Μονή Αγίου Παντελεήμονος: Εκεί που αδειάζει το μυαλό κι αγαλλιάζει η ψυχή (φωτογραφίες)

H ιστορική Μονή του Αγίου Παντελεήμονος στο Φόδελε, πανηγυρίζει αυτές τις μέρες συγκεντρώνοντας πλήθος πιστών από όλη την Κρήτη.

Η Μονή που είναι γνωστή για τον ξεχωριστό περίτεχνο Επιτάφιο που δημιουργεί κάθε χρόνο με πάνω από 100.000 χάντρες αλλά και τη μοναδική κιβωτό των ζώων που φιλοξενεί και φέτος θα δεχθεί τους πιστούς.

Αν πάτε στη Μονή θα έχετε μια πραγματικά ευχάριστη έκπληξη καθώς πρόκειται για ένα επίγειο παράδεισο για τον οποίο μοχθούν καθημερινά ο ηγούμενος της Μονής π.Παντελεήμων που κατάλαβε ότι δε θα μπορούσε να ζήσει πουθενά αλλού όταν πρωτοαντίκρυσε το γκρεμισμένο Μοναστήρι στα 18 του χρόνια, αλλά και ένας ακόμα μοναχός.

Ωστόσο δεν είναι μόνο όσα αντικρύζει κανείς και αποτελούν βάλσαμο στην ψυχή καθώς κάποιοι πιστοί μιλούν με συγκίνηση για την ενέργεια που δίνει η ιερότητα του χώρου.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΠΑΝΗΓΥΡΙΟΥ ΕΔΩ

Η Μονή του Αγίου Παντελεήμονος βρίσκεται σε υψόμετρο 170 μ. μέσα σε τοπίο με πλούσια βλάστηση. Η πρόσβαση μπορεί να γίνει μέσω διακλάδωσης με χωματόδρομο 3.5 χλμ. δεξιά από το 21,5 χλμ. της κεντρικής αρτηρίας Ηρακλείου. Ο ναός είναι δίκλιτος, καμαροσκέπαστος σε σχήμα βασιλικής. Αρχικά κτίστηκε το νότιο κλίτος, στη μνήμη του ιαματικού Παντελεήμονα. Στη συνέχεια επεκτάθηκε και το βόρειο κλίτος καθιερώθηκε στη μνήμη του Αγίου Αντωνίου σε ανάμνηση της παλαιάς μονής. Στα δεξιά της κυρίας εισόδου βρίσκεται εντοιχισμένη η επιγραφή ΣΤΕΝΗ Η ΠΥΛΗ ΚΑΙ ΤΕΘΛΙΜΕΝΗ Η ΟΔΟΣ Η ΑΓΟΥΣΑ ΕΙΣ ΤΗΝ ΖΩΗΝ. 1677. Αυτή αντανακλά την αγωνία των Χριστιανών της εποχής εκείνης κατά την περίοδο του τρόμου.

Η μονή ιδρύθηκε στις αρχές της Τουρκοκρατίας από τους μοναχούς Μακάριο, Κοσμά και Ιερεμία, που ήρθαν από το παλιό μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου, κοντά στο χωριό Σίσες Μυλοποτάμου, η οποία καταστράφηκε από τους Τούρκους. Στην είσοδο του μοναστηριού βρίσκεται επιγραφή με χρονολογία το 1677. Στο ναό βρίσκονται ενδιαφέρουσες εικόνες, όπως ο Μέγας Αρχιερεύς (1837), η Ρίζα του Ιεσσαί (1782), ο Άγιος Δημήτριος (1762), καθώς επίσης και ο Άγιος Γεώργιος, φιλοτεχνημένη από τον Τζώρτζη Καστροφύλακα.

Το 1859 ήταν ηγούμενος της μονής ο Χατζή Νεόφυτος Πεδιώτης, από την Αχλάδα, δραστήριος κληρικός. Φρόντισε για να πλουτίσει η μονή με τις αγορές κτημάτων και έλαβε μέρος στη μάχη στο Σερβιλί το 1866. Ο ηγούμενος πολέμησε σώμα με σώμα με τους Τούρκους και σώθηκε, σύρθηκε στο φαράγγι του Αλμυρού, θεραπεύτηκε και είδε την απελευθέρωση της Κρήτης. Απεβίωσε το 1906

Στον Άγιο Παντελεήμονα εγκαταστάθηκε το στρατηγείο του Πετροπουλάκη το Δεκέμβριο του 1866 και αποθηκεύτηκαν στο σημείο αυτό 800 κιβώτια με πολεμοφόδια που μεταφέρθηκαν με τα πλοία “Πανελλήνιον” και “Ύδρα”. Σύμφωνα με ορισμένους συγγραφείς (Καλογερόπουλος, Κύρου) που ασχολήθηκαν με το Δομήνικο Θεοτοκόπουλο υποστήριξαν ότι ο μεγάλος Κρητικός ζωγράφος έμαθε στο σημείο αυτό την αγιογραφία, πράγμα που δεν ανταποκείνεται στην πραγματικότητα, διότι όταν ζούσε ο ζωγράφος στην Κρήτη, το μοναστήρι δεν είχε οικοδομηθεί ακόμη.

Ιστορικά στοιχεία περί του Καθολικού

Ο κεντρικός ναός της Μονής ονομάζεται Καθολικό και  αποτελεί  το σημείο αναφοράς καθώς εκεί μαζεύονται κατά την τέλεση των ακολουθιών όλοι οι μοναχοί. Το καθολικό μας βρίσκεται στο κέντρο περίπου της μονής, είναι Ναός δίκλιτος  , μορφής βασιλικής με το βόρειο κλίτος αφιερωμένο στον Άγιο Αντώνιο και το νότιο και παλαιότερο στον Άγιο Παντελεήμονα.

Πρόκειται για δύο καμαροσκεπείς αίθουσες που επικοινωνούν μεταξύ τους με δυο ανοίγματα ,ένα ευρύ στο κέντρο του ναού και ένα στενότερο στο ιερό βήμα.

Η σημερινή μορφή του καθολικού είναι αποτέλεσμα 3 επεμβάσεων. Πρώτα ήταν το κλίτος του Αγίου Παντελεήμονος το οποίο στην αρχική του μορφή έφθανε μέχρι το δυτικό σφενδόνιο όπου σήμερα βρίσκεται ο πολυέλαιος.  Δεν γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία ανέγερσης του. Πιθανολογείται στο τέλος της βυζαντινής περιόδου. Έχει ένα θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο από το οποίο σώζεται μόνο  το άνω μέρος και διακρίνεται το φύλλο χρυσού που είχε επενδυθεί. Κατά την ανασκαφή και αναπαλαίωση το 2008 φάνηκε ότι τοιχογραφίες μάλλον δεν υπήρχαν διότι είχε πυρποληθεί ο ναός από τους τούρκους (στο Ιερό βήμα είναι ακόμα φανερά τα σημάδια από την πυρπόληση της μονής το 1866. ). Επίσης βρέθηκε τάφος ενετικής περιόδου ( ο τάφος κατά την ανασκαφή το 2008 βρέθηκε συλημένος , και βρίσκεται μπροστά από την πύλη του τέμπλου του αγίου Παντελεήμονα).

Αργότερα χτίζεται το 2ο κλίτος και αφιερώνεται στον Άγιο Αντώνιο .Η  παράδοση αναφέρει ότι κτίστηκε από τους 3 μοναχούς  τον Μακάριο, Ιερεμία και Κοσμά της Μονής του Αγίου Αντωνίου Πέρα Γάληνων που γλίτωσαν από τις πειρατικές επιδρομές του περιβόητου πειρατή Χαϊρεντίν Μπαρπαρόσα ο οποίος κατέστρεψε τους Γαλήνους και έσφαξε τους Μοναχούς το 1537. Οι 3 μοναχοί που γλίτωσαν βρήκαν καταφύγιο εδώ και εντάχθηκαν στην αδελφότητα του Αγίου Παντελεήμονα και έκτισαν το 2ο κλίτος εις ανάμνηση της παλαιάς τους Μονής. Το κλίτος  εγκαινιάστηκε στις 11 Σεπτεμβρίου του 1881. Οι 3 μοναχοί ενταφιάστηκαν μέσα στον ναό (ο τάφος τους  βρίσκεται στη πόρτα του κλίτους του Αγίου Αντωνίου. Κατά την ανασκαφή των τάφων το 2008 βρέθηκαν τα οστά των 3 μοναχών τα οποία σήμερα φυλάσσονται σε ξύλινη  θήκη).

Η τρίτη επέμβαση του Καθολικού ήταν το 1861 με τον θρυλικό Ηγούμενο Νεόφυτο Πεδιώτη όπου επέκτεινε προς δυσμάς το καθολικό , το αναστήλωσε και έφτιαξε το κωδωνοστάσιο όπου βρίσκεται επάνω και στο μέσον του δυτικού τοίχου. (Στην πόρτα του κλίτους του Αγίου Αντωνίου υπάρχει εγχάρακτη επιγραφή που παρά τις φθορές που έχει υποστεί από την διάβρωση διακρίνονται:

O K(T)ITO(Ρ)      ΤΗC ΠΑΡΟΥΣΗS

ΝΕΟ(ΦΥ)ΤΟ(S)   ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟS

ΠΕ(ΔΙΩ)ΤΗ(S)       ΜΑ(    ;     )E

Από τα σημαντικότερα κειμήλια που σώζονται σήμερα στην μονή είναι τμήμα Ιερού Λειψάνου από το χέρι του Αγίου Παντελεήμονος όπου φυλάσσεται σε αργυρή θήκη  με ανάγλυφες παραστάσεις της Θεοτόκου και του Αγίου. Σώζονται επίσης 4 εικόνες του 17^ου αι. έργα του Μιχαήλ Δαμασκηνού (η Δευτέρα Παρουσία, ο χορός των Αγίων Πάντων,ο Άγιος Ονούφριος, ο Άγιος Γεράσιμος) καθώς και ο Άρχων Μιχαήλ έργο της κρητικής σχολής .!

*Τα ιστορικά στοιχεία για τη Μονή αντλήθηκαν από την ιστοσελίδα της Περιφέρειας Κρήτης