Καθεστώς της 4ης Αυγούστου ονομάστηκε το δικτατορικό καθεστώς που είχε η Ελλάδα από τις 4 Αυγούστου 1936, ημερομηνία στην οποία ο Ιωάννης Μεταξάς, σε συνεργασία με το βασιλιά Γεώργιο, κατήργησε τον κοινοβουλευτισμό και επέβαλε δικτατορία, και λειτούργησε μέχρι την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς τον Απρίλιο του 1941, τρεις μήνες μετά τον θάνατο του Μεταξά. Ο Μεταξάς διετέλεσε πρωθυπουργός από τις 13 Απριλίου του 1936 έως τις 29 Ιανουαρίου του 1941. Στη συνέχεια, πρωθυπουργός ανέλαβε ο Αλέξανδρος Κορυζής μέχρι τις 18 Απριλίου 1941 και αργότερα ο Εμμανουήλ Τσουδερός. Τυπικά το καθεστώς καταργήθηκε με βασιλικό διάταγμα το Φεβρουάριο του 1942, ενώ η χώρα είχε καταληφθεί από τις δυνάμεις του Άξονα και η εξόριστη ελληνική κυβέρνησηβρισκόταν στην Αίγυπτο.
Το βράδυ (22:00) της 4ης Αυγούστου ο Μεταξάς πήγε στα Ανάκτορα για να συναντήσει τον Βασιλιά Γεώργιο. Μαζί του είχε έτοιμα τα διατάγματα για την αναστολή ορισμένων διατάξεων του συντάγματος και τη διάλυση της βουλής, με αφορμή τη γενική απεργία που είχαν κηρύξει για τις 5 Αυγούστου του ’36 τα συνδικάτα, με πρόταση της ΓΣΕΕ. Το ίδιο βράδυ στο υπουργείο εξωτερικών ο Μεταξάς συγκάλεσε έκτακτο υπουργικό συμβούλιο. Παρά τις αντιδράσεις και παραιτήσεις κάποιων υπουργών ο Μεταξάς κατάφερε την αναστολή σημαντικών άρθρων του Συντάγματος και με τη στήριξη του βασιλιά εγκαθίδρυσε τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου.[5]
Η επιβολή της Μεταξικής δικτατορίας ασφαλώς δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Η άρχουσα τάξη της χώρας και ο αγγλικός ιμπεριαλισμός, που είχε τον πρώτο λόγο στις ελληνικές υποθέσεις, προετοιμάζονταν χρόνια για μια τέτοια εξέλιξη. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που ο μόνιμος Βρετανός υφυπουργός, Ρ. Βάνσιτταρτ, έγραφε σε υπόμνημά του το Μάη του 1937 ότι το καθεστώς Μεταξά σε σχέση με την Αγγλία ήταν «πολύ πιο συνεννοήσιμο από πολλά από τα προϋπάρχοντα καθεστώτα». Κι ούτε είναι χωρίς σημασία το γεγονός ότι ο Μεταξάς συγκέντρωσε πολύ εύκολα τις εξουσίες που του χρειάζονταν για να κάνει τη δικτατορία, έχοντας τη σκανδαλώδη στήριξη ή ανοχή του αστικού πολιτικού κόσμου.
Πρέπει επίσης να προστεθεί ότι ο δικτάτορας είχε φροντίσει πολύ έγκαιρα να κάνει γνωστές τις προθέσεις του. Για παράδειγμα, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Καθημερινή», το Γενάρη του 1934, είχε, μεταξύ άλλων, υπογραμμίσει: «Το κοινοβουλευτικόν σύστημα είναι εν απολύτω αδυναμία να ανταποκριθή εις τα νέα προβλήματα, τα οποία εδημιούργησεν η ζωή των λαών… το πρόβλημα δεν είναι πώς θα μείνωμεν εις τον κοινοβουλευτισμόν, αλλά διά ποίας θύρας θα εξέλθωμεν εξ αυτού. Διά της θύρας του κομμουνισμού ή διά της θύρας του εθνικού κράτους».
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019