Πρόκειται για μια έκθεση με εικαστικό, θρησκευτικό και κοινωνικό περιεχόμενο. Ο επισκέπτης μπορεί να δει παλαιότερες και νεότερες εικόνες καθαγιασμένων μορφών της Ορθοδοξίας που κατατάχτηκαν στη χορεία των αγίων κατά την περίοδο της οθωμανικής κατοχής του ελληνικού χώρου, καθώς και περιοχών της Μικράς Ασίας ή και του Πόντου, δηλαδή μορφών που τιμήθηκαν αρχικά από τους συντοπίτες και συγχρόνους τους. Παράλληλα, όμως, ο επισκέπτης της έκθεσής μας μπορεί να κατανοήσει τόσο την εξέλιξη της εικονογραφίας όσο και την ιδιαίτερη διαχρονική σχέση των τοπικών κοινωνιών με τους αγίους Νεομάρτυρες. Δίπλα στον Βρακοφόρο Άγιο Μανώλη των Σφακίων μπορεί να δει τον Φουστανελά Άγιο Γεώργιο των Ιωαννίνων, τους επίσης Φουστανελάδες αγίους της Σαμοθράκης, την Αγία Μαρία Μεθυμοπούλα της Κρήτης, τον Άγιο Μαθιό, τον Άγιο Αγγελή του Ρεθύμνου, τον Άγιο Οδυσσέα (άγνωστου τόπου καταγωγής), την Αγία Αργυρή της Προύσας, την Αγία Μαρία την Καρατάσαινα της Νάουσας και όλους τους υπόλοιπους Κρήτες Νεομάρτυρες ντυμένους με τις ιδιαίτερες τοπικές ενδυμασίες.
Κεντρικό θέμα, λοιπόν, είναι οι Νεομάρτυρες, δηλαδή οι άγιοι που μαρτύρησαν κατά τους τελευταίους αιώνες (μετά την Άλωση) και η εξέλιξη της εικονογραφίας τους με την επικράτηση των τοπικών παραδοσιακών ενδυμασιών, χωρίς όμως να αγνοείται ο γενικότερος πνευματικός και εθνικός ρόλος τους.
Λίγο μετά την επανάσταση του 1821 άρχισαν να εμφανίζονται στους ναούς οι πρώτες απεικονίσεις μαρτύρων με τις καθιερωμένες καθημερινές ενδυμασίες που συνηθίζονταν σε κάθε περιοχή, κυρίως εκτός των ορίων του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Το φαινόμενο αυτό είναι περισσότερο γνωστό στην Κρήτη, με τους Τέσσερις Μάρτυρες του Ρεθύμνου που εικονίστηκαν με κρητικές βράκες στα διάχωρα (πλαίσια) της πρώτης εικόνας που φιλοτεχνήθηκε το 1836 από τον Ιω. Φραγκόπουλο, όχι όμως και στο κεντρικό θέμα. Στα διάχωρα αυτά εικονίζονται σκηνές από τον βίο και το μαρτύριό τους. Το 1838 ένας ζωγράφος από τους Χιονιάδες της Ηπείρου, ο Γ. Ζήκος, φιλοτέχνησε την πρώτη εικόνα του Αγίου Γεωργίου του Φουστανελά που γνωρίζουμε σήμερα και που επηρέασε καθοριστικά τη γενικότερη εικονογραφία των Νεομαρτύρων.
Οι πρώτες αυτές εικόνες προκάλεσαν μεγάλη εντύπωση στους πιστούς και γενικότερα στην αγωνιζόμενη κοινωνία της εποχής, καθώς δημιουργούσαν μιαν επιπρόσθετη οικειότητα με τις καθαγιασμένες μορφές των νέων μαρτύρων. Άγιοι δεν ήταν πια μονάχα εκείνοι που είχαν μαρτυρήσει σε άλλες μακρινές εποχές, δηλαδή στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αλλά και οι σύγχρονοί τους, μορφές που ντύνονταν με τον ίδιο τρόπο, είχαν ζήσει στο ίδιο περιβάλλον και που χάρη στην πίστη και την αγωνιστικότητά τους είχαν ξεπεράσει το ανθρώπινο μέτρο.
ΕΚΛΟΓΕΣ 2019