Με την τοποθέτηση 21 Ελληνικών σημαιών σε διάφορα σημεία του χωριού, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αγίου Θωμά «Ο Λόγιος», τιμά τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821.
Παράλληλα είναι από τους λίγους Συλλόγους που μετέχουν στο επίσημο εορτασμό των 200 χρόνων, με ένα τριήμερο συνέδριο που θα πραγματοποιηθεί στο χωριό στα μέσα του καλοκαιριού, με την ελπίδα ότι θα το επιτρέψουν οι υγειονομικές συνθήκες.
Η επιλογή του Αγίου Θωμά δεν είναι τυχαία καθώς πρόκειται για χωριό με ιδιαίτερο ιστορικό βάρος την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας και τουρκοκρατίας στο νησί. Και αυτό γιατί εκεί γεννήθηκαν σπουδαίοι άνδρες που διακρίθηκαν στο μεγάλο αγώνα των Κρητικών για την ελευθερία.
Κορυφαία προσωπικότητα ο Δημήτριος Βαρούχας, που πήρε το προσωνύμιο Λόγιος λόγω των σπουδών του στο εξωτερικό, από τους κορυφαίους Χαΐνηδες (αντάρτες) των προεπαναστατικών χρόνων του ΄21. Ο Δημήτριος Βαρούχας γεννήθηκε στον Άγιο Θωμά το 1771, όταν πλέον είχε κατασταλεί η επανάσταση του Δασκαλογιάννη με το μαρτυρικό θάνατο του Σφακιανού ήρωα. Οι γενίτσαροι έχουν επιβάλλει ένα κύμα τρομοκρατίας όχι μόνο στο Μεγάλο Κάστρο (Ηράκλειο), αλλά και στα χωριά.
Ο Δημήτριος Βαρούχας πριν γίνει 10 χρονών βλέπει τον ιερέα πατέρα του να δολοφονείται από ένα γενίτσαρο της περιοχής. Ο θείος του, μοναχός Ιερόθεος στη Μονή Απεζανών, παίρνει το μικρό Δημήτρη φοβούμενος για τη ζωή του και φεύγουν για την Πάδοβα της Ιταλίας. Εκεί θα δουλέψει σ’ ένα φαρμακείο και παράλληλα θα σπουδάσει ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Ιταλικής πόλης, ζώντας από κοντά τη Γαλλική επανάσταση και τις ιδέες του διαφωτισμού.
Επιστρέφει όμως στο χωριό του όπου εξασκεί το επάγγελμα του γιατρού, αλλά και του διδασκάλου, φέρνοντας νέες φιλελεύθερες ιδέες. Γίνεται ιδιαίτερα αγαπητός στα γύρω χωριά και στη Μεσαρά, γιατί βοηθάει όχι μόνο τους Χριστιανούς αλλά και τους Μουσουλμάνους.
Έτσι αποκτάει το προσωνύμιο Λόγιος, ο Δημητράκης ο Λόγιος, όπως τον αποκαλούσαν. Το 1809 δολοφονείται από ένα γενίτσαρο του γειτονικού τουρκοκρητικού χωριού, του Αξεδιού, ο άνδρας της αδελφής του και αυτό είναι η αφορμή ξεκινήματος της αντάρτικης (χαΐνικης) ζωής του, μέσα σε συνθήκες εξαιρετικά δύσκολες, χωρίς επαναστατική διάθεση και με συνεχείς δολοφονίες και σφαγές από την πλευρά των γενίτσαρων.
Ο Λόγιος για δύο και πλέον χρόνια καταφέρνει να γίνει ο τρόμος και ο φόβος των γενίτσαρων, καθώς κατορθώνει να σκοτώσει πολλές εμβληματικές και σκληρές μορφές τους, που προκαλούσαν τρόμο και μόνο με την αναφορά του ονόματός τους.
Δεν καταφέρνει όμως να σκοτώσει το φοβερό Αγριολίδη, τον αιμοβόρο γενίτσαρο της Μεσαράς, καθώς προσπαθώντας να μπει στον πύργο του στο χωριό Άγιος Ιωάννης, νότια του λόφου της Φαιστού, από προδοσία δέχεται ομοβροντία πυρών και λίγο αργότερα βαριά τραυματισμένος αφήνει την τελευταία του πνοή.
Κήρυκος Χαιρέτης
Στον Άγιο Θωμά γεννιέται το 1756 ο Κήρυκος Χαιρέτης, και αυτός από οικογένεια επαναστατών, που επίσης φεύγει μικρός για την Κωνσταντινούπολη και την Ιταλία, όπου σπουδάζει στην αρχή οικοδιδάσκαλος της Ελληνικής και αργότερα γιατρός στην Πάδοβα και αυτός. Παράλληλα εργάζεται σε τυπογραφείο κάνοντας μεταφράσεις, δημοσιεύοντας και δικά του κείμενα.
Το 1821 συνθέτει δικούς του στίχους για την Ελληνική επανάσταση:
Ω γενναίοι Έλληνες φίλοι πατρίδος,
έως πότε βάσανα τυραννίδος
έως πότε άθλιοι και υπό ζυγόν.
Της ελευθερίας μας ήρθεν η ώρα…
Ο Κήρυκος Χαιρέτης μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία ενώ είχε σχέσεις και με τον Ιωάννη Καποδίστρια, βρισκόμενος πλέον στην Κωνσταντινούπολη, ως ένας από τους γιατρούς του σουλτάνου. Περιγράφει τη σύλληψη και τον απαγχονισμό του πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ και άλλων ιεραρχών. Οι επαφές του με τους Φιλικούς κίνησαν υποψίες και έτσι απομακρύνεται από το παλάτι, συλλαμβάνεται και καταδικάζεται σε θάνατο το 1824. Τελικά απελευθερώνεται με τη παρέμβαση Οθωμανών φίλων του και το 1830 πέθανε σε ηλικία 74 ετών.
Φραγκίσκος Λυμπρίτης
Μια άλλη μεγάλη μορφή της επανάστασης είναι ο Φραγκίσκος Λυμπρίτης που γεννήθηκε στον Άγιο Θωμά τον Οκτώβριο του 1795, αλλά ο πατέρας του ιερέας Ιωάννης, φεύγει μαζί με την οικογένειά του καταδιωκόμενος για τη νήσο Μήλο για να καταλήξει στα Νέα Έφεσο (Κουσάντασι). Με την έναρξη της Ελληνικής επανάστασης του 1821 οι Οθωμανοί της περιοχής, τον Ιούλιο του 1821, επιτίθενται στον Χριστιανικό πληθυσμό και κατακρεουργούν δεκάδες αναμεσά τους και τον ιερέα Ιωάννη Λυμπρίτη. Ο Φραγκίσκος βλέπει το θάνατο του πατέρα του καταφέρνει να ξεφύγει και βρίσκεται μετά από λίγες ημέρες στη Σάμο. Περνάει και από άλλα νησιά για να επιστρέψει ξανά στην Κρήτη και μετέχει στη δεύτερη φάση της επανάστασης το 1825.
Έχοντας Γαλλικό διαβατήριο προσπαθεί να μεταβεί στη Τεργέστη για να ζητήσει βοήθεια αλλά το αρνούνται οι Αυστριακές αρχές. Στην Κρήτη ανέλαβε διάφορα αξιώματα, έγινε μέλος του Κρητικού Συμβουλίου και της Στρατιωτικής Διευθυντικής Επιτροπής. Το 1930 οι Μεγάλες Δυνάμεις αποφασίζουν να μην συμπεριλάβουν την Κρήτη στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος, αλλά να παραμείνει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, και ο Φραγκίσκος Λυμπρίτης εγκαταλείπει το νησί, τον τόπο του με χιλιάδες άλλους Κρητικούς που κατέφυγαν στην Αθήνα, σε νησιά των Κυκλάδων και στην Πελοπόννησο. Αρχικά ο Λυμπρίτης εγκαθίσταται στην Ίο όπου ασκεί το επάγγελμα του δημοδιδάσκαλου. Το 1848 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου εργάστηκε στο Υπουργείο Οικονομικών.
Κατά τη διάρκεια της επανάστασης το 1866- 1869 επιστρέφει στην Κρήτη για τελευταία φορά μετέχοντας σε αποστολή της Ελληνικής κυβέρνησης, επιστρέφει στην Αθήνα μετά την αποτυχία και αυτής της επανάστασης και αφήνει την τελευταία του πνοή στις 8 Απριλίου 1876.
Υπάρχουν και άλλες οικογένειες άλλα και αγωνιστές από τον Άγιο Θωμά που έχουν ξεχωριστή παρουσία στους αγώνες για την απελευθέρωση από τον ζυγό των Τούρκων, όπως των Μαρήδων με το Μαρονικολή και το Μαρογιώργη.
Βιβλιογραφία
Κωστή Ι. Βασιλάκη: «Λόγιος ο Χαΐνης».
Αλεξάνδρα Σφοίνη: «Κήρυκος Χαιρέτης (1756-1830): οι μέσοι όροι του Διαφωτισμού», από το βιβλίο «Αρχειακές Ψηφίδες για τον Άγιο Θωμά Μονοφατσίου (16ος-19ος αι.)»
Μανόλης Α. Βουρλιώτης: «Το μικρό απομνημόνευμα του Φραγκίσκου Λυμπρίτη για την επανάσταση στην Κρήτη (1825-1830)», από το βιβλίο «Αρχειακές Ψηφίδες για τον Άγιο Θωμά Μονοφατσίου (16ος-19ος αι.)»
Πηγή: ertnews.gr
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019