρακλείου συναρτημένου με την οικονομική, κοινωνική, στρατιωτική και πολιτιστική λειτουργία του Χάνδακα και του νησιού ολόκληρου. Η ίδια ερευνήτρια στην προαναφερόμενη μελέτη μεταξύ των άλλων τονίζει: «Η σημασία των κρητικών λιμανιών για την ανάπτυξη του βενετικού εμπορίου ήταν μεγάλη. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Χάνδακας αναφέρεται στα βενετικά έγγραφα είτε ως «anima» (ψυχή ) της Βενετίας είτε ως «alia civitas Venetarium apud Levantem» ( ως άλλη δηλ. Βενετία της Ανατολής ). Εμπορικές ανταλλαγές επισημαίνονται με την Αίγυπτο, τη Συρία, την Κύπρο, την Αρμενία, όπως και με τη Χίο τη Ρόδο και τις φραγκοκρατούμενες γενικά κτήσεις του Αιγαίου. Στον 14ο και 15ο αιώνα, μεγάλη ακμή γνώρισε στην Κρήτη και το εμπόριο των σκλάβων. Διαμετακομιστικός σταθμός του βενετικού, εμπορίου, το λιμάνι του Χάνδακα, ήταν η μεγάλη σκάλα στον δρόμο για την Ανατολή… Ποικίλες μαρτυρίες για την επίδοση των Κρητικών στη ναυτιλία μας προσφέρουν οι διάφορες εκθέσεις των Βενετών προνοητών και των άλλων αξιωματούχων της Γαληνοτάτης. Οι Κρητικοί, γράφει ο Ιωάννης Motsenigo, ταξιδεύουν σ’ ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο, Συρία, Αλεξάνδρεια, Κωνσταντινούπολη, Αιγαίο και άλλους τόπους της Τουρκίας με όλων των ειδών τα πλοία και τα καΐκια. Έχει γίνει παροιμία,, συνεχίζει, όταν γεννιέται ένα παιδί, από τις λαϊκές τάξεις να λέγεται ότι γεννιέται ένας ναυτικός. Ο γενικός προνοητής , πάλι, Ιάκωβος Foscarini αναγκάζεται να αλλάξει τους ανίκανους σοπρακόμιτους των γαλερών που εξοπλίζονταν εκεί και να τους αντικαταστήσει με 25 έμπειρους στη θάλασσα «αστούς», όπως σημειώνει «της Κρήτης». Εξίσου ενδιαφέρουσες πληροφορίες δίνουν οι πηγές για την οργάνωση των ναυτικών σε αδελφότητα. Η συντεχνία των ναυτικών του Χάνδακα με την επωνυμία «Παναγία του Ελέους» («scuola di Marinari titulata la Misericordia») και με έδρα την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, προστάτη των ναυτιλλομένων, είχε αναπτύξει αξιόλογη κοινωνική δραστηριότητα. Βοηθούσε τα μέλη της ( ανάμεσά στα οποία ήταν και γυναίκες ) που είχαν οικονομικές ανάγκες και ενδιαφερόταν για την απελευθέρωση σκλάβων. Αξιοσημείωτη είναι η συμβολαιογραφική πράξη του έτους 1569 που σώζεται στα κατάστιχα του νοταρίου Μιχαήλ Μαρά, σύμφωνα με την οποία ο Μανούσος Θεοτοκόπουλος του ποτέ μισέρ Τζώρτζη , «βαρδιάνος της σκόλας των ναυτών», εξουσιοδότησε τον μισέρ Τζουάνε Νταπιρά καραβοκύρη να εκπροσωπεί την αδελφότητα στη Βενετία, εισπράττοντας συνδρομές και ελεημοσύνη». Στο ίδιο σελ. 139, 140, 141, 142. Παραθέτουμε αναλυτικά στοιχεία για τον καθοριστικό ρόλο του ενετικού λιμανιού του Χάνδακα στο θαύμα της Κρητικής Αναγέννησης και του μεγάλου Ελληνικού Πολιτισμού, μετά την πτώση του Βυζαντίου με αφετηρία την Κρήτη και επίκεντρο τον Χάνδακα. Στο κείμενο αναφέρεται πως ο Μανούσος Θεοτοκόπουλος, αδερφός του μέγιστου καλλιτέχνη -φιλοσόφου Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, ήταν ναυτικός και είχε σημαντική δραστηριότητα στο λιμάνι ενώ υποστηρίζεται πως είχε πάρει μέρος και στην περίφημη ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571 , που ο Ευρωπαϊκός στόλος συνέτριψε τον Οθωμανικό. Στο προαναφερόμενο κείμενο τονίζεται πως οι ναυτικοί αναγνωριζόντουσαν στον Χάνδακα ως σημαντικότερη αδελφότητα από την αντίστοιχη των ζωγράφων. Είναι σαφές πως από το ενετικό λιμάνι εξάγονταν και τα πνευματικά προϊόντα -της πόλης πνευματικό εργαστήριο-, ισάξιο των Παρισίων, της Φλωρεντίας, της Πάδοβα κ.λ.π. -, οι περίφημες Κρητικές φορητές εικόνες του Δαμασκηνού και των άλλων Κρητών ζωγράφων κ.λ.π. που εντοπίζονται σε βαλκανικές χώρες, στην Μικρά Ασία, στο Σινά, στη Ρωσία , στη Βενετία κ.λ.π. . Από εδώ έφυγαν οι μεγάλοι ζωγράφοι Θεοφάνης και οι μαθητές του για να ζωγραφίσουν Μοναστήρια στα Μετέωρα , στο Άγιο Όρος και αλλού. Από το ενετικό λιμάνι ο μέγιστος Δομήνικος Θεοτοκόπουλος πήγε στην Ιταλία και μετά στην Ισπανία, εφοδιασμένος με μοναδική πνευματική παιδεία για να μεγαλουργήσει πολιτισμικά. Το ενετικό λιμάνι και την περίοδο της Τουρκοκρατίας διατήρησε την Μεσογειακή του ζωτικότητα παρά την πολιτιστική παρακμή που επέβαλλαν οι Τούρκοι. Από το 1890 πάντως υπήρχε ανοιχτό θέατρο στο Μπετενάκι που παιζόταν Καραγκιόζης και διάφορα άλλα λαϊκά θεάματα. Υπήρχαν και οι λαϊκοί καλλιτέχνες του λιμανιού.
Ο Καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Γιάννης Ζαϊμάκης, ο οποίος έχει αποτυπώσει εναργώς τον λαϊκό πολιτισμό της πόλης από τις αρχές του εικοστού αιώνα με επίκεντρο το Λάκκο, την πορνεία και το Κρητικό ρεμπέτικο, για το λιμάνι στην εμπεριστατωμένη μελέτη του, σημειώνει : « Οι νέοι θαλάσσιοι δρόμοι, σε συνδυασμό με τις πολιτικές και κοινωνικοπολιτισμικές εξελίξεις στην Κρήτη στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, ευνόησαν την ανάπτυξη του εμπορίου και την επικοινωνία με διαφορετικούς πολιτισμούς. Το λιμάνι αποτελούσε κομβικό σημείο επικοινωνίας ετερόκλητων κοινωνικών και εθνοτικών ομάδων. Ήταν χώρος όπου περιοδεύοντες θεατρικοί θίασοι, μουσικά συγκροτήματα υπό τη μορφή μπουλουκιού, χορεύτριες και αοιδοί, καραγκιοζοπαίχτες, φασουλήδες και ταχυδακτυλουργοί, φορείς πολύμορφων πολιτισμικών παραδόσεων εκθέτουν στους γηγενείς τα πολιτισμικά τους προϊόντα και συνεχίζουν το ταξίδι τους σε άλλα λιμάνια της περιοχής. Σ’ αυτό το ανοικτό επικοινωνιακό πλαίσιο η κοινωνία της πόλης φίλτραρε στοιχεία από ένα υπερτοπικό περιβάλλον και συγκροτούσε δυναμικά την πολιτισμική της παράδοση. Το ίδιο συνέβαινε και με οριοθετημένες κοινωνικές νησίδες της όπως ο Λάκκος, οι οποίες όμως διαμόρφωναν επιλεκτικά δίκτυα σχέσεων με αντίστοιχες της ευρύτερης ανατολικομεσογειακής περιοχής». «Καταγώγια Ακμάζοντα». Παρέκκλιση και πολιτισμική δημιουργία στον Λάκκο Ηρακλείου ( 1900 -1940 >>, σελ. 78- 79, Πλέθρον.
Όταν τα μνημεία πολιτισμού και οι ιστορικοί τόποι αντιμετωπίζονται από την εξουσία ως χύδην προϊόντα προς πώληση, τότε η Ύβρις φουντώνει και η Κάθαρση θα επέλθει!
ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΥΡΙΖΑ – ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019