Ο χώρος είχε τη σημασία του: την επισήμανε πρώτος ο νυν Βρετανός πρέσβης στην Αθήνα Μάθιου Λοτζ, όταν προχθές το βράδυ πήρε τον λόγο μετά τον υπεύθυνο πολιτικών θεμάτων της βρετανικής πρεσβείας Χρήστο Ψάλτη, και αφού καλωσόρισε τους παρευρισκομένους, τους υπενθύμισε ότι η εκδήλωση με τίτλο «100 χρόνια μετά: Σκέψεις για τη Μικρά Ασία», πραγματοποιούνταν στη βρετανική πρεσβευτική κατοικία στο Κολωνάκι, δηλαδή στην πρώην οικία του Ελευθέριου Βενιζέλου. Ο κεντρικός ομιλητής είχε και αυτός μια μακρά, ερευνητική σχέση με τον Βενιζέλο: ο διπλωμάτης και ιστορικός σερ Μάικλ Λιουέλιν Σμιθ, πρώην πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ελλάδα, έχει κυκλοφορήσει τον πρώτο τόμο της βιογραφίας του σημαντικού Ελληνα πολιτικού στα αγγλικά (στα ελληνικά αναμένεται από τις εκδόσεις Εστία) και ήδη ετοιμάζει τον δεύτερο. Η προχθεσινή ομιλία του βέβαια αφορούσε κάτι που ο Βενιζέλος πολύ θα ήθελε να γνωρίζει πριν από τη Μικρασιατική Εκστρατεία: το πώς έβλεπαν τα πράγματα εκείνη την περίοδο οι Βρετανοί και οι υπόλοιπες δυτικές δυνάμεις.
Ξεκινώντας από τη Συνδιάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού (1919), ο σερ Μάικλ Λιουέλιν Σμιθ στάθηκε στον Βρετανό πρωθυπουργό Ντέιβιντ Λόιντ Τζορτζ που στη Συνδιάσκεψη δεν είχε ως προτεραιότητα τη Μικρά Ασία, αλλά γνώριζε και εκτιμούσε τον Βενιζέλο. Συνόψισε επίσης τους στόχους του Ζορζ Κλεμανσό για την προάσπιση των γαλλικών συμφερόντων και εκείνους των Αμερικανών και του Γούντροου Γουίλσον για τη δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών, αναφέρθηκε στις εσωτερικές διαφωνίες των Ιταλών, ενώ παρατήρησε ότι τίποτε από όσα ακολούθησαν δεν θα είχε συμβεί αν στην Τουρκία δεν υπήρχε ένας ηγέτης σαν τον Κεμάλ. Συμπερασματικά, έκρινε ότι αντίθετα με το συνηθισμένο, ήταν εσφαλμένοι οι υπολογισμοί του Βενιζέλου για την ανθεκτικότητα της Τουρκίας στη Μικρασιατική Εκστρατεία και για την υποστήριξη των συμμάχων της Ελλάδας, ενώ κατά τη γνώμη του, ο Λόιντ Τζορτζ, σε κάθε περίπτωση, «πίστευε στις προοπτικές της Ελλάδας σαν μια δύναμη για το καλό, που θα υπηρετούσε τα βρετανικά και τα ελληνικά συμφέροντα και την έβλεπε γενικά να εξελίσσεται σε σημαντική δύναμη στη διεθνή σκηνή (…)».
«Παραμένει άγνωστο», κατέληξε ο σερ Μάικλ Λιουέλιν Σμιθ, «τι θα απογίνονταν οι ελληνικές κοινότητες της Μικράς Ασίας αν δεν είχε υπάρξει η ελληνική κατοχή – δεν είναι ένα ερώτημα που εγώ ή κάποιος άλλος μπορεί να απαντήσει, αλλά έχει πολύ ενδιαφέρον. Οι ξένοι επέστρεψαν στις διαπραγματεύσεις με τη Συνθήκη της Λωζάννης και κάποιοι αναμείχθηκαν θετικά στην αποκατάσταση των προσφύγων. Η Λωζάννη ήταν μια επιτυχία της διπλωματίας και, αν και επώδυνη εμπειρία, ήταν επιτυχία για τον Βενιζέλο, τον Ινονού και τον Λόρδο Κέρζον. Οι ξένοι έθεσαν στη Μέση Ανατολή τα θεμέλια μιας νέας διευθέτησης, που ακόμα και αν ενίοτε αμφισβητείται από την Τουρκία, με κάποιο τρόπο έχει επιβιώσει. Οι διαπραγματεύσεις, όπως είχε πει ο Τσώρτσιλ, είναι προτιμότερες από τον πόλεμο».
Και ενώ η σχεδόν τριαντάλεπτη ομιλία του Σμιθ συνόψισε περίπου όσα βασικά χρειάζεται να ξέρει κανείς για τους στόχους των δυτικών δυνάμεων γύρω από τη Μικρασιατική Εκστρατεία, οι εισηγήσεις που ακολούθησαν δεν ήταν λιγότερο πολύτιμες: ο Γιάννης Στεφανίδης, καθηγητής διπλωματικής ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης μίλησε εκτενέστερα για την Ιταλία, που εκείνη την περίοδο χαρακτηριζόταν από έλλειψη ιεράρχησης προτεραιοτήτων στις διεθνείς σχέσεις, ωστόσο διαδραμάτισε έναν ρόλο που συχνά υποβαθμίζεται· ο Σπύρος Πλουμίδης, αναπληρωτής καθηγητής νεότερης και σύγχρονης ελληνικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αναφέρθηκε στη Σφαγή της Φώκαιας το 1914, ένα πογκρόμ κατά των Ελλήνων που κατόπιν θα επηρέαζε με έναν τρόπο τις αποφάσεις του Βενιζέλου· ο Σωτήρης Ριζάς, διευθυντής του Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Νεότερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών, συνόψισε τη στάση των αντιβενιζελικών στη Μικρασιατική Εκστρατεία, ενώ ο αρθρογράφος της «Καθημερινής» Κώστας Ιορδανίδης αφηγήθηκε την ιστορία της πολυτάραχης σχέσης του ιδρυτή της εφημερίδας, του αντιβενιζελικού Γεωργίου Βλάχου με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, σχέση που τελικά οδήγησε μεν σε μία και μόνη φιλική συνάντηση, όταν όμως πλέον «ήταν αργά για μια νέα φιλία».
Καθημερινή
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019